Morgunblaðið - 16.10.2019, Qupperneq 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 16. OKTÓBER 2019
Á beit Haustið hefur verið milt á höfuðborgarsvæðinu og það hefur komið sér vel, bæði fyrir mannfólkið og sauðfé. Þessar rollur voru á beit í Garðabæ á dögunum með álverið í baksýn.
Hari
Umræður varðandi
viðskiptasamninga
Bandaríkja og Kína
hafa staðið frá því í
janúar 2018 og enn er
ekki útséð hvernig
þeim muni ljúka. Mikið
er í húfi því að samn-
ingsaðilar eru fulltrúar
stærsta og næst-
stærsta hagkerfis
heims. Fyrir nokkrum
árum tók að hrikta í stoðum hnatt-
væðingar eftir mótmæli víða um
heim. Árið 2011 voru „Occupy Wall
Street“- og „Occupy London“-
mótmælin komin alveg að dyrum
helstu fjármálamarkaða. Þegar litið
er til baka sést að mótmælin voru
aðdragandi að breyttum viðhorfum í
stjórnmálum hvað varðar hnattvæð-
ingu og frjáls viðskipti innan Al-
þjóðaviðskiptastofnunarinnar
(World Trade Organization – WTO).
Nú hriktir verulega í hnattvæð-
ingunni því að Bandaríkin hafa lagt
tolla á vörur frá Kína allt að 25%.
Kína hefur svarað í sömu mynt og
meðal annars tekið upp tolla sem
það hafði áður afnumið. Til að þrýsta
á framgang í viðskiptaviðræðunum
hugðust Bandaríkin auka tollálagn-
ingu í allt að 30% hinn 15. október en
því var frestað síðastliðinn föstudag.
Þá komst aftur skriður á þessar
samningarviðræður eftir að þær
höfðu staðnað í maí. Trump, forseti
Bandaríkjanna, lýsti því yfir að Kína
mundi auka kaup á landbúnaðar-
afurðum og að fyrsti áfangi samn-
inga hefði náðst. Kvað Trump að
einn eða tveir áfangar til viðbótar
mundu fylgja síðar. Enn er deilt um
mikilvæg atriði, t.d. betri aðgang að
mörkuðum í Kína. En jafnvel þótt
samningar náist að fullu gætu al-
þjóðaviðskipti minnkað.
Ekki verður létt verk að skera á
sumar birgðakeðjur (e. supply
chains) sem búið er að leggja um al-
þjóðlegt efnahagslíf. Ekki er heldur
auðséð hverjar eru allar afleiðingar
þess. Til dæmis hefur tæknibúnaður
ætlaður neytendum á Vesturlöndum
langa birgðakeðju til Kína, sem oft
liggur í gegnum Taívan.
Trump hefur ýjað á því við Tim
Cook, forstjóra Apple, að færa fram-
leiðslu frá Kína til Bandaríkjanna.
Apple kvartar hins vegar undan því
að ekki sé til nóg af fyrirtækjum í
Bandaríkjunum sem bjóða hluti í
samsetningu á farsímum eða tölvum,
en vistkerfi þessara fyrirtækja hefur
hrakað eftir að birgðakeðjan færðist
til Kína. Auk þess yrði Apple ekki
lengur samkeppnisfært við kóreska
framleiðendur. Síðari rökfærslan
náði athygli Trumps og hann kveðst
vera að íhuga hana. Nýjum 15% toll-
um, sem leggjast áttu á farsíma,
tölvur og margar aðrar neytenda-
vörur, var í ágúst seinkað til 15. des-
ember svo að jólainn-
kaupin í Banda-
ríkjunum röskuðust
ekki (vörur fyrir
jólahátíðirnar eru að
langmestu fluttar inn
fyrir þá dagsetningu).
Þessir nýju tollar koma
til í desember nema
frekari samningar ná-
ist.
Breytir umsvifum
fyrirtækja á
alþjóðamarkaði
Á alþjóðafjármálamörkuðum
þurfa fjárfestar að taka með í reikn-
inginn hvernig tollaálagning breytir
umsvifum fyrirtækja á alþjóðamark-
aði og þá sértaklega í Kína. Hærri
tollar kippa stoðunum undan hnatt-
væðingunni.
Hnattvæðingin hefur verið í bak-
grunni í fjárfestingastefnu margra
alþjóðafjárfestinga sjóða, ekki síst
þeirra sem fylgja svokallaðri
„thematic investment approach“ eða
þema fjárfestingastefnu. Þar sem
hnattvæðing efnahagslífsins hefur
verið ráðandi þáttur í gengi ákveð-
inna fyrirtækja, hafa fjárfest-
ingasjóðir notað þetta hnattvæðing-
arþema til að velja hlutabréf sem
ættu að ná góðri ávöxtun.
Ákveðin taívönsk hlutabréf
tengjast hnattvæðingu, sum
þeirra þar að auki Kína
Hnattvæðingin hefur haft mikil
áhrif á gengi ákveðinna hlutabréfa í
Taívan. Fyrir hlutabréf hvers ein-
staks fyrirtækis hafa viðskiptasamn-
ingar Bandaríkjanna og Kína mis-
mikil áhrif aðallega eftir því hver
uppbygging hvers einstaks fyrir-
tækis er í Kína.
Að markaðsverðmætum er Taiw-
an Semiconductor Manufacturing
Company (TSMC) stærsta fyrirtæki
Taívan og Hon Hai það næststærsta.
TSMC býr til hálfleiðara kubba (e.
semiconductor chips) sem oft eru
notaðir í farsímum. Hátæknifyr-
irtæki, mörg amerísk, sem hanna
rafeindarásinar í kubbunum, útivista
oft sjálfri framleiðslunni á kubb-
unum til TSMC, sem býr yfir háþró-
aðri framleiðslutækni með nánó-
metra nákvæmni. Þessari fram-
leiðslu hefur verið haldið í Taívan. Af
öryggisástæðum hefur hún ekki ver-
ið færð til Kína þar sem um hátækni
þekkingu er að ræða.
Hins vegar kemur Hon Hai aðal-
lega að samsetningu á tæknibúnaði,
eins og að raða kubbum á rökrása-
spjöld, tengja skjáinn, tengja raf-
hlöðuna, o.s.frv. Þrátt fyrir að starf-
semin sé tengd tæknibúnaði er hún
ekki sérlega háþróuð tæknilega. Að
stórum hluta til er starfsemin byggð
á mannafli með litla sérþekkingu.
Þessi starfsemi Hon Hai, eða Fox-
conn (sem er viðskiptanafn fyrir-
tækisins), hefur mikið til flust til
meginlands Kína.
sem framleiddir eru í hundruðum
milljóna eintaka á ári hverju. Terry
Gou er talinn hafa sterk tengsl við
ráðamenn í Beijing, eins og gera má
ráð fyrir þar sem hann var forstjóri
svo mikilvægs atvinnuveitanda.
Hann á mikilla hagsmuna að gæta
þegar viðskiptasamningar Kína og
Bandaríkjanna eru annars vegar.
Hlutabréf Hon Hai hafa fallið um
50% frá því verð þeirra náði hámarki
um mitt árið 2017. Hlutabréf TSMC
eru hins vegar alveg við hápunkt
sinn. Að sjálfsögðu eru það ekki að-
eins umsvif þessara fyrirtækja á
meginlandi Kína sem hafa áhrif á
gengi þessara bréfa heldur samspil
margra þátta. Til að mynda er eftir-
spurn Apple mikilvæg því að Apple
er stór viðskiptavinur TSMC og Hon
Hai, en þó sérílagi Hon Hai.
Mikil óvissa um framleiðslu
taívanskra fyrirtækja í Kína
Hon Hai er alls ekki eina taív-
anska fyrirtækið sem rekur á meg-
inlandi Kína verksmiðjur sem sjá
um samsetningu tæknibúnaðar sem
ætlaður er neytendum. Önnur fyrir-
tæki, eins og til dæmis Quanta eða
Pegatron, náðu til sín stórum hluta
fartölvumarkaðarins. Samtals náðu
taívönsk fyrirtæki á árunum eftir
aldamót um það bil 85% markaðs-
hlutdeild í framleiðslu á fartölvum.
Amerísk fyrirtæki, eins og HP eða
DELL, útvista stórum hluta fram-
leiðslunnar til taívanskra fyrirtækja.
Í þeim geira fyrirtækja í Taívan
sem bjóða framleiðsluþjónustu fyrir
rafrænan búnað (e. electronic manu-
facturing services – EMS) hefur
myndast „demanta líkan“ (e. dia-
mond model), eins og hinn þekkti
prófessor Michael Porter hefur lýst.
