Fréttablaðið - 28.11.2019, Síða 14

Við „eyðum“ tíma í
Smáralind en við
„verjum“ tíma þegar við
verjum honum í eitthvað
sem okkur þykir vænt um
og við viljum hlúa að og
rækta.
Sabína Steinunn
Halldórsdóttir
Hreyfing er ein af g r u n n þ ö r f u m barna, rétt eins og næring, svefn og gott atlæti. Við er u m f ædd og
sköpuð til að hreyfa okkur. Strax
þegar börn komast á ferð eru þau
að afla sér reynslu og örva sjálf sig.
Í gegnum hreyfinguna eru þau að
læra á umhverfi sitt og lífið. Það
er allt sem mælir með hreyfingu,“
segir Sabína Steinunn Halldórs-
dóttir, íþrótta- og heilsufræðingur.
Hvað er verið að þjálfa í gegnum
hreyfingu?
„Með hreyfingu eru börn að hafa
áhrif á allan skynþroska sinn. Þegar
þau eru hvítvoðungar og fálma og
teygja sig í hluti eru þau að útvega
sér þekkingu sem hefur áhrif á
heilastarfsemi og allan þroska
þeirra. Vissulega hefur þetta áhrif á
líkamlega færni þeirra en í gegnum
leikinn eru þau líka að efla tilfinn-
ingaþroska, samskiptahæfni, félags-
færni og hluttekningu,“ segir Sabína
og bendir á að áður en tungumálið
komi til sé hreyfing tjáskiptaform
þeirra.
Átta skynfæri
„Við tölum um fimm skynfæri en í
raun og veru eru þau átta. Hreyfing
hefur áhrif á rúmskyn, jafnvægis-
skyn og vöðva- og liðamótaskyn,“
segir hún en þessi þrjú skynfæri
nefnir hún til viðbótar við þessi
hefðbundnu f imm; sjónsk y n,
lyktar skyn, bragðskyn, snertiskyn
og heyrnarskyn.
Hún segir jafnvægi skipta miklu
máli í öllu sem við tökum okkur
fyrir hendur og því þurfi að þjálfa
jafnvægisskynið. „Jafnvægið er í
innra eyranu. Það að fara á mismun-
andi undirlag ögrar jafnvæginu. Ef
barn situr kyrrt löngum stundum er
ekkert sem örvar jafnvægisskynið.
Hreyfing skiptir öllu máli fyrir and-
lega, líkamlega og félagslega heilsu,
eins og að vera gjaldgengur í leik
með öðrum og læra með því að taka
þátt,“ segir hún.
Þríþætt heilsa
„Heilsan er þríþætt, andleg, líkam-
leg og félagsleg. Og svo hefur nær-
ing, svefn, erfðir og umhverfi áhrif
á heilsuna okkar. Hreyfing kemur
inn í alla þessa þætti.“
Sabína segir rannsóknar sýna
að virkni á yngri árum auki virkni
á eldri árum. „Þetta hefur forspár-
gildi. Ég tel að það skipti öllu máli
að þér sé áskapað í uppeldi þínu að
gæðastundir og fjölskyldustundir
tengist hreyfingu. Áhugamálin séu
útivera, íþróttir eða eitthvað sem
felur í sér hreyfingu. Þannig eykur
það líkurnar á því að þú veljir þann
lífsmáta síðar á ævinni,“ segir hún
en þannig getur hreyfingin erfst á
milli kynslóða.
„Ég er alin upp við það að
mamma mín gekk mikið og gengur
mikið enn. Það er hluti af rútínunni
að fara í göngutúr, rétt eins og að fá
sér hádegismat,“ segir hún.
Frjáls leikur
Hún segir frjálsan leik og útiveru
geta tengst svo mörgu öðru. „Seigla
tengist á allan máta því að fá frelsi
til að vera úti í leik og fá frelsi til
að takast á við aðstæður. Eða fara
út í vont veður, það er seigla. Börn
mynda seiglu með því að takast á
við aðstæður sem eru krefjandi,“
segir hún.
„Allar rannsóknir sem ég les og
er að vitna í, nota og tileinka mér í
minni hugmyndafræði er að nátt-
úran ein og sér og hreyfing í nátt-
úrunni hefur áhrif á tugi ef ekki
hundruð þátta í okkar daglega lífi,“
segir hún og nefnir sem dæmi lið-
leika, samhæfingu, seiglu, sjálfs-
mynd og hæfni til að takast á við
ágreining.
„Rannsóknir sýna að því meira
sem þú ert úti í náttúrunni og á
hreyfingu, því sterkara ónæmis-
kerfi ertu með og það eru færri
tilvik streitu og þunglyndis,“ segir
hún.
Börn hreyfa sig mörg markvisst á
íþróttaæfingum en hvað með frjálsa
leikinn?
„Börn í dag eru í mun meira
skipulögðu íþróttastarfi en áður. Þú
verður þess ekki eins vör við börn
úti í frjálsum leik eins og að fara í
eina krónu eða sambærilega leiki.
Það þarf svigrúm, tíma og umhverfi.
Tímataf la barna er stundum svo
ofsalega skipulögð að það er ekki
svigrúm. Það er svo mikið í gangi
hjá þeim,“ segir hún.
Sum þarf að örva meira
Sabína segir nýja norska rannsókn
sýna að 33-35% barna í leikskóla séu
óvirk á útisvæðinu. Þetta séu svip-
aðar niðurstöður og eldri rannsókn
frá 1986 hafi sýnt.
„Þú kennir börnum kurteisi, að
nota hníf og gaffal, að reima skó og
stundum verðum við að kenna þeim
að leika sér. Kenna þeim hreyfingu,
að mæta aðstæðum úti. Við getum
ekki gert ráð fyrir því að öll börn
fæðist með og öðlist ákjósanlega
hreyfifærni með ákveðnum aldri.
Sum þarf að örva meira en önnur.
Ástæðan getur verið eðli, erfðir eða
umhverfisþættir. Þá á ég við það að
áhugamál fjölskyldunnar geta verið
að vera í snjalltækjum og tölvum,
horfa á bíómyndir eða tefla, sem er
góð afþreying og ágæt áhugamál en
ekki þess eðlis að barnið verði betra
í að kasta eða grípa eða fái betra
jafnvægi,“ segir hún.
„Það eru ákveðin lífsgæði í því að
búa við góða hreyfifærni út ævina.
Leikskólar á Íslandi og Noregi vinna
gott starf en stundum eru þar þessi
þægu börn sem eru ofsalega ljúf og
góð en maður verður ekki var við
það að þau sitja löngum stundum og
eru ekki að hreyfa sig,“ segir Sabína
en rannsóknirnar sem minnst er á
eru norskar en ekki er ólíklegt að
þetta sé svipað hér.
Sabína er einstaklega hlynnt
hreyfingu úti við og því er vel við
hæfi að hún hefur nú sent frá sér
bókina Útivera, sem Salka gefur
út. Í bókinni eru 52 hugmyndir að
útiveru fyrir alla fjölskylduna um
vetur, sumar, vor og haust.
Sápukúlur á veturna
„Það er rosalega gaman að fara út að
blása sápukúlur á veturna. Það er
fullt af hlutum sem við getum gert
allt árið um kring sem við höldum
að séu bundnir við eina árstíð. Það
kemur snjór og við gerum snjóengla.
Við getum farið á strönd og gert
engla á ströndinni þegar enginn er
snjórinn,“ segir hún.
Sérhæfing Sabínu lýtur að 10 ára
og yngri börnum. „Svo fer það eftir
karakterum hvað þau eru móttæki-
leg og hvernig þú matreiðir þetta
ofan í börnin. Ég er hlynnt því með
krakka að sá einhverju fræi,“ segir
hún en þannig geti hugmyndin
komið frá barninu og ekki sé bara
farið út á forsendum foreldranna.
„Allar hugmyndirnar snerta á
hreyfifærni barna en ég geng út frá
14 grunnhreyfingum. Þær snerta á
skynþroskanum á einn eða annan
máta og heilsunni. Ég er ekkert að
tíunda það í bókinni hvað er verið
að vinna með því þá væri þetta
orðin fræðibók sem enginn myndi
lesa.“
Sófinn
hættulegri
en plástur
Það eru ákveðin lífsgæði í
því að búa við góða hreyfi-
færni út ævina. Þessa færni
þarf að þjálfa og er útivera
kjörin til þess. Það er gott
að tengja gæðastundir fjöl-
skyldunnar við hreyfingu.
33-35%
65-70%
barna í leikskóla eru óvirk á útisvæði.
allra á aldr
inum
10-14 ára st
unda
íþróttir á Ís
landi.
Hreyfi
virkni

