Morgunblaðið - 05.11.2019, Blaðsíða 14

BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Landsnet er að skoða mögu-leika á því að færa Kröflu-línu 1 í jörðu en hún erloftlína og liggur þvert yfir
Eyjafjörð skammt sunnan Akur-
eyrarflugvallar. Til greina kemur að
setja strax seinna strengjasett Hóla-
sandslínu 3 sem fyrirhugað er að
leggja í jarðstreng á svipuðum slóð-
um og nota það fyrir Kröflulínu 1.
Núverandi byggðalína, Kröflu-
lína 1, fer yfir Eyjafjörð og þverar
Akureyrarflugvöll 1.450 metrum
sunnan við brautarenda. Línan færð-
ist nær flugvellinum þegar brautin
var lengd. Línan hefur áhrif á flug-
öryggi á vellinum, bæði vegna tak-
markana á aðflugi úr suðri og hugs-
anlegra áhrifa á aðflugstæki.
Lagning nýrrar háspennulínu til
að styrkja byggðalínuna hefur lengi
verið í undirbúningi. Yfirvöld flug-
mála og hagsmunaaðilar í flugi mót-
mæltu fyrstu áformum sem voru að
leggja línuna á möstrum þótt það
yrði mun lengra frá flugvellinum en
byggðalínan. Stefna stjórnvalda
heimilar Landsneti að taka tillit til
flugs við undirbúning framkvæmda
og er gert ráð fyrir að línan verði í
jarðstreng í þeirri vinnu sem nú
stendur yfir við undirbúning fram-
kvæmda.
Í umhverfismati Landsnets
vegna nýrrar háspennulínu á milli
Akureyrar og Hólasands er gert ráð
fyrir því að gamla Laxárlínan verði
fjarlægð, sem mótvægisaðgerð vegna
nýju línunnar. Þar er einnig fjallað
um þann möguleika að leggja Kröflu-
línu 1 í jörðu en engin fyrirheit gefin
um það. Línan er innan öryggis-
svæðis flugvallarins samkvæmt er-
lendum stöðlum, til dæmis sænskum.
Áhættan metin
Isavia lét gera áhættumat vegna
nálægðar Kröflulínu við Akureyrar-
flugvöll og var skýrsla um það undir-
rituð 25. júní í sumar. Skýrslan var
send Landsneti.
Frá árinu 1978 hafa orðið fimm
slys í landinu, þar af þrjú banaslys,
og fimm alvarleg atvik sem tengjast
rafmagnslínum. Í áhættumatinu
kemur fram að staurar línunnar eru
um 18 metra háir. Línan liggur á ein-
um stað uppi á klöpp sem gerir hana
að ráðandi hindrun í tilteknu aðflugi
og kemur, samkvæmt heimildum
Morgunblaðsins, í veg fyrir að bestu
lágmörkum verði náð í aðflugi úr
suðri sem verið er að hanna. Vegna
hennar hækka aðflugslágmörk um
30-40 fet. Þessi hindrun og ráðstaf-
anir vegna hennar hafa ekki áhrif á
öryggi flugs en geta við vissar veður-
aðstæður skert þjónustu flugvall-
arins.
Hinn þáttur áhættunnar af
Kröflulínu er hugsanleg hætta á að
háspennulínan trufli flugleiðsögu-
búnað. Samgöngustofa vakti athygli
á því þegar kerfisáætlun Landsnets
var kynnt á árinu 2012 að loftlínur í
grennd við flugvelli gætu haft áhrif á
flugleiðsögutæki vegna segulsviðs,
speglunar, rafsviðs og fleiri atriða.
Þessi áhrif hverfi að mestu ef lín-
urnar fari í jörðu.
Í áhættumatsskýrslunni kemur
fram að ekki hafi orðið vart við neinar
truflanir á rekstri tækjanna á Akur-
eyrarflugvelli sem rekja megi til lín-
unnar eða annarra háspennumann-
virkja. Speglunaráhrif séu engin af
timburstaurunum og framleiðendur
aðflugsbúnaðar telji að háspennulín-
ur hafi ekki áhrif á rekstur þeirra.
