Fréttablaðið - 03.01.2020, Blaðsíða 10

Frá degi til dags
Halldór
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jóhanna Helga Viðarsdóttir RITSTJÓRAR: Davíð Stefánsson david@frettabladid.is, Jón Þórisson jon@frettabladid.is,
MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Kristjana Björg Guðbrandsdóttir kristjanabjorg@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Hörður
Ægisson
hordur@frettabladid.is

Enginn
óbilaður
maður hefði
spáð fyrir
um það í
ársbyrjun
2010 að
þjóðarbúið
stæði á jafn
sterkum
grunni tíu
árum síðar.

Við eigum
eftir að lifa
með krón-
unni um
langt skeið
enn.
Örn Karlsson
vélaverk­
fræðingur
Gefum okkur þá sviðsmynd að öll útlán fjármálakerfisins séu verðtryggð. Gefum okkur síðan að þau atvik verði að peninga-
magn í umferð eykst umfram vöxt raunhagkerfis-
ins og verðbólguþrýstingur myndast. Hagkerfið
fer þá í þann ham að ryðja sig þannig að misgengi
raunhagkerfis og peningamagns í umferð jafnist
út með hækkun nafnverðs vöruf lórunnar.
Verðbólga er náttúrulegt fyrirbrigði sem verður
þegar misgengið áðurnefnda myndast.
Þegar allar fjármálalegar eignir eru verð-
tryggðar nær hagkerfið ekki að ryðja sig, verð-
tryggingin bætir jafnóðum við peningamagnið
með verðbótaþætti á lánin. Verðbólgan fer þá í
viðvarandi spíral.
Ef hluti hinna fjármálalegu eigna er óverð-
tryggður nær hagkerfið að ryðja sig í gegnum þær.
Rýrnun hinna óverðtryggðu eigna verður þannig
hlutfallslega meiri eftir því sem verðtryggðar
eignir eru hærra hlutfall fjármálalegra eigna.
Þannig er ljóst að eftir því sem verðtryggðar
eignir eru hærra hlutfall allra fjármálalegra eigna
verður áhættan meiri á hinum óverðtryggðu sem
leiðir beint til þess að þær bera hærri vexti en
ella.
Verðtryggingin leiðir þannig til truf lunar á
náttúrulegri aðlögun hagkerfisins sem leiðir til
fjármálalegs óstöðugleika, þar með talið hærri
vaxta á óverðtryggðum eignum.
Verðtryggingu var komið á vegna þess að við
sem samfélag gáfumst upp á að glíma við rót
vandans, misgengið milli vaxtar raunhagkerfis-
ins og peningamagnsins. Verðtrygging truf lar
sýn á þá viðvarandi glímu.
Við eigum eftir að lifa með krónunni um langt
skeið enn. Afnám verðtryggingar er ein for-
senda þess að óhjákvæmilegt samlíf okkar með
krónunni verði bærilegt.
Verðtrygging leiðir til hærri
vaxta og óstöðugleika
Á frettabladid.is
finnur þú Fréttablaðið í
dag og safn eldri blaða.
Lestu Fréttablaðið
þegar þér hentar á
frettabladid.is
Efnahagsástandið var ekki gæfulegt við upphaf síð-asta áratugar. Djúpstæður efnahagssamdráttur, mikið atvinnuleysi, raungengi krónunnar langt undir sögulegu meðaltali og vextir um tíu pró-sent. Mikil óvissa var um framhaldið – ekki síst
um erlenda skuldastöðu þjóðarbúsins – og fáir höfðu svör
við því hvernig hægt yrði að afnema fjármagnshöft án þess
að eiga hættu á annarri efnahagslegri kollsteypu. Staðan
var því svört. Hún hefði engu að síður getað orðið verri ef
þáverandi ríkisstjórn hefði tekist það ætlunarverk sitt að
fá þjóðina til að gangast í ábyrgð fyrir löglausum Icesave-
kröfum gamla Landsbankans. Þeir samningar, sem hefðu
kostað okkur um 200 milljarða í gjaldeyri vegna vaxta-
greiðslna til Breta og Hollendinga, hefðu gert það verkefni
að losa um höftin enn erfiðara en ella.
Almenningi tókst hins vegar að hafa vit fyrir stjórn-
völdum og forða þjóðinni frá niðurlægingu. Það var því vel
til fundið að tíu árum eftir að talsmenn samtakanna InDe-
fence gengu á fund Ólafs Ragnars Grímssonar og afhentu
honum undirskriftir 56 þúsund Íslendinga sem skoruðu
