Fréttablaðið - 07.12.2019, Qupperneq 18

Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jóhanna Helga Viðarsdóttir RITSTJÓRAR: Davíð Stefánsson david@frettabladid.is, Jón Þórisson jon@frettabladid.is,
MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Kristjana Björg Guðbrandsdóttir kristjanabjorg@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir

Sjokkið
kemur í hvert
sinn sem
PISA-niður-
stöður eru
kynntar og
íslensk
ungmenni ná
ekki þeim
árangri sem
okkur þykir
nægur.
Davíð
Stefánsson
david@frettabladid.is
Þingkosningar verða haldnar í Bretlandi í næstu viku. Nýverið stóð sjónvarpsstöðin Channel 4 fyrir kappræðum milli formanna stjórnmála-
flokkanna um loftslagsbreytingar. Boris Johnson, for-
sætisráðherra Bretlands og formaður Íhaldsflokksins,
neitaði að mæta. Þáttarstjórnendur komu fyrir á svið-
inu bráðnandi ísskúlptúr þar sem Boris átti að standa.
Boris varð brjálaður. Úr herbúðum hans bárust þau
skilaboð að ef flokkur hans hlyti sigur í kosningunum
yrði útsendingarleyfi stöðvarinnar endurskoðað.
Næsta dag kom náttúrufræðingurinn David Atten-
borough sjónvarpsstöðinni til varnar. Attenborough
sem orðinn er 93 ára mætti í heljarlangt einkaviðtal hjá
sjónvarpsstöðinni þar sem hann sagði fjarveru Borisar
„skammarlega“. „Ég veit svo sem ekki hvað hann hafði
annað að gera, en það þarf að hafa verið eitthvað mjög
mikilvægt til að réttlæta skróp.“ Að sögn Stanleys
Johnson, föður Borisar, var sonur hans heima að steikja
sér ommilettu meðan á rökræðunum stóð.
„Öðruvísi framtíð“
Í vikunni fékk eiginmaður minn tölvupóst frá vini á
Nýja-Sjálandi. Lýsti vinurinn hrifningu sinni á fram-
sæknum stjórnarháttum á Íslandi. Sagðist hann óska
þess að stjórnvöld fleiri ríkja en Íslands settu velferð
íbúanna í forgang og hefðu umhverfismál og hamingju
að leiðarljósi við ákvarðanatökur frekar en verga
þjóðarframleiðslu.
Eiginmaðurinn las upp fyrir mig póstinn og við klór-
uðum okkur í höfðinu. Hvorugt okkar kannaðist við
þessa lýsingu á íslensku stjórnarfari. Við eftirgrennslan
kom í ljós að Nýsjálendingurinn hafði lesið frétt á BBC
um fyrirlestur sem Katrín Jakobsdóttir forsætisráð-
herra flutti í Chatham House í London um „velsældar-
hagkerfið“ þar sem Katrín sagði ríkisstjórn sína stefna
á „öðruvísi framtíð“ þar sem markmiðið væri velferð og
vellíðan „núverandi og komandi kynslóða“.
Í fyrrnefndu viðtali um loftslagsvána vandaði David
Attenborough stjórnmálafólki ekki kveðjurnar. „Það
er erfitt að sjá að stjórnmálamenn séu að bregðast við
með nokkrum hætti.“ Hann sagði að við yrðum að leita
annað í von um skjót viðbrögð og kvaðst binda vonir
við kapítalismann og að fyrirtæki sæju ástæðu til að
grípa í taumana – hvort sem hvatinn væri „að þau vildu
vel“, „ímyndarsköpun“ eða „viðskiptatækifæri“.
Grænt lógó
Árið 2014 skók hneyksli bresku biskupakirkjuna. Í ljós
kom að kirkjan var fjárfestir í okurlánafyrirtækinu
Wonga, fyrirtæki sem erkibiskupinn af Kantaraborg
hafði skorið upp herör gegn nokkrum mánuðum fyrr.
Um svipað leyti samþykkti Alþingi frumvörp um
kísilver á Bakka. Málið, sem kostaði ríkissjóð millj-
arða á formi styrkja, framkvæmda og skattaívilnana,
leiddi þáverandi formaður Vinstri hreyfingarinnar –
græns framboðs, Steingrímur J. Sigfússon. Katrín Jak-
obsdóttir, núverandi formaður, studdi frumvörpin.
Það er ekki nóg að vera með grænt lógó til að teljast
græningjaflokkur. Svo virðist sem Attenborough hafi
á réttu að standa. Ef ekki er hægt að treysta umhverf-
isflokki í ríkisstjórn til að gæta umhverfisins þurfum
við að leita út fyrir veröld stjórnmálanna að lausnum.
Rekstur kísilversins á Bakka hefur ekki gengið sem
skyldi. Nýverið bárust fréttir af því að fyrirtækið leit-
aði að auknu fjármagni, meðal annars hjá íslenskum
lífeyrissjóðum sem nú þegar eru hluthafar.
