Skessuhorn - 06.12.2017, Blaðsíða 20

MIÐVIKUDAGUR 6. DESEMBER 201720
Lykilhlutverk í
kynbótarækt
Sæðingastöðvarnar á landinu gegna
lykilhlutverki í kynbótarækt íslenska
sauðfjárstofnsins. Stærstu skrefin
í kynbótum íslensks sauðfés segir
Torfi hafa verið stigin undanfarna
áratugi, bæði með tilliti til aukinn-
ar kjötframleiðslu en einnig til heil-
brigðari stofns. „Núna eru óvenju
margir hrútar á stöðinni sem eru
með svokallaða verndandi arfgerð
gegn riðu. Hrútar eru ekki teknir á
stöðina ef þeir bera áhættuarfgerð,
aðeins hlutlausa eða verndandi.
Með sæðingum má rækta sjúkdóm-
inn markvisst úr stofninum með
miklu skilvirkari hætti en annars,“
segir Torfi. „Auk þess fæst með
sæðingum nauðsynlegur fjölbreyti-
leiki í genamengi búfjárstofnsins á
hverjum bæ, með mun auðveldari
og skilvirkari hætti en ef bændur
myndu aðeins kaupa hrúta af öðr-
um bæjum. Það er sannarlega gert
líka, töluvert er selt af lömbum af
líflambasölusvæðunum í Reykhóla-
sveit, Snæfellsnesi og Ströndum og
allt gott um það að segja. Engu að
síður er gott að sæða líka til að ná
fram auknum fjölbreytileika,“ bæt-
ir hann við.
„Höfuðrit sauðfjár-
ræktarinnar“
Bændur geta pantað sæði á heima-
síðu Búnaðarsambands Vestur-
lands, eða með því að hringja í
sæðingastöðina til klukkan 9:00 á
morgnana. Alla hrúta sem hægt er
að kaupa sæði úr á Sæðingastöð
Vesturlands og Sæðingastöð Suð-
urlands er að finna í nýútkominni
hrútaskrá 2017-2018. „Hrútaskrá-
in er höfuðrit sauðfjárræktarinnar,“
segir Torfi. Spurður hvaða hrút-
ar sæðingastöðvarinnar séu bestir
svarar Torfi því til að þeir eigi all-
ir að vera góðir, en vissulega séu
þeir misjafnlega vinsælir. „Það er
erfitt að segja til um hvaða hrútur
nýtur mestrar hylli í ár, við erum
svo nýbyrjuð að afgreiða pantanir.
En Krapi frá Innri-Múla á Barða-
strönd, sem var gríðarlega vinsæll í
hitteðfyrra, er kominn aftur til okk-
ar núna. Nýju hrútarnir eru oftast
vinsælir. Núna eru þrír nýir kollótt-
ir hrútar og sex hyrndir. Mér sýn-
ist að mikið verði pantað af sæði
úr Tvisti frá Hríshóli í Eyjarfjarð-
arsveit, Gutta frá Þóroddsstöðum
í Hrútafirði og Dranga frá Hriflu
í Þingeyjarsveit, svona miðað við
hvernig pantanirnar hafa farið af
stað þessa fyrstu daga,“ segir hann.
„Mislitu hrútarnir eru síðan alltaf
vinsælir hjá hobbýbændum og vin-
sældir þeirra hafa aukist síðustu ár.
Menn vilja gjarnan halda í litbrigði
sauðfjárstofnsins. Þá erum við allt-
af með einn forystuhrút á stöðinni.
Í ár er það Gils frá Klukkufelli í
Reykhólasveit sem mun sinna pönt-
unum fyrir forystuærnar. Þetta for-
ystukyn þekkist ekki annars staðar í
heiminum en hér á Íslandi og okkur
ber skylda til að halda því við. Þess
vegna erum við alltaf með einn for-
ystuhrút,“ segir Torfi Bergsson að
endingu og hvetur sauðfjárbændur
til að kíkja í hrútaskrána og panta
sæðið tímanlega í gegnum heima-
síðu Búnaðarsambands Vestur-
lands. kgk
Síðastliðinn föstudag var komið
að því að flytja húsið sem standa
á við Gilsbakka á Hellissandi og
koma því fyrir á grunni sínum.
Húsið eiga þau Lúðvík Ver Smára-
son og Anna Þóra Böðvarsdótt-
ir. Smíði hússins hófst árið 2012
og var faðir Lúðvíks, Smári Lúð-
víksson, bygginarstjóri. Á föstu-
daginn var húsinu svo lyft upp á
flutningabíl sem ekið var á áfanga-
stað. Gekk flutningurinn vel fyrir
sig en fjöldi manns kom að honum
og aðstoðaði svo að allt gengi að
óskum. Ekki skemmdi veðrið fyrir
en veðrið þennan dag var milt og
nánast enginn vindur.
