Fréttablaðið - 03.01.2020, Blaðsíða 24

LEIKHÚS
Meistarinn og Margaríta
Þjóðleikhúsið
Höfundur skáldsögu: Mikhaíl
Búlgakov
Leikgerð: Niklas Rådström
Leikstjórn og þýðing leikgerðar:
Hilmar Jónsson
Leikarar: Stefán Hallur Stefáns-
son, Birgitta Birgisdóttir, Sigurður
Sigurjónsson, Ebba Katrín Finns-
dóttir, Oddur Júlíusson, María
Thelma Smáradóttir, Bjarni Snæ-
björnsson, Björn Ingi Hilmarsson,
Pálmi Gestsson, Hákon Jóhannes-
son, Þórey Birgisdóttir, Gunnar
Smári Jóhannesson, Hildur Vala
Baldursdóttir, Þröstur Leó Gunn-
arsson og Edda Björgvinsdóttir
Leikmynd: Sigríður Sunna Reynis-
dóttir
Búningar: Eva Signý Berger
Lýsing: Halldór Örn Óskarsson
Tónlist: Valgeir Sigurðsson
Sviðshreyfingar: Chantelle Carey
Hljóðmynd: Valgeir Sigurðsson,
Aron Örn Arnarsson og Kristinn
Gauti Einarsson
Leikgervi: Tinna Ingimarsdóttir
Ráðgjöf við töfrabrögð: Dirk
Losander
Einn venjulegan veðurdag í Moskvu
birtist dularfullur maður að nafni
Woland í föruneyti með óheilagri
þrenningu. Fljótlega fer allt úr
böndunum í borginni.
Rússneska skáldsagan Meistar-
inn og Margaríta eftir Mikhaíl
Búlgakov er eitt af stórverkum tutt-
ugustu aldarinnar. Sagan spannar
árþúsund og fjallar í senn um skáld-
skap, mannlega bresti og kött sem
hent er út úr sporvagni. Jólasýning
Þjóðleikhússins, í leikgerð Niklas
Rådström og leikstjórn Hilmars
Jónssonar sem einnig þýðir, var
frumsýnd á annan í jólum.
Í heimi Búlgakovs eru raunveru-
leikinn, trúin og skáldskapurinn
ekki aðskilin heldur sullast saman
í súrrealískan skúlptúr þar sem
tíminn er ekki línulegur heldur
krosssaumur af atvikum, smáum
og stórum, sem öll tengjast. Víddir
tilverunnar eru óendanlegar, skar-
ast stöðugt og táknmyndir er ekki
bara að finna í bókmenntum heldur
sprelllifandi í samfélaginu. Ekki er
vænlegt eða jafnvel gerlegt að fara
nánar í saumana á söguþræðinum
en í stuttu máli hverfist framvindan
um að afhjúpa tvöfeldni borgara-
stéttarinnar og leitina að sann-
leikanum bæði fyrir þá lifandi og
dauðu, ef slíkt er til.
Fimmtán leikarar mynda leik-
hópinn, samansettan af reynslu-
miklum leikurum og þeim sem
eru að stíga sín fyrstu skref. Það er
alltaf spennandi blanda og margir
þurfa að leika fjölmargar persónur.
Sigurður Sigurjónsson fer fyrir
f lokknum í hlutverki Wolands sem
hann leikur af öryggi en blæbrigðin
eru fá, þannig verða hans djöful-
legu verk fremur einsleit þegar líða
tekur á. Ebba Katrín Finnsdóttir
heldur áfram sinni góðu fram-
göngu og í hennar höndum er kór-
stjórinn Korovév bæði ögrandi og
ógnandi. Oddur Júlíusson leikur
köttinn Behemot með miklum til-
þrifum en of miklum látalátum.
María Thelma Smáradóttir lokar
hring hinnar óheilögu þrenningar
en hin þögla og undarlega Hella fær
hvorki margar línur né afgerandi
hlutskipti og hverfur þannig í per-
sónugalleríinu.
Stefán Hallur Stefánsson fer með
tvö lykilhlutverk, annars vegar
Jesúa Ha-Notsri og Meistarann hins
vegar. Hlutverkin tvö nálgast hann
þannig að persónurnar séu aftengd-
ir hugsjónamenn. Hugmyndin
virkar en ástríðuna vantar og upp-
gjöfin litar báða mennina of mikið.
Ástin í lífi Meistarans er Margaríta,
leikin af Birgittu Birgisdóttur, sem
kastar af sér hlekkjum samfélags-
ins og yfirgefur tilfinningasnautt
hjónaband til að finna hamingjuna.
Leikgerðin er Birgittu til ama því
þrúgandi heimilisaðstæðunum er
ekki komið nægilega vel til skila,
né persónu Margarítu, og þannig
verður ferðalag karakters ins óljóst.
Bjar ni Snæbjör nsson leik ur
skáldið Ivan Bésdomní sem ruglast
alveg í ríminu eftir fund sinn við
Woland. Hann er sakleysið uppmál-
að og leitar mikið í húmorinn en
gerir Bésdomní helst til of einfeldn-
ingslegan. Björn Ingi Hilmarsson
finnur sína bestu fjöl sem aulalega
skrifstofublókin Nik olaj Ívano-
vítsj. Pálmi Gestsson og Þröstur Leó
Gunnarsson, sem Pontíus Pílatus
og Kaífas, sýna okkur hvernig hægt
er að framkalla heila ævi á örfáum
augnablikum. Hákon Jóhannesson
vinnur á sem uppáþrengjandi ritari
Jesú, Leví Matteus, en því miður
hverfur Edda Björgvinsdóttir alveg
í ringulreiðinni. Gaman er að sjá
nýútskrifaða leikara fá tækifæri til
að spreyta sig á fjölbreyttum hlut-
verkum í sýningunni. Þórey Birgis-
dóttir, Gunnar Smári Jóhannesson
og Hildur Vala Baldursdóttir vinna
vel úr því sem fyrir þau er lagt. Von-
andi fá þau tækifæri til að halda
áfram að þroskast á sviði.
Sviðsetning á slíkum texta sem
Meistarinn og Margaríta er, felur
ekki einungis í sér að sauma saman
mismunandi atriði heldur að fram-
setja túlkun leikstjórans á leik-
verkinu sem liggur fyrir. Túlkun
Hilmars Jónssonar er yfirborðs-
kennd og skortir heildarsýn. Hóp-
senurnar eru tættar; bæði dans-
leikur hinna dæmdu og sérstaklega
leiksýning Wolands í f jölleika-
húsinu þar sem töframaðurinn
ábúðarfulli sviptir hulunni af tví-
skinnungshætti áhorfenda sinna.
Umbreyting Margarítu í norn, sem
snýr allri sögunni á hvolf og líka lífi
Margarítu, skortir leikhústöfrana
til að setja sýninguna í f luggírinn.
Atriðum er ekki gefið tóm til að
blómstra í fyllingu tímans, frekar
er lögð áhersla á hraða, æsing og
glundroða.
Leikhústöfrarnir koma helst úr
hatti Dirks Losander sem gefur
áhorfendum örmynd af mögu-
leikum textans, í honum leynist
nefnilega alvöru galdur. Leik-
myndin, hönnuð af Sigríði Sunnu
Reynisdóttur, er hvorki hér né þar,
smíðuð til að henta hverju og einu
atriði fremur en að hnýta sýning-
una saman. Eva Signý Berger sér um
búningana af listfengi og fyllir tóm-
legheitin litadýrð. Þar ber helst að
nefna jakkaföt Korovévs en útfærsl-
una á kettinum Behemot hefði
mátt leysa betur. Leikgervi Tinnu
Ingimundardóttur eru sömuleiðis
verulega vel unnin. Halldór Örn
Óskarsson slær smiðshöggið við
að reyna að brúa bilið á milli vídd-
anna sem fæðast á sviðinu með fan-
tafínni lýsingu.
Hlutverk djöfulsins er ekki að
refsa heldur að af hjúpa syndir
mannkynsins. Af nægu er að
taka í íslensku samfélagi og því er
Meistarinn og Margaríta svo sann-
arlega saga fyrir okkar tíma. En
dæmisaga Búlgakovs þarf áræðni
í ásetningi og túlkun af hálfu leik-
stjóra, hana skortir hér. Hægt er að
kafa miklu dýpra í þennan magn-
aða texta þar sem baráttan á milli
góðs og ills er ekki eins klippt og
skorin og virðist í fyrstu. Hér er
á ferðinni útfærsla full af ærsla-
gangi og látalátum en það er ekki
fyrr en í bláendann sem sýningin
snertir á einhverju yfirskilvitlegu.
Sigríður Jónsdóttir
NIÐURSTAÐA: Stórkostleg saga en
skortir afgerandi túlkun leikstjórans.
Á milli himins, jarðar og helvítis
„Baráttan á milli góðs og ills er ekki eins klippt og skorin og virðist í fyrstu,“ segir í dómnum. MYND/ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ/HÖRÐUR SVEINSSON
Feðginin Guðrún Nielsen og Ólafur W. Nielsen opna ljós-myndasýninguna Auðn í Gall-
ery Grásteini að Skólavörðustíg 4 á
morgun, 4. janúar.
Sumarið 2019 fóru þau feðgin á
gamlar slóðir á Tungnaáröræfum
og í Jökulheimum þar sem Guðrún
safnaði saman myndefni í ljós-
myndaseríuna Auðn. Inn í þá seríu
blandast persónulegar minningar
frá slóðum sem hún þekkti fyrrum,
saga landsins og óútreiknanleg
náttúruöflin, að hennar sögn. „Nú
hefur hvítur jökullinn hopað og
breiður af svörtum sandi og auðn
tekið við,“ segir hún.
Nú hefur hvítur jökullinn hopað og breiður af svörtum sandi og auðn tekið við
Snjóbíll í jökulsprungu – eitt af samklippiverkum Guðrúnar.
Áning leitarhóps vegna hvarfs
tveggja jöklarannsóknarmanna á
Vatnajökli 1953. MYND/ÓLAFUR NIELSEN
Fortíðin er ljóslifandi í myndum
Ólafs, þær elstu eru teknar fyrir
um 70 árum, því hann hefur tekið
myndir á Vatnajökli frá 1950. Ólaf-
ur er húsgagnasmiður og einn af
stofnendum Jöklarannsóknafélags
Íslands og Flugbjörgunarsveitar-
innar í Reykjavík.
Guðrún er myndhöggvari og er
með vinnustofur í Reykjavík og
Englandi. Hún hefur tekið þátt
í alþjóðlegum samkeppnum og
sýningum frá 1989 og unnið til
margvíslegra verðlauna. Nokkrar
myndir úr Auðnar-seríu hennar
voru sýndar í september síðast-
liðnum í Le Marais í París. – gun
3 . J A N Ú A R 2 0 2 0 F Ö S T U D A G U R20 M E N N I N G ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
MENNING