Breska biskupakirkjan endurskoðaði fjárfestinga-
stefnu sína eftir Wonga hneykslið. Hvernig stendur
á því að lífeyrissjóðir í eigu landsmanna fjárfesti í
kísilveri sem spáð er að losi 7,6 prósent allra gróður-
húsalofttegunda á Íslandi þegar það nær fullri fram-
leiðslu – mengun sem eigendur fjárins, landsmenn, fá
svo að anda að sér? Það er löngu tímabært að lífeyris-
sjóðirnir og aðrir fjárfestar marki sér siðferðilega og
samfélagslega ábyrga fjárfestingastefnu. Því tæpast
getum við treyst stjórnmálafólki fyrir „velferð og
vellíðan núverandi og komandi kynslóða“ sama hvað
það segir í hátíðarræðum.
Hamingja í hátíðarræðu
OPIÐ ALLAR HELGAR
FRÁ KL. 11.00-17.00
KOMDU Í
KOLAPORTIÐ
D Á S A M L E G D E I L D S A M F É L A G S I N S
30
ÁRA
1989 2019
Það voru grafalvarleg skilaboð fólgin í þeim niðurstöðum PISA-könnunarinnar sem kynntar voru í vikunni. Um er að ræða alþjóðlega könnun á hæfni og getu 15 ára nemenda í lestri, náttúrufræði og stærðfræði. Í ár var sér-
stök áhersla lögð á lesskilning.
„PISA-sjokkið“ kallaði Arnór Guðmundsson, for-
stjóri Menntamálastofnunar, niðurstöðurnar þegar
hann ræddi þær á sjónvarpsstöðinni Hringbraut.
Sjokkið kemur í hvert sinn sem PISA-niðurstöður eru
kynntar og íslensk ungmenni ná ekki þeim árangri
sem okkur þykir nægur.
Samandregið eru niðurstöður PISA í ár afleitar
fyrir Ísland. Lesskilningur íslenskra nemenda er langt
undir meðaltali OECD-ríkja. Hann hefur farið dalandi
og er marktækt lakari en fyrir áratug.
Þetta er á sama tíma og við setjum meira fé í grunn-
skóla sem hlutfall af landsframleiðslu en nokkurt
annað land. Við ættum því að gera ríkar kröfur þegar
opinber útgjöld til fræðslumála eru svo mikil. Hag-
stofan segir fræðsluútgjöld hins opinbera fyrir síðasta
ár hafa verið um 94 milljarðar króna til grunnskól-
anna. Að auki fær leikskólastigið um 20 milljarða.
Þrennt er hér eftirtektarvert:
Alvarlegast er að lesskilningur er með þeim hætti að
þriðji hver drengur (34 prósent) og fimmta hver stúlka
(19 prósent) geta ekki lesið sér til gagns.
Samkvæmt PISA er lestur metinn með sex hæfni-
þrepum. Þeir sem ná hæfniþrepi tvö geta lesið sér til
gagns. Þetta er grundvallarfærni til að geta tekist á
við lífið og frekara nám. Heimsmarkmið Sameinuðu
þjóðanna hvetja til að allir nái lesskilningi á öðru
hæfniþrepi.
Árangurinn í náttúruvísindum er svipaður og síðast
en batnar lítillega í stærðfræði. Þorsteinn Sæberg,
formaður Skólastjórafélags Íslands, sagði í samtali
við Fréttablaðið að Íslendingar hefðu gott af því að sjá
stöðu sína í samfélagi þjóðanna. Ef horft væri til baka
hefðu Íslendingar í mörg ár ekki verið á þeirri leið sem
æskileg sé í niðurstöðum PISA. Eftir síðustu könnun
hefði verið lögð sérstök áhersla á lesskilning en það
hefði ekki skilað sér í árangi.
Í öðru lagi eru þær niðurstöður alvarlegar sem liggja
í miklum mun árangurs á höfuðborgarsvæðinu og
landsbyggðinni, þar sem nemendur standa sig verr
á öllum sviðum PISA. Það hlýtur að kalla á sérstakar
aðgerðir og skoðun. Þetta ætti líka að vera ákall um að
styrkja minni sveitarfélögin með sameiningum.
Í þriðja lagi eru þetta alvarleg skilaboð um stöðu
nýbúa. Niðurstöður fyrir börn innflytjenda eru með
þeim hætti að gera verður stórátak í að ná til þess
hóps. Forstjóri Menntamálastofnunar bendir rétti-
lega á að með PISA sé verið að mæla getu ungs fólks til
að búa sig undir að verða lýðræðissinnaðir borgarar.
Við hljótum að taka undir með formanni Skóla-
stjórafélags Íslands þegar hann segir niðurstöðurnar
kalla á nýjar leiðir. PISA mæli vissulega skólastarf en
einnig málsamfélag. Allt samfélagið, skólarnir, heim-
ilin, fjölmiðlar og ráðamenn, þarf að vinna saman að
því að efla lesskilning íslenskra barna.
PISA-sjokkið
7 . D E S E M B E R 2 0 1 9 L A U G A R D A G U R18 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN