Morgunblaðið - 18.12.2019, Qupperneq 9

ljósi þess að það eru lítil tíðindi frá síðasta fundi
og engar upplýsingar sem þurfti að koma sér-
staklega á framfæri. Samkvæmt nýjum Seðla-
bankalögum mun vaxtaákvörðunarfundum
fækka úr átta í sex á næsta ári.“
Aðhaldið aukist eða ekki?
Þið segið einmitt í hinni stuttu yfirlýsingu að
aðhald peningastefnunnar hafi ekki breyst frá
síðasta fundi. Samt hefur krafan á markaði,
bæði í óverðtryggðu og verðtryggðu, hækkað og
í mælingum kemur fram að verðbólgan er að
hjaðna og jafnfram hefur dregið úr verðbólgu-
væntingum. Er þá ekki beinlínis rangt að halda
því fram að taumhaldið hafi ekki breyst?
„Það fer eftir því hvernig á það er litið. Verð-
bólgan var 2,7% í nóvember – við erum næstum
komin að markmiði. Það er mjög gott. Það er
dálítið langur vegur frá okkar vöxtum og yfir í
langtímavexti, einkum verðtryggða og krafan
hefur verið sveiflukennd. Við höfum nú þegar
lækkað vexti í sögulegt lágmark og þurfum að
hugsa vel næstu leiki. Við erum einnig að sjá í
pípunum mjög öfluga örvun í ríkisfjármálunum
og við þurfum að sjá hvaða áhrif það mun hafa.
Ákvörðunin var þá í raun biðleikur að þessu
sinni?
„Já, í raun.“
Í nóvemberyfirlýsingu peningastefnunefndar
sagði að þess væri beðið að vaxtalækkanir
myndu miðlast út í kerfið. Er nefndin ekki í of
ríkum mæli að horfa á skammtímaraunstýri-
vextina fremur en að horfa á hvernig þeir
miðlast út í markaðsvextina þar sem vextir hafa
fremur verið að þokast upp á við heldur en hitt?
„Það fer eftir því hvernig þú lítur á það. Al-
mennt held ég að bankarnir hafi lækkað kjör-
vextina hjá sér. Á sama tíma virðast þeir vera að
hækka vextina á ákveðna aðila sem þeir eru með
í viðskiptum. Það virðist eiga sér stað ákveðin
endurverðlagning á áhættu.“
En er það ekki svakalegt fyrir Seðlabankann
að standa hér í vaxtalækkunum trekk í trekk og
á sama tíma séu bankarnir að tosa í þveröfuga
átt?
„Það getur kallað á að við lækkum vextina hjá
okkur meira til að bregðast við því. Þetta er að
vísu erfitt fyrir Seðlabankann að stjórna verð-
lagningu bankanna á fjármagni. Eitt eru vext-
irnir sem við setjum, annað er kreditálagið sem
leggst á þá. Ef vextir til heimila og fyrirtækja
eru að hækka vegna hækkandi vaxtamunar þá
gætum við þurft að bregðast við því.“
Fleira í starfsemi bankakerfisins virðist tosa í
öfuga átt við aðgerðir Seðlabankans. Þannig eru
þeir á bremsunni á útlánahlið starfseminnar
sem hægir á hagkerfinu í stað þess að örva það
líkt og Seðlabankinn stefnir að. Getur stofnunin
brugðist við því með einhverjum hætti?
„Við viljum auðvitað að bankarnir haldi áfram
að lána og miðli þannig peningastefnunni út í
hagkerfið. Þeir hafa hins vegar að einhverju
leyti verið veiktir, m.a. með bankaskattinum.
Hann er lagður á skuldahlið bankanna og ræðst
því ekki af afkomu þeirra. Hann leggst af fullum
þunga á þá, hvort sem þeim gengur vel eða illa.
