Sveitarstjórnarmál - 2019, Qupperneq 15

15
verkefnum. Í kjölfarið voru 11 verkefni valin
um allt land sem ríkið fjármagnaði til eins til
fjögurra ára. Árið 2013 voru gerðir sérstakir
sóknaráætlanasamningar við öll átta
landshlutasamtökin til eins árs. Þeir voru
síðan endurnýjaðir árið 2014. Árið 2015 voru
svo gerðir samningar sem renna út á þessu
ári. Síðar sama ár var verkefnið lögfest þegar
Alþingi samþykkti lög um byggðaáætlun og
sóknaráætlanir landshluta. Hólmfríður segir
lögfestingu verkefnisins hafa verið mjög
mikilvæga því þannig hafi skapast festa í
verkefnið.
730 milljónir frá ríkinu
Grunnframlag ríkisins til samninganna 2019
nemur 730,7 milljónum króna. Þar af koma
502,5 milljónir króna frá samgöngu- og
sveitarstjórnarráðuneytinu og 228,2 milljónir
frá mennta- og menningarmálaráðuneytinu.
Framlag ríkisins hefur aukist um 180
milljónir króna frá árinu 2015. Með
sóknaráætlun er veitt fé til tveggja
mismunandi þátta, að sögn Hólmfríðar.
„Annars vegar eru áhersluverkefni
sem stjórnir landshlutasamtaka
velja og bera ábyrgð á og hins vegar
rennur fé til uppbyggingarsjóða sem
eru samkeppnissjóðir með sérstakar
úthlutunarnefndir. Ríkið gerir kröfu um að
minnst 55 prósent grunnframlagsins renni
til sjóðanna, auk þess sem landshlutarnir
gera kröfu um 50 prósenta mótframlag
styrkþega,“ segir Hólmfríður.
Í höndum heimamanna
Hólmfríður leggur áherslu á að framkvæmd
sóknaráætlana er alfarið í höndum
heimamanna í hverjum landshluta.
„Valdið er heima í héraði. Þetta fyrirkomulag
er samstarfsverkefni sveitarfélaga og
ríkisins og sambandið hefur frá upphafi
stutt dyggilega við þessa vinnu og fylgt
henni vel eftir. Heimamenn stjórna því
alfarið hvaða verkefni eru valin, hvort
heldur sem er úr uppbyggingarsjóðum
eða sem áhersluverkefni. Eina aðkoma
ríkisins að verkefnum er að stýrihópurinn
þarf að staðfesta áhersluverkefnin og
það er gert í öllum tilfellum nema þau
séu beinlínis með einhverjum hætti
andstæð stefnu ríkisins. Sú staða hefur
ekki komið upp. Úthlutunarnefndir á
vegum heimamanna úthluta styrkjum úr
uppbyggingarsjóðunum. Markmiðið með
þessu fyrirkomulagi er að einfalda samskipti
ríkis og sveitarfélaga og tryggja gagnsæi við
úthlutun og umsýslu opinberra fjármuna.
Þetta markmið hefur náðst, að mínu mati,“
segir Hólmfríður.
Fimm milljarðar á fimm árum
Ráðgjafafyrirtæki vinnur nú að úttekt
á framkvæmd og árangri núgildandi
samninga og verður hún höfð til hliðsjónar
þegar tekin verður ákvörðun um framhaldið.
Jafnframt er unnið að því að kynna
sóknaráætlanir og undirbúa gerð nýrra
samninga. Miðað við framlög til gildandi
samninga eru nýju samningarnir metnir
á um fimm milljarða króna. Hér er því
um að ræða verulegt hagsmunamál fyrir
landshlutana.
„Með sóknaráætlanaverkefninu hefur
verið innleitt nýtt verklag í samskiptum
ríkis og sveitarfélaga og nú er komið að
ákveðnum vatnaskilum. Við stöndum
frammi fyrir því að gera nýja samninga og
landshlutarnir eru að hefja undirbúning að
nýjum sóknaráætlunum og þar með gefst
gott tækifæri til að endurskoða áherslur
og verklag og ákveða hvort setja eigi fleiri
málaflokka undir hatt sóknaráætlana,“ segir
Hólmfríður.
Nýjar áherslur ræddar
Í sáttmála ríkisstjórnarinnar kemur fram að
sóknaráætlanir landshlutanna séu mikilvægt
tæki til að reka byggðastefnu á forsendum
heimamanna og þar kemur fram skýr vilji til
að styrkja þær á kjörtímabilinu. Hólmfríður
segir að bæði ríki og landshlutasamtökin
séu almennt mjög sátt við núverandi
fyrirkomulag en það megi að sjálfsögðu
alltaf bæta og gera betra.
„Ráðuneytin og landshlutasamtökin skoða
nú í sameiningu hvort bæta eigi nýjum
málaflokkum og áherslum við næstu
sóknaráætlanir, en engar ákvarðanir hafa
verið teknar í því sambandi. Ekki er þó
ósennilegt að heimsmarkmið Sameinuðu
þjóðanna og áherslur okkar í loftslagsmálum
verði höfð að leiðarljósi, en ekkert verður
ákveðið nema í nánu samráði ríkis og
landshlutasamtakanna, “ segir Hólmfríður.
Heimamenn stjórna því
alfarið hvaða verkefni eru
valin, hvort heldur sem er úr
uppbyggingarsjóðum eða
sem áhersluverkefni.
Hólmfríður Sveinsdóttir flytur hér erindi á ársfundi Byggðastofnunar árið 2018.
Með sóknaráætlanaverk-
efninu hefur verið innleitt
nýtt verklag í samskiptum
ríkis og sveitarfélaga.