Líkanið byggist meðal annars á því
hvernig ríkisstjórnir geta bæði
skapað aðstæður eða sett strik í
reikninginn hvað varðar framtíð
ákveðinna atvinnugreina. Á áttunda
áratugnum varð gott samband Taív-
ans við Bandaríkin til þess að fram-
leiðslu rafrænna reiknivéla (sem þá
voru allra nýjasti tæknibúnaður
fyrir neytendur) var mikið til út-
vistað til Taívans. Á þeim tíma var
launakostnaður í Taívan lágur. Í
framhaldi af því að kommúnistarnir í
Kína tóku að slaka á klónni, hleypa
einkaframtakinu að og bæta sam-
band sitt við Taívan, fluttu fyrirtæki
eins og Hon Hai framleiðslu sína
þangað.
En að svo stöddu, eins og lýst hef-
ur verið, eru Bandaríkin að leggja
tolla á varning frá Kína og er óvissan
og hættan sem það skapar hvað
varðar framleiðslu í Kína orðin vel
greinanleg. Þetta er einn þáttur í
lækkun hlutabréfaverðs Hon Hai.
Sum þessara taívönsku fyrirtækja
hyggjast færa framleiðslu sína frá
Kína og eru önnur lönd, eins og Víet-
nam og Indland þar sem vinnuafl er
ódýrt, komin í spilið.
Trump hefur gefið sterklega til
kynna að hann vilji að fyrirtæki auki
framleiðslu og atvinnu í Bandaríkj-
unum. Sumarið 2018 hóf Hon Hai
meira að segja að grafa fyrir grunni
að verksmiðju í Wisconsin-ríki. Við-
staddir athöfnina voru Trump for-
seti og Terry Gou sem þá var enn
forstjóri Hon Hai. Þótt lítið hafi ver-
ið upplýst um verksmiðjuna í smáat-
riðum á hún að hefja framleiðslu
2020 og er ætlunin sú að hún verði
hátæknivædd. Líklega á tæknivæð-
ingin að vega upp á móti háum
launakostnaði í Wisconsin-ríki (að
minnsta kosti miðað við vesturhluta
Kína).
Óljóst er hvort það yrði jafn arð-
bært að hefja framleiðslu utan Kína,
hvort sem það yrði í Wisconsin-ríki
eða á Indlandi. Þegar Kína var að
tryggja stöðu sína í WTO, féllu tæki-
færi varðandi framleiðslu á tækni-
búnaði auðveldlega í skaut taív-
anskra fyrirtækja. Svo er ekki
lengur, en Terry Gou lætur sér ekki
allt fyrir brjósti brenna þó að árið
1974 sé löngu horfið í stjarnanna
skaut.
Eftir Tómas
Tómasson
» Fjárfestar á
alþjóðamörkuðum
glíma við áhrif óviss-
unnar, til dæmis á
hlutabréf taívanskra
fyrirtækja sem fram-
leiða iPhone-farsíma
Tómas Tómasson
Höfundur hefur þriggja áratuga
reynslu í alþjóðafjármálum og hefur
starfað við fyrirtæki bæði
í New York og London.
Óvissa í viðskiptasamningum
heimsveldanna ógnar hnattvæðingu
Ljósmynd/Wikipedia
Framleiðsla Fjöldi fólks starfar við samsetningu á iPhone-farsímum í Kína.
Stofnandinn, stærsti eigandinn og
driffjöðurin á bak við Hon Hai er
Guo Táimíng, eða Terry Gou. Hann
er ríkasti maður Taívans samkvæmt
lista Forbes-tímaritsins. Fyrir
nokkrum mánuðum sagði hann af
sér formennsku Hon Hai til að taka
þátt í forkosningum til forseta Taív-
ans, en dró sig nýverið í hlé eftir að
hafa lotið í lægra haldi.
Síðan Hon Hai var stofnsett 1974,
hefur uppgangur þess verið ævin-
týralegur. Fyrirtækið hóf verk-
smiðjurekstur á meginlandi Kína ár-
ið 1988 og nú er svo komið að Hon
Hai, eða Foxconn, er talinn stærsti
atvinnuveitandi í einkageiranum í
Kína með u.þ.b. eina miljón manns í
vinnu. Meðal annars sér Foxconn
um samsetningu á iPhone-farsímum,