Niðurstaða áhættumatsins er að
Isavia leggur til að línan verði sett í
jörð eða dag- og næturmerkingar
settar á viðeigandi hluta línu og
staura, til þess að draga úr áhættu á
því að slys verði. Ljóst er að með
betri merkingum verður línan sýni-
legri en takmarkanir á aðflugs-
lágmörkum breytast ekki við þær.
Skoða möguleika á
að færa línuna í jörðu
G
ru
nn
ko
rt
/L
of
tm
yn
di
r e
hf
.
Fyrirhuguð Hólasands-
lína 3 (jarðstrengur)
Laxárlína 1 (loftlína)
Kröfl ulína 1 (loftlína)
Rafl ínur þvert á Akureyrarfl ugvöll
Akureyrarfl ugvöllur
La
xá
rlí
na
1
Krö
fl u
lín
a 1
A K U R E Y R I Öryggissvæði
samkvæmt
sænskum staðli
14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 5. NÓVEMBER 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Fjörutíu árvoru í gærliðin frá því
að rúmlega fimmtíu
bandarískir sendi-
ráðsmenn voru
teknir í gíslingu í Íran og var
þeim áfanga fagnað með hefð-
bundnum hátíðahöldum í Teher-
an og fleiri stórborgum landsins.
Múgur og margmenni safnaðist
saman í höfuðborginni og hróp-
aði slagorð þar sem kallað var
eftir dauða yfir Bandaríkjunum
og Ísrael, auk þess sem kveikt
var í þjóðfánum þessara ríkja.
Ekki er einsdæmi að gíslatök-
unnar sé minnst í Íran, enda hafa
stjórnvöld þar nýtt tækifærið á
hverju einasta ári til þess að ýfa
upp hatur á Vesturlöndum og
Bandaríkjunum sérstaklega. Þó
að írönsk stjórnvöld bæru mögu-
lega ekki ábyrgð á upphaflegu
gíslatökunni á sínum tíma varð
snemma ljóst að aðgerðir þeirra
róttæku stúdenta sem hertóku
bandaríska sendiráðið fyrir
fjörutíu árum nutu mikillar vel-
vildar og stuðnings meðal æðstu
ráðamanna.
Gíslatakan varð því á sínum
tíma til þess að treysta klerka-
stjórnina enn frekar í sessi, auk
þess sem hún ýtti verulega undir
þann fjandskap sem ríkt hefur á
milli Írans og Bandaríkjanna
undanfarna fjóra áratugi. Hafa
ber í huga að árásir á sendiráð
ríkja sem ekki eiga í stríði við
gistiríkið eru jafnan taldar meðal
einhverra verstu synda sem
hægt er að fremja í alþjóða-
samskiptum, auk þess sem fram-
koma Írana sýndi
bæði gíslunum og
Jimmy Carter, þá-
verandi forseta
Bandaríkjanna,
lítilsvirðingu.
Nú, fjörutíu árum síðar, eru
samskipti Bandaríkjanna og Ír-
ans enn við frostmark. Er það
ekki síst vegna ásælni Írans-
stjórnar í kjarnorkuvopn, sem
reynt var að koma böndum á með
kjarnorkusamkomulaginu árið
2015. Það samkomulag var ekki
líklegt til árangurs og hafa Ír-
anar brotið ítrekað gegn því og
Bandaríkin sagt sig frá því.
Og ekki verður sagt að fram-
ferði klerkastjórnarinnar hafi
skánað á þeim fjörutíu árum sem
liðin eru. Þeir gríðarmiklu fjár-
munir sem kjarnorkusam-
komulagið leysti úr læðingi voru
ekki nýttir í þágu íransks al-
mennings, heldur runnu þeir að
stórum hluta til vígahópa og ann-
arra ríkja þar sem Íransstjórn
sóttist eftir að auka ítök sín.
Endurteknar árásir á olíu-
flutningaskip og framleiðslustaði
við Persaflóa, auk hertöku ír-
anska byltingarvarðarins á
bresku olíuflutningaskipi fyrr á
árinu, benda ekki til þess að
neinn samnings- eða sáttavilji sé
hjá stjórnvöldum í Teheran. Sá
fögnuður sem þau sýna á afmæli
hins skammarlega atburðar stað-
festir enn fremur að Íran klerka-
stjórnarinnar er við sama hey-
garðshornið og fyrir fjórum
áratugum og verður að umgang-
ast það eins og þann ógnvald sem
ríkið sannarlega er.
Klerkastjórnin
fagnar fjörutíu árum
frá gíslatökunni}
Við sama
heygarðshornið
Míkhaíl Gorbat-sjoff, fyrrver-
andi leiðtogi Sovét-
ríkjanna, varaði við
því á dögunum í
samtali við breska
ríkisútvarpið BBC að deilur Vest-
urveldanna og Rússlands settu
heimsbyggðina í stórfellda hættu,
þar sem enn stafaði mikil hætta
af kjarnorkuvopnum. Mælti
Gorbatsjoff með því að ríki
heimsins kæmu sér saman um að
banna slík vopn.
Þessi hugmynd er svo sem ekki
ný af nálinni. Sagan segir að á
Höfðafundinum fræga hafi Gorb-
atsjoff og Ronald Reagan þáver-
andi Bandaríkjaforseti farið
nærri því að samþykkja slíkt
bann, en viðræður þeirra leystust
að lokum upp án niðurstöðu.
Fundurinn lagði þó grunninn að
samkomulagi risaveldanna um
bann við meðaldrægum eld-
flaugum, en bæði Bandaríkin og
Rússland ákváðu fyrr á árinu að
rifta því.
Ljóst er að kjarnorkuvopn
hafa haft gríðarleg áhrif á al-
þjóðamál. Það má til dæmis halda
því fram með ágætum rökum, að
tilkoma kjarnorkuvopna hafi á
sinn hátt stuðlað að
því að glíma risa-
veldanna um örlög
Evrópu á seinni
hluta 20. aldar varð
ekki að skæðri
heimsstyrjöld. Það var hins vegar
ekki sjálfgefið að friðurinn héld-
ist í kalda stríðinu og mátti
stundum litlu muna að afleiðing-
arnar yrðu óafturkræfar.
Hættan á slíkum ragnarökum
er enn til staðar og hefur að ein-
hverju leyti aukist á ný á síðustu
árum. Ákall Gorbatsjoffs um að
ríki heims sameinist um að banna
öll kjarnorkuvopn er því góðra
gjalda vert svo langt sem það
nær. Vert er þó að hafa í huga, að
slíkt bann verður ekki til af sjálfu
sér, þar sem ekkert stórveldanna
vill verða fyrst til þess að gefa
keppinautum sínum höggstað á
sér og minni ríki eru ekki öll lík-
leg til að vera samningsfús.
Óvissan um framhald INF-
samkomulagsins, sem og deilur
við ýmis útlagaríki sem hafa
reynt og jafnvel tekist að verða
sér úti um slík gjöreyðingarvopn,
benda því eindregið til þess að
kjarnorkuvopn séu komin til þess
að vera um langa framtíð.
Ákall Gorbatsjoffs
er áhugavert en
óraunhæft}
Damóklesarsverðið
S
miðurinn – saumakonan – gistihúsa-
eigandinn – forritarinn – múrarinn
og listamaðurinn.
Kraftmikið og fjölbreytt atvinnu-
líf er grunnurinn að góðri og öflugri
almannaþjónustu, sem við reiðum okkur á allt
lífið.
Það vill alltof oft gleymast að langflest þess-
ara fyrirtækja eru agnarlítil og rekin af harð-
duglegu fólki sem rekst áfram af áhuga á starf-
inu, hugsar fyrst og fremst um að skapa sjálfu
sér og öðrum atvinnu en heldur í leiðinni uppi
nærþjónustu um allt land.
Við sjáum þetta fólk allt í kringum okkur.
Oft lætur það eigin laun sitja á hakanum til að
ná að borga starfsmönnum sínum, veðsetur
jafnvel persónulegar eigur til að halda rekstr-
inum gangandi og er með kvíða um mörg mán-
aðamót. Mörg geta ekki leyft sér að taka eðlilegt sumarfrí,
nema endrum og sinnum.