Þessi skattur mun því lækka eiginfjárstöðu
þeirra – og minnka útlánagetu – ef hagnaður
þeirra fer að dragast saman sem hefur raunar
þegar gerst. Bankarnir hafa auk þess verið að
greiða út arð sem hefur minnkað útlánagetu
þeirra verulega – bæði þegar litið er til eiginfjár
og lauss fjár. Þá er lánabókin hjá Íbúðalánasjóði
einnig að minnka og allt vinnur þetta gegn því
að liðka fyrir fjárfestingu. Þess vegna var það
eitt fyrsta verk mitt hér að leggja bann við því
að aðrir en innlánastofnanir væru að leggja fjár-
muni inn á innlánareikninga hjá Seðlabank-
anum. Við litum á það sem vanda að upp-
greiðslur til Íbúðalánasjóðs væru lagðar inn í
Seðlabankann. Það dregur úr peningamagni í
umferð og rýrir lausafjárstöðu viðskiptabank-
anna.“
Fleiri þættir hafa þó áhrif á ákvarðanir bank-
anna um að draga lappirnar í útlánum. Þeir hafa
átt í basli með að ná arðsemi á eigið fé sem þeim
er uppálagt að byggja starfsemina á.
Nú um áramótin verða gerðar ríkari 10
segja ákvörðun nefndarinnar misráðna og nei-
kvæð viðbrögð komu bæði fram á hlutabréfa- og
skuldabréfamarkaði.
Svo virðist sem Seðlabankinn hafi ákveðið að
staldra við eftir nokkuð hraðan vaxtalækkunar-
feril á árinu sem nemur 150 punktum. Óttast
nefndin að ef lækkanir halda áfram án þess að
það hafi tilætluð áhrif að þá verði Seðlabankinn
innan skamms búinn að missa vaxtavopnið úr
hendi?
„Á þessum tímapunkti töldum við best að bíða
og sjá hvaða áhrif fyrri vaxtalækkanir muni
hafa. Og þá jafnframt skoðað aðrar leiðir til
þess að örva hagkerfið. Það getum við leyft okk-
ur á meðan ekki er útlit fyrir meiri niðursveiflu
en við sjáum í kortunum núna. Það er gott að
hafa borð fyrir báru. Við erum búin að taka
vextina niður um 150 punkta á árinu. Ég hef
enga trú á því að raunvextir eigi að vera nei-
kvæðir. Það er ekki hollt. Það sem hefur gerst
ytra þar sem vextir hafa farið í 0% er að bönk-
unum hefur verið gert erfitt um vik að lána.
Bankarnir lifa á vaxtamun. Þegar stýrivextir
hafa lækkað að ákveðnu marki – og inn-
lánavextir eru komnir í núll – þá geta bankarnir
haldið uppi vaxtamun með lækkun inn-
lánavaxta.“
Raunvextir þokast niður á við
En er það lögmál að raunvextir verði að vera
200 punktum hærri en í flestum nágrannalönd-
um okkar?
„Við höfum verið að færast nær nágranna-
löndunum. Raunvextir stýrast hins vegar af
djúpum þáttum í hagkerfunum. Þeir tengjast
hagvexti, aldursskiptingu þjóðarinnar, sparnað-
arstigi og framleiðni fjármagns.“
En hér er enginn hagvöxtur núna.
„Nei ekki núna sem stendur, en að jafnaði er
mun meiri hagvöxtur hérlendis en í nágranna-
löndunum. Við erum aukinheldur með hæstu
fæðingartíðni í Evrópu og með gríðarlega
margt ungt fólk. Helmingur þjóðarinnar er
yngri en 34 ára. Svo er það hinn mikli flutningur
fólks til landsins. Það gerir það að verkum að
þetta er hraðvaxtarhagkerfi. Of lágir vextir eru
sjúkdómseinkenni og koma yfirleitt fram meðal
þjóða sem eru að skreppa saman og eldast og
engin þörf fyrir að reisa nýtt húsnæði eða inn-
viði. Það er merki um minnkandi veltu og má
ekki vera viðmiðið. Það breytir ekki því að raun-
vextirnir hafa verið að lækka hjá okkur og við
erum að fara að sjá vaxtastigið hér á landi fara
niður á áður óþekktar slóðir. Við vorum land
með stöðugan viðskiptahalla og söfnuðum
skuldum erlendis. Nú er þjóðin á allt öðrum stað
hvað varðar sparnað. Að einhverju leyti er það
lífeyrissjóðunum að þakka en það eru fleiri at-
riði sem hafa þar mikil áhrif. Að fara úr því að
vera land sem þarf fjármagn að utan og í það að
flytja út fjármagn leiðir til þess að vaxtastigið
þrýstist niður á við. Langtímavextir munu verða
miklu lægri, litið til framtíðar.“
Er þá vaxtalækkunarferlinu lokið?
