Morgunblaðið - Sunnudagur - 23.11.2019, Side 16

16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24.11. 2019
Þ
egar setið er við skriftir í marga
klukkutíma í lotu er óhjákvæmlegt að
brjóta þá tilveruna upp. Standa upp
úr stólnum áður en axlir og hryggur
krefjast þess. Teygja úr sér. Þau
skilaboð nemur kötturinn betur en
aðrir nálægir menn. Ganga svo með honum rösklega
nokkra hringi um húsið eða um íbúðina sé veðrið betra
þar, án þess að reka sig á eða ónáða saklausa. Hella
upp á kaffi í anda Jónasar stýrimanns, en hafa tölu á
bollunum.
Stundum getur þurft að bregða einhverju alls
óskyldu á skerminn hjá sér. Fróðleik, helst gagns-
lausum, um eitthvað allt annað en verið er að fabúlera
um í það skiptið. Skella sér jafnvel í hraðskákarforrit í
2 mínútur og gæta þess að styrkleikinn sé þér hag-
felldari en endranær. Þá mætir þú síður svekktur aft-
ur á tölvuborðið.
Góð fréttateiknimynd slær annað út
Í einni slíkri uppbrotslotu föstudagsins var skeiðað yf-
ir fréttir dagsins í Times. Þá sagði teiknimynd á for-
síðunni, sem stundum eru ranglega kallaðar skop-
myndir, ljósustu söguna.
Í ræðustólnum var Jeremy Corbyn í ham að messa
yfir kjósendum, veifandi rauðri stefnuskránni um
auknar lántökur, þjóðnýtingu fyrirtækja og um nýjar
lagaheimildir svo að starfsmenn í fyrirtækjum gætu
hætt að vinna að hentugleikum til að lýsa yfir samúð
með einhverju sem þá væri bóla tískunnar, þótt sú
kæmi því fyrirtæki ekkert við. En það mætti hins veg-
ar blæða í þágu málstaðar sem góða fólkið hefði á sinni
könnu.
Myndin af þessum síðbúna byltingarleiðtoga var
ekki „flatterandi“ fyrir hann, en „skopmyndir“ gera
ekki út á það. Boris hefur heldur betur fengið að
kenna á því. Þessi var þó fremur pen og strauk fórn-
arlömbum betur en vant er.
Corbyn var auðvitað með lenínstjörnu í húfunni
enda hefur enginn sagt honum að kúgunarríki komm-
únismans hafi verið tekið til gjaldþrotaskipta. Gler-
augun voru vissulega hornskökk, en allir „fréttateikn-
arar“ nota þetta tvennt til að engum dyljist hver sé
mættur.
Hópur starir upp til kommissars Corbyns og trúir
því að hann muni létta byrðar og aumingjadæmi alls
lýðsins. Og einn örvæntingarfullur blásnauður ör-
eigasonur hrópar í angist sinni: „Hvað ætlar þú að
gera fyrir atvinnulausa?“
Þar mátti þá þekkja Andrés prins, er blessaður
stendur nú utangátta hallanna, eins og nafni hann ís-
lenskur gerir einnig um þessar mundir hér.
Lífsfréttamyndir teiknara hafa lengi hjálpað upp á
106 ára gamalt Morgunblað, þótt þær séu yngri en
blaðið.
Stundum hafa pólitískir vitleysingar (afsakið orða-
lag) hlaupið froðufellandi af réttlætiskennd, en hún er
í bland við pólitík með leiðigjörnustu fyrirbærum, og
fullyrt og fordæmt ógeðslegt hugarfar ritstjóra blaðs-
ins sem brotið hafi öll lögmál mannlegs siðferðis með
birtingu þessarar myndar eða hinnar sem réttlæt-
iskenndinni þóknaðist ekki.
Og stundum er þar innan um og saman við fólk sem
veit betur og ætti að þekkja hvernig þau blöð hegða
sér sem sjálf þykjast fremri en önnur í þessum heimi.
Síðastliðin 10 ár og örugglega næstu áratugina þar á
undan hafa ritstjórar eða þeirra næstu menn aldrei
„pantað mynd“ af neinu tagi eða neinu tilefni.
Þeirra er að ráða menn með næmt auga og hand-
bragð í bland við sinn eigin húmor en ekki ritstjór-
anna.
Á þessum 10 árum hefur það komið tvisvar eða
þrisvar fyrir að fyrrnefndir hafi bent á að mynd mætti
huganlega misskilja í viðkvæmu andrúmslofti eða
spurt hvort rétt væri að hugleiða framsetningu af öðr-
um ástæðum. Í þeim örfáu tilvikum hefur komið fyrir
að mynd hafi verið lagfærð eða önnur verið send.
Þrátt fyrir að athugasemdir af þessu tagi séu svo fá-
gætar er ekki einu sinni víst að þær hafi, eftir á að
hyggja, endilega verið réttmætar.
Ritskoðun í beinni
Af breskum og bandarískum blöðum sést að þar gefa
menn sér miklu rýmra svigrúm og ganga lengra í að
gefa sitthvað í skyn, en gert er hér.
Þó er í Bandaríkjunum ríkjandi ótrúlegur tepru-
skapur í ljósvakamiðlum um annað sem erfitt er fyrir
Evrópumenn að skilja. Þannig háttar þar að ýmsir
þættir, sem eru sendir út í beinni útsendingu, eru það
ekki endilega.
Þeir eru með innbyggða seinkun svo hægt sé í tæka
tíð að láta „bíbb“-hljóð heyrast í stað orða sem póli-
tískur rétttrúnaður eins og hann stendur það augna-
blikið bannar opinbera brúkun á.
Fyrir kemur að viðmælendur eru svo vaskir í vaðli
sínum að „bíbbin“ eru fleiri en orðin sem sleppa út. En
vandinn er sá, að þegar ritskoðunarbíbbið kemur þá
heyra vanir áheyrendur af samhenginu eins og þar sé
sagt „shit“, „negro“ eða eitthvað annað af mörgum
bannorðum. Það er því ekki nóg með að bíbbið sé
hvimleitt heldur er það sennilega gagnslaust.
Þegar sýknudómurinn yfir O.J. Simpson birtist loks
þá var sagt í öllum ljósvakamiðlum að Clinton forseti
hefði misst út úr sér orðið „bíbb“ þegar hann heyrði
úrskurðinn.
Enginn spurði um hvað forsetinn hefði sagt orðrétt.
Hann sagði jú „bíbb“ svo það gat ekki skýrara verið.
Einhver annar hefði kannski sagt viljandi eða óvilj-
andi sama bíbb og Clinton, en bætt við í æsingnum
„negradöfullinn sýknaður“ eða öðrum álíka óhroða. Í
„beinni“ útsendingu hefði það hljómað þannig: Bíbb,
bíbb, bíbb sýknaður. Og allir hefðu vitað hvað bíbb-
romsan þýddi og hún því í rauninni vita gagnslaus. Og
ekki verður betur séð en að sífellt sé að bætast í orða-
fjöldann sem útleggst sem bíbb. Enda er þetta ekki
gert í kvikmyndum.
Þar tala penir menn eins og persónur Eastwoods og
Wayne og allt niður í viðurstyggilegustu skúrka, án
þess að bíbbvörnum verði við komið.
Ef fjölmiðlaritskoðunin væri brúkuð á bíó heyrðist
iðulega ekkert nema bíbb, með samtengingum á
stangli.
En væri þannig ritskoðuð mynd sýnd með skrif-
legum íslenskum texta hér á landi yrði allt bíbbið
áfram þýtt á gullaldaríslensku. (Nema orðið múlatti
yrði bíbbað til að særa ekki bíbb og stjúpu hans).
Klappað fyrir klassíkinni
Við heyrum oft talað um klassískar kvikmyndir. Og
okkur þykir stundum undarlegt hvað margar mynd-
ir eru sagðar klassískar. En þar er við okkur að sak-
ast en ekki myndirnar. Í rauninni eru það aðeins
sárafáar kvikmyndir sem eru klassískar í augum
fjöldans. Það gegnir allt öðru máli um þá sem eru vel
að sér í hinum mikla heimi kvikmyndanna. Slíkir
menn hafa því mikið forskot á okkur. Þeir sjá ekki
aðeins kvikmynd. Þeir eru meðvitaðir um það hvern-
ig einstakar myndir falla inn í ramma og sögu kvik-
myndanna. Einstakar myndir réðu því hver þróunin
varð næstu árin og jafnvel um alllangt skeið.
Kannski gætir einhverra áhrifa enn þótt við þessir
venjulegu áhorfendur höfum ekki grænan grun. Þeir
geta rakið tæknibrögð, sjónarhorn, bakgrunn, af-
stöðu persónu í mynd, litbrigði, hreyfingar og þar
fram eftir götunni. Við venjulegir áhorfendur erum
Í hreinskilni sagt þá
virkar þessi bíbb eins
og hann sé fullkomlega
bíbb, þessi bíbb, bíbb.
’
En í vikunni lýsti Pútín því yfir að hann
teldi að Evrópusambandið myndi ekki
lifa af næsta áratug. Hann bætti því svo við
að hrun þess hefði hafist fyrir nokkru og ekki
væri ólíklegt að það myndi taka um það bil
áratug að lognast algjörlega út af.
Reykjavíkurbréf22.11.19