þa
Húsið flutt á Gilsbakka
Fengitími sauðkindarinnar hefst á
næstu vikum. Ærnar beiða í aðdrag-
anda jólanna og hrútunum er hleypt
til ánna. Hrútalyktin boðar komu
hátíðanna í hugum margra sauð-
fjárbænda og upphaf jólavertíðar-
innar í Sauðfjársæðingastöð Vest-
urlands í Borgarnesi. Þar er safnað
sæði úr þeim hrútum sem notaðir
eru til sæðinga víða um landið, allt
að 1400 skammtar á dag þegar mest
er að gera um miðjan mánuðinn. Á
síðasta ári skilaði sæði frá Sauðfjár-
sæðingastöð Vesturlands um það
bil 14.500 lömbum. Árangur sæð-
inga var prýðilegur, 66% þeirra áa
sem sæddar voru héldu á síðasta ári
og frjósemi var góð, hver ær bar að
meðaltali 1,85 lambi.
Skessuhorn fékk að líta við á
Hrútastöðina í Borgarnesi á mánu-
daginn. Stöðin er rekin af Búnaðar-
samtökum Vesturlands og um allan
daglegan rekstur sér Anton Torfi
Bergsson, framkvæmdastjóri BV.
Hann segir nóg að gera, þó vertíðin
sé nýhafin. „Í morgun byrjuðum við
klukkan 5:00 að safna sæði til að geta
sent það norður í land. Suma daga
byrjum við enn fyrr, þannig að dag-
arnir geta verið langir þó vertíðin sé
rétt að byrja,“ segir Torfi í samtali við
Skessuhorn. „Við byrjuðum að safna
sæði síðasta föstudag, 1. desember
og verðum að þar til 21. desember.
Á þessum tíma tökum við okkur frí
einn dag, sunnudaginn 17. þannig að
það verður nóg að gera,“ segir hann.
„Maður verður að vera búinn að
kaupa jólagjafirnar áður en vertíðin
hefst, því það er ekki víst að maður
verði vel upplagður til þess dagana
fyrir jól eftir þessa vinnutörn,“ bætir
hann við léttur í bragði.
Sent hvert á land sem er
Torfi segir venjulegan dag á sauð-
fjársæðingastöðinni ganga þannig
fyrir sig að árla morguns sé byrjað á
því að taka sæði úr hrútunum. Síðan
eru gæði þess könnuð, þykkleiki þess
og það síðan þynnt með sérstök-
um þynningarvökva sem útbúinn
er á rannsóknarstofunni á Keldum.
„Þegar búið er að þynna sæðið er
því komið fyrir í litlum stráum sem
kæld eru niður í 15 gráður og svo að
lokum niður í tíu gráður. Þá geym-
ist sæðið best og þannig sendum við
það frá okkur hvert á land sem er í
einangruðum pakkningum,“ útskýr-
ir hann. „Í morgun afgreiddum við
til dæmis 500 þannig skammta,“ seg-
ir Torfi en bætir því við að stærsta
törnin sé eftir. „Hún kemur um og
eftir næstu helgi. Þá reikna ég með
að við afgreiðum í kringum 1400
skammta á dag,“ segir Torfi. „Hver
hrútur gefur oftast á 0,5 til 1 milli-
lítra af sæði í hvert skipti. Úr ein-
um millilítra fást á bilinu 35 til 40
skammtar. Það er því mikið líf hér
á stöðinni og í nógu að snúast þeg-
ar mest er að gera um miðjan des-
ember og við þurfum að senda frá
okkur 1400 skammta á dag,“ seg-
ir hann, enda ekki margar hendur
sem vinna verkin á stöðinni. Starfs-
mennirnir eru fjórir en eftir að sæð-
inu hefur verið safnað á morgnana
bætist einn við um sjöleytið og að-
stoðar við pökkun á sæðinu.
Jólavertíðin hafin í Sauðfjársæðingastöð Vesturlands
Eftir að sæði hefur verið safnað úr hrútunum er því komið fyrir í litlum plast-
hylkjum sem Torfi kallar strá. Síðan er það kælt og að lokum pakkað og sent um
land allt. Á rannsóknarstofunni er allt saman kyrfilega merkt hverjum hrút, bæði
ílát og stráin sjálf.
Torfi segir að flestir hrútanna sem núna eru á stöðinni séu fremur gæfir, en áberandi gæfastur er Móri frá Bæ I í Árneshreppi,
sem hér þiggur klapp frá Torfa.
Anton Torfi Bergsson í Sauðfjársæðingastöð Vesturlands í Borgarnesi.Sýni er tekið úr hverjum skammti og skoðað í smásjánni.