á hann að synja Icesave-lögunum staðfestingar hafi
núverandi forseti sæmt Sigurð Hannesson, sem var í for-
svari samtakanna og síðar einn helsti ráðgjafi stjórnvalda
við losun hafta, heiðursmerki hinnar íslensku fálkaorðu,
meðal annars fyrir aðgerðir undir merkjum InDefence.
Grasrótarstarf InDefence átti eftir að hafa víðtækari
áhrif en aðeins á lyktir Icesave-málsins. Í kjölfarið varð sá
skilningur almennt viðurkenndur að Ísland þyrfti að nýta
rétt sinn sem fullvalda ríki til hins ýtrasta til að leysa með
heildstæðum hætti þann fordæmalausa greiðslujafnaðar-
vanda sem þjóðarbúið stóð þá frammi fyrir.
Það varð úr. Að frumkvæði Seðlabankans voru slitabúin
færð undir höftin í mars 2012 og þremur árum síðar voru
kynntar sérsniðnar lausnir, útbúnar af íslenskum ráð-
gjöfum stjórnvalda, um afnám hafta sem markaði þátta-
skil í efnahagslegri endurreisn landsins. Haftaáætlunin,
sem hafði ekki nein lagaleg eftirmál, var lykilatriði við að
breyta á svipstundu væntingum fjárfesta, fyrirtækja og
almennings gagnvart framtíð hagkerfisins. Efnahagslegi
ávinningurinn fólst því ekki aðeins í þeim 500 milljarða
eignum sem kröfuhafar samþykktu að framselja endur-
gjaldslaust til stjórnvalda.
Íslendingar – stjórnvöld, atvinnulífið og almenningur
– hafa náð ótrúlegum efnahagslegum árangri á liðnum
áratug sem við megum vera stolt af. Lánshæfismat ríkisins,
sem hefur hækkað hraðar en dæmi eru um í fjármálasög-
unni, er komið í A-flokk, vextir hafa aldrei verið lægri sam-
hliða því að verðbólga hefur haldist lág, skuldir ríkissjóðs
hafa lækkað um 600 milljarða á fimm árum, erlend fjár-
festing hefur stóraukist, Seðlabankinn ræður yfir stórum
óskuldsettum gjaldeyrisforða og erlend staða þjóðar-
búsins er á pari við stöndugustu ríki í Evrópu. Launþegar
hafa ekki farið varhluta af þessari þróun. Kaupmáttur
launa jókst um liðlega 50 prósent sem er meira en þekkist í
nokkru öðru ríki sem við berum okkur helst saman við.
Óhætt er að fullyrða að enginn óbilaður maður hefði
spáð fyrir um það í ársbyrjun 2010 að þjóðarbúið stæði
á jafn sterkum grunni tíu árum síðar. Það er hins vegar
reyndin – og á þeim tímamótum er ágætt að hafa það hug-
fast að þetta gerðist ekki allt af sjálfu sér.
Áratug síðar
Bjargvætturinn
Í gær var tilkynnt að Helga Jóns-
dóttir hefði verið sett tímabund-
ið í embætti ríkissáttasemjara
á meðan unnið er að ráðningu
eftirmanns Bryndísar Hlöð-
versdóttur. Þetta er kannski
ekki heppilegasti tíminn til að
skipta um sáttasemjara þar sem
miklar annir eru fram undan við
samningagerð hjá opinberum
starfsmönnum. Embættinu er þó
mikill fengur að Helgu sem fer
að verða sérlegur bjargvættur
hins opinbera. Hún var einmitt
fengin til að stýra Orkuveitu
Reykjavíkur þegar mesta ólgan
var í kringum fyrirtækið. Nú er
bara að bíða og sjá hvaða opin-
bera stofnun þarf næst á hjálp
hennar að halda.
Lærdómur Bjarna
„Ef það er eitthvað sem maður
hefur lært á sautján árum í
stjórnmálum, þá er það að
þessar kannanir segja ekkert.“
Þetta sagði Bjarni Benediktsson
í Kryddsíld Stöðvar 2 á gamlárs-
dag þegar niðurstöður nýrrar
könnunar sem sýndi Samfylk-
inguna stærri en Sjálfstæðis-
f lokkinn voru birtar. Í gær
birtist svo Þjóðarpúls Gallup.
Þar var Sjálfstæðisf lokkurinn
aftur orðinn langstærstur.
Maður lærir greinilega sitthvað
á sautján árum í pólitík. Von-
andi áttar Bjarni sig samt á að
Gallup-könnunin segir heldur
ekki neitt.
sighvatur@frettabladid.is
3 . J A N Ú A R 2 0 2 0 F Ö S T U D A G U R10 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN