Bændablaðið - 05.07.2018, Blaðsíða 38

Bændablaðið | Fimmtudagur 5. júlí 201838
Ársfundur norsku Bændasamtakanna:
Dýravelferð og þurrkar
einkenndu þingið
Ársfundur norsku Bænda-
samtakanna fór fram í
Lillehammer dagana 5.–8. júní
síðastliðinn þar sem mörg málefni
bændastéttarinnar voru rædd en
þau sem hæst bar voru án efa
dýravelferð og veðurfar. Einnig
var mikið rætt um verndun
ræktanlegs lands og rándýr sem
vinna spjöll á löndum og búfénaði
bænda.
Dýravelferðarmálin voru
fyrirferðarmikil á þinginu og
kemur það upp núna vegna eftirlits
sem Matvælastofnun hefur haft
í eitt ár með svínabændum í
Rogalandfylki. Er niðurstaða úr
þeirri vinnu að bændurnir fari ekki
eftir öllum þeim þáttum sem þeim
ber og að í nokkrum tilfellum hafi
lög verið brotin. Formaður Norges
Bondelag, landbúnaðarráðherrann
norski og fleiri sem sátu þingið
voru mjög hvassir í sínum erindum
varðandi þennan þátt og var
niðurstaða fundarins að ekkert
umburðarlyndi yrði liðið þegar kæmi
að dýravelferðinni.
Huga þarf að ræktanlegu landi
Það voru þó fleiri málefni sem
voru fyrirferðarmikil á þinginu.
Markmiðið um að minnka
tekjubilið milli landbúnaðar og
annarra hópa í samfélaginu var eitt
af aðalmálefnunum. Grundvöllur
fyrir samningi bænda við ríkið nú
er að taka í notkun ný verkfæri til
að ná markaðsjafnvægi í svína- og
sauðfjárgreinum og það fljótt og
vel til að hægt sé að skipuleggja
framleiðsluna betur og veita fleiri
bændum möguleika á að sækja sér
auknar tekjur frá mörkuðum. Það
eru einnig áskoranir með verð á
mjólkurkvótum. Vinna verður að því
að lækka kostnað við leigu og kaup
á mjólkurkvótum til að koma í veg
fyrir að fjármunir fari út úr greininni.
Kvótaþakið verður að lækka fyrir
geitamjólk, var niðurstaða fundarins.
Veðrið var mönnum hugleikið
enda búin að vera einmuna blíða í
margar vikur og þurrkar víða farnir
að setja strik í reikninginn fyrir
bændur. Á mörgum stöðum í Noregi
á þessum tíma var búið að setja á
algjört bann við vökvun og að grilla,
líka við heimahús vegna brunahættu,
og voru kjötsalar óánægðir með
minnkandi sölu í kjölfarið. Málefni
loðdýrabænda bar á góma en norsku
Bændasamtökin munu áfram vinna
að því að halda í greinina þó að
stjórnvöld hafi ákveðið að útrýma
henni innan ársins 2025.
Einnig voru miklar umræður
um rándýr, eins og á þinginu á
síðasta ári, þar sem úlfurinn og
villisvínin fara hæst í umræðunni.
Einnig var töluvert rætt um þann
skaða sem hirtir og gæsir vinna á
löndum bænda. Ræktanlegt land
var líkt og í fyrra í brennidepli en
aðeins 3% af meginlandi Noregs
er ræktanlegt og aðeins 1% er gott
land fyrir kornrækt. Árið 2016 voru
yfir 6 þúsund hektarar af ræktanlegu
landi, eða sem samsvarar um 800
knattspyrnuvöllum, endurúthlutað til
annarrar starfsemi en til landbúnaðar.
Græn Bændasamtök og
skólaheimsóknir
Þrátt fyrir að búum í rekstri fækki
þá hefur meðlimafjöldi í Norges
Bondelag aukist síðustu ár en í lok
árs 2017 voru 63.572 meðlimir
og jókst um 482 frá 2016. Er
þetta hæsta meðlimatala í 20 ár
og þakka menn það átaki í að fá
inn nýja meðlimi, aðallega með
því að meðlimir og starfsmenn
aðildarfélaganna hafa verið
duglegir að kynna samtökin og ná
inn nýjum.
Nú er verkefni í vinnslu hjá
samtökunum sem kallast „Grønt
Bondelag“ þar sem reynt er eftir
fremsta megni að gera rekstur
samtakanna eins umhverfisvænan
og kostur er. Samtökin eiga eignir
á um 15 hektara svæði á besta
stað í miðbæ Oslóar og næstu árin
er áætlað að endurskipuleggja
og byggja skrifstofu- og
íbúðarhúsnæði á um 13 hekturum.