„Nei, það þarf alls ekki að vera. Ég held að
markaðurinn hafi lesið of mikið í þessa ákvörð-
un peningastefnunefndar. Það að halda vöxtum
óbreyttum táknar ekki að lækkunarferlinu sé
lokið. Við munum halda áfram að lækka vexti –
sé þess þörf. Það gæti gerst vegna þess að hag-
vaxtarhorfur versni eða verðbólga hjaðni veru-
lega. Við þurfum hins vegar að sjá hvernig
ákvarðanir okkar miðlast áfram – og þá að grípa
til aðgerða til þess að bæta miðlunina áður en
lengra er haldið.“
Yfirlýsing peningastefnunefndar í tengslum
við vaxtaákvörðunina að þessu sinni var aðeins
118 orð að lengd og langsamlega efnisminnsta
yfirlýsingin sem nefndin hefur sent frá sér þau
ellefu ár sem hún hefur starfað. Kann að vera að
nefndin hafi ekki skýrt ákvörðun sína nægilega
fyrir markaðnum?
„Nei alls ekki. Það er gott að vera stuttorður.
En það verður líka að horfa til þess að það hefur
lítið gerst milli funda og við gáfum út Peninga-
mál í nóvember þar sem farið var ítarlega yfir
stöðuna. Svo má segja að þessi síðasti vaxta-
ákvörðunarfundur hafi verið næsta óþarfur í
xti meira ef þörf krefur
Morgunblaðið/Árni Sæberg
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. DESEMBER 2019 9VIÐTAL
Ekki er hjá því komist að minnast frekar á yfirvofandi sameiningu Seðlabankans og FME. Ás-
geir segir að sú vinna standi nú yfir og gangi mjög vel. Fleiri áskoranir bíði þó, ekki síst í ljósi
þess að til lengri tíma litið er ætlunin að koma allri starfseminni undir eitt og sama þakið.
Bankinn hefur kallað eftir heimild til þess að byggja tvær hæðir ofan á núverandi húsnæði við
Kalkofnsveg en Ásgeir segir þó að ekki séu uppi áætlanir á þessari stundu um að ráðast í
slíkar framkvæmdir.
„Húsið er komið á fertugsaldur og komið undir viðhald. Það þarf að uppfæra margt. Starf-
semi fjármálaeftirlitsins verður á Höfðatorgi enn um sinn. Við hyggjumst setja allan kraft í að
koma þeim hingað inn. Það liggur meira á að laga húsið eins og það er en að byggja við það
því ef við ætluðum að gera allt á sama tíma þyrftum við að flytja alla starfsemina burt í þrjú ár
eða svo. Það voru 300 manns í húsinu þegar Reiknistofa bankanna og fleiri stofnanir voru
hérna og samanlagt ættu að geta verið um 300 manns í húsinu þegar allt er komið í fastar
skorður. Við erum að skoða hvernig við getum nýtt húsið betur. Hér er fyrirtækið Greiðsluveit-
an sem Seðlabankinn á og það er á leið úr húsi. Við munum leggja meiri áherslu á opin rými.
Þannig er hefðin hjá FME og við erum að skoða þessa hluti.“
En gefst ekki tækifæri til þess að fækka fólki nú þegar stofnanirnar renna saman í eina?
„Það er ekki markmiðið með sameiningunni að fækka fólki.“
En er ekki æskilegt að leita leiða til þess þegar ráðist er í jafn umfangsmikla sameiningu og
þessa?
„Við skoðum þessa hluti eins og aðra og ef við getum gert þá með hagkvæmari hætti en við
gerum í dag þá munum við gera það. Tíminn leiðir það í ljós. Nýjum stjórnendum fylgja alltaf
breytingar. Og breyttir tímar og breyttar aðstæður á hverjum tíma gera það að verkum að
þessir hlutir eru eins og aðrir í sífelldri endurskoðun.“
Sameining Seðlabankans og FME