ungme
nna
minnk
ar um
í
kringu
m 7% á

hverju
aldurs
-
ári hér
lendis.
Við
19
ára
ald
ur
stun
da u
m
33%
ísle
nsk
ra
kve
nna
og
47%

kar
la íþ
rótt
ir.
Stúlkur hrey
fðu sig
minna í 142
löndum
af 146 en aðe
ins á
Tonga, Samó
a, í Afg-
anistan og Sa
mbíu
voru þær vir
kari en
strákarnir sa
mkvæmt
rannsókn W
HO sem
náði til 1,6 m
illjóna
11-17 ára skó
labarna
á árunum 20
01-2016.
Inga Rún
Sigurðardóttir
ingarun@frettabladid.is
Framhald á síðu 16
TILVERAN
2 8 . N Ó V E M B E R 2 0 1 9 F I M M T U D A G U R14 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
2
8
-1
1
-2
0
1
9

0
5
:0
7
F
B
0
7
2
s
_
P
0
6
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
5
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
0
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
1
4
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
2
4
5
B
-E
B
A
0
2
4
5
B
-E
A
6
4
2
4
5
B
-E
9
2
8
2
4
5
B
-E
7
E
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
7
A

F
B
0
7
2
s
_
2
7
_
1
1
_
2
0
1
C
M
Y
K