Metþátttaka var í Opnum
landbúnaði eða Åpen gård á
síðasta ári í Noregi en hátt í 100
þúsund manns heimsóttu sveitabæi
árið 2017. Umræða varð einnig á
þinginu um að þróa og stækka
enn frekar skólaheimsóknir og
kom þar upp tillaga um að halda
úti skólaheimsóknum í öllum
bekkjum, frá 1.–10. bekk. /ehg
Square Turn dráttar-
vélarnar þóttu byltingar -
kenndar á sínum tíma
enda einstakir traktorar
sem áttu sér enga líka.
Dráttarvélin var gríðar-
stór á síns tíma mæli-
kvarða og með rúmlega
tveggja metra bili milli
stórra járn hjólanna.
Hugmyndafræðing-
arnir á bakvið og
hönnuðir Square Turn
dráttarvélanna voru
báðir frá Nebraska-ríki
í Bandaríkjum Norður-Ameríku
sem hétu A.T. Kenney og A.J.
Colwell.
Kenney var bóndi og Colwell
yfirmaður byggingaframkvæmda
hjá járnbrautafyrirtæki áður en þeir
sneru sér að hönnun og framleiðslu
dráttarvéla. Colwell sá um lausn
tæknimála í samstarfinu en Kenney
var með landbúnaðarreynsluna.
Á punktinum
Sagan segir að tvíeykið hafi
smíðað frumtýpu Square Turn
dráttarvélarinnar í þröngri og
hrörlegri skemmu. Hugmyndin var
meðal annars að snúningspunktur
traktorsins yrði eins lítill og
hægt væri og að vélin bæri plóg
undir sér en væri ekki með hann
í eftirdragi. Kenney og Colwell
tókst ætlunarverk sitt því Square
Turn dráttarvélin gat í orðsins
fyllstu merkingu snúið við á
punktinum.
Framleiðslan fór hægt af stað
en tekið var við fyrstu pöntunum
árið 1914 og fyrsta vélin afhent
sama ár.
Stór og öflugur vinnuhestur
Drif dráttarvélarinnar gerði það að
verkum að hægt var að vinna með
vélina í tvær áttir, aftur á bak og
áfram, að jöfnu. Eina sem þurfti að
gera var að færa ökumannssætið
hinum megin við miðlægt stýrið
og skipta um drif.
Í auglýsingu um traktorinn
sagði að hann væri svo byltingar-
kenndur að hönnun hans og smíð
félli undir átta einkaleyfi og að
með honum afkastaði einn maður
á við átta menn með átta hesta með
átta plóga í eftirdragi. Einnig var
sagt að hann væri einstaklega auð-
veldur í notkun og að viðhaldið
væri lítið sem ekkert.
Square Turn var með 510
rúmsentímetra og fjögurra
strokka vél af gerðinni Climax.
Dráttargetan var sögð 18 hestöfl
sem gerði traktorinn að einni öfl-
ugustu dráttarvélum síns tíma.
Vélin gekk hvort sem var fyrir
steinolíu eða gasi. Auk plógsins
sem fylgdi traktornum
mátti tengja hann og láta
knýja sem dæmi þreski-
vélar og sögunarmyllur.
Eigendaskipti
Þrátt fyrir að Square turn
dráttarvélunum hafi verið
vel tekið höfðu Kenney
og Colwell ekki fjár-
hagslegt bolmagn til að
anna eftirspurn. Tveimur
árum eftir sölu fyrsta traktorsins
neyddust þeir til að selja einkaleyfi
sín og framleiðsluna til Albaugh-
Dover Co. í Chicago.
Nýir eigendur voru stórhuga.
Hlutafé var stóraukið og gerð var
áætlun um framleiðslu á 2000
vélum á næstu fjórum árum.
Þátttaka Bandaríkjanna í
fyrri heimsstyrjöldinni leiddi af
sér skömmtun á hráefni, meðal
annars stáli, og það reyndist
framleiðanda Square Turn
dráttarvélanna erfiður biti að
kyngja. Í kjölfarið dróst fram-
leiðsla vélanna verulega saman
og fjöldi pantana var dreginn
til baka.
Framhaldið var fyrirtækinu
erfitt og það framleiddi einungis
50 dráttarvélar árið 1921 og var
lýst gjaldþrota 1925. /VH
UTAN ÚR HEIMI
Square Turn-traktorinn
Frá ársfundi norsku Bænda samtakanna sem fór fram í Lillehammer dagana 5.–8. júní síðastliðinn. Hér er verið að
greiða atkvæði um eitt málið á fundinum, en dýravelferð var þar fyrirferðarmikil.
Lars Petter Bartnes, formaður norsku Bændasamtakanna og Jon Georg Dale,
landbúnaðar- og matvælaráðherra Noregs, héldu báðir innihaldsríkar ræður
á ársfundi norsku Bændasamtakanna á dögunum í Lillehammer.