Við höfum ekki lagt nóga rækt við að búa þessum fyrir-
tækjum góð skilyrði. Megináherslur stjórnmálanna hafa
snúist of mikið um stórfyrirtækin, stórkarlalega uppbygg-
ingu og rekstrarumhverfi þeirra. Samt skila ör- og smá-
fyrirtæki stórum hluta vergrar landsframleiðslu.
Í ýmsum Evrópuríkjum er unnið út frá þumalputtaregl-
unni „think small first“, það er að segja „hugsum smátt,
fyrst“. Við alla mótun og ákvarðanir sem snúa að atvinnu-
lífinu, ekki síst lög og reglugerðir, eru þarfir lítilla fyrir-
tækja hafðar að leiðarljósi. Þetta er hugsun sem við ætt-
um að tileinka okkur í ríkara mæli hér á Íslandi líka.
Einhæft atvinnulíf felur í sér of stóra
áhættu, ekki síst fyrir lítið land en það er auk
þess síður til þess fallið að mæta þeim vænt-
ingum sem ungt fólk gerir til lífsins í dag. Það
mun bera uppi lífskjör okkar næstu áratugina
og við verðum að búa svo um hnútana að það
telji eftirsóknarvert að starfa hér, í samtíma
þar sem það getur valið nánast allan heiminn
til búsetu. Við þurfum því að skjóta sterkari
stoðum undir fjölbreytt atvinnulíf.
Annars vegar verðum við að bæta skilyrði
þessara örfyrirtækja, sem ætla sér ekkert
endilega að stækka en eru þó hjarta allra bæja
og gera þá byggilega. Hins vegar þurfum við
að auka veg nýsköpunarfyrirtækjanna, sem
byggja oft á hugviti, eru oft metnaðarfull og
vilja stækka. Þau hafa reynst hinum hefð-
bundnari atvinnugreinum ómetanleg í sókn
þeirra til meiri verðmætasköpunar en geta líka með nýrri
tækni horft á allan heiminn sem markað sinn. Þessi fyrir-
tæki þurfa að verða stærri þáttur í atvinnulífi okkar til
framtíðar.
Þess vegna hef ég, ásamt þingmönnum Samfylking-
arinnar, lagt fram tillögu til þingsályktunar um aðgerðir í
þágu smærri fyrirtækja. Þar ber helst að nefna aukna
lækkun tryggingagjalds, sérstaklega á lítil fyrirtæki, ein-
faldara og skýrara regluverk og sérstakan stuðning við
fyrirtæki sem byggja á hugviti.
Við eigum að hugsa smátt – fyrst. logie@althingi.is
Logi
Einarsson
Pistill
Hugsum smátt – fyrst
Höfundur er formaður Samfylkingarinnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Landsnet er að skoða alvarlega
þann valkost að leggja Kröflu-
línu 1 í jörðu, ekki síst í ljósi nýs
áhættumats Isavia. Samkvæmt
upplýsingum frá Sverri Jan
Norðfjörð, framkvæmdastjóra
tækni- og þróunarsviðs, koma
nokkrir kostir til greina. Það eru
valkostirnir sem nefndir eru í
niðurstöðum áhættumatsins og
einnig að fara með jarðstreng-
inn lengra frá vellinum.
„Einn áhugaverður möguleiki
væri einnig að setja strax
seinna strengjasettið sem er
fjallað um í matinu á Hóla-
sandslínu 3 en nota það fyrir
Kröflulínu 1 til að byrja með,“
segir Sverrir í skriflegu svari.
Kosturinn við það er að þar er
aðalskipulagsvinnu og mati á
umhverfisáhrifum lokið og sam-
legðaráhrif nást fram. Á móti
komi aukinn kostnaður við
framkvæmdina sem þó sé að
mestu flýting kostnaðar.
Sverrir segir að vinnan standi
yfir og endanleg niðurstaða
liggi ekki fyrir.
Jarðstreng
verði flýtt
NOKKRIR VALKOSTIR