Freyr - 01.05.1906, Blaðsíða 15

FREYR
75
eða belti við eða krÍDgum byggingarnar, bæði
til skjóls og prýðis. Þetta beíir mikið bjálpað
til að útbreiða ýmsar trjátegundir, því að oft
voru það útlendar eða fágætar trjátegundir,
sem til þessa voru valdar. Og þegar vaxtar-
skilyrðin voru svo góð, að trén báru fullþrosk-
uð fræ með tíð og tíma, þá dreifðist nýi gróð-
urinn út frá þessum fáu trjám, og ruddi sé
til rúms meira eða minna eftir því, sem gróðr-
arkröfunum var betur eða ver fullnægt. Á.
þenna hátt geta örfá tré nægt til þess að inn-
leiða nýjar trjátegundir, sem smátt og smátt
laga sig eftir þeim vaxtarskilyrðum, sem fyr-
ir bendi eru, og með tíð og tíma orðið inn-
lendar. Auðvitað tekur þetta langan tíma,
þar sem vaxtarskeið hvers einstaklings er svo
langt, og ýms tré bera ekki fullþroskað fræ
fyr en þau eru fleiri áratuga gömul. Enda
þótt þannig löguð græðsla beyri ekki undir
skógrækt í strangasta skilningi, þá er bún að
Dokkru leyti fyrsti vísirinu til skógræktar, og
ýmsar trjátegundir hafa útbreiðst á þenna
bátt eins og eg befi drepið á bér að framan,
og er því ekki bægt að ganga fram bjá benni,
þrgar um skógrækt er rætt.
J?ó að skógarbögg sé gamall atvinnuveg-
ur, þá er skóggræðsian tiltölulega mjög ung,
og befst ekki fyr en á átjándú öld, fyrst á
Englandi, Þýzkalandi og Erakklandi, og nokkru
seinna í Danmörku, eða á árunum 1763—1770.
Þó komst ekki gott lag á skógræktina fyr en
um aldamótin 1800, en síðan liefir bún tekið
stórstígum framförum, einkum þó síðari hluta
aldarinnar sem leið. Eyrst framan af sóttu
Danir mikið af sinni skógfræðisþekkiugu til
annara landa, einkum Þýzkalands, og þaðan
fengu þeir marga ágæta skógræktarmenn um
fyrri aldamót. En nú er talið að Danmörk
standi í fremstu röð, að því er skógrækt snert-
ir; og nú miðla Danir drjúgum þekkingu sinni
til annarra landa, einkum Norðurlandanna og
þá sérstaklega til Noregs.
I Noregi byrjar skóggræðsla ekki að marki
fyr en um eða eftir miðja síðastliðna öld, og
enn va'ntar rnikið á að húu sé komin í svo
gott lag, að jafnmikill skógur sé græddur og
böggvinn, sem þó hlýtur að vera það takmark,
sem nauðsynlegt er að ná innan fárra ára, ef
skógarnir eiga ekki að ganga saman og rýrna
til mikils skaða fyrir landið í framtíðinni.
Að sið.ustu komum vér til Islands, f skóg-
ræktarmálum erum vér eins og í svo mörgu
öðru eftirbátar flestra annarra þjóða; vér byrj-
um ekki á skóggræðslu fyr en um aldamótin
1900, og það í mjög smáum stíl, sem rétt er,
meðan alla reynslu vantar í þeim efnum. En
samt sem áður eigum vér bæði runna og trjá-
tegundir, sem eru innlendar, og þær viturn vér
þó með vissu að geta þrifist bér. J?ær væri
hægt að planta og rækta við hús og bæi, til
ómetanlegs gagns og gleði fyrir eftirkomend-
urna, en ánægju og sóma fyrir oss sjálfa.
Eyrsta sporið til skóggræ.ðslu hér á landi
er að fá beztu bændur landsins til þess að
friða dálítinn blett við bæina hjá sér, og
gróðursetja þar nékkur tré til skjóls. og prýð-
is. Dessi tvö atriði, skjólið og prýðin, sem
trén veita, eru svo mikils virði, að það væri
ekki úr vegi að athuga þau lítið eitt nánar.
Skjólið muDU flestir kannast við að sé
mikils vert, bæði fyrir menn og skepnur. Þau
bús, sem eru blý og súglaus, eru svo mörgunx
sinnum vistlegri, þægilegri og skemtiiegri en
hin, sem svo má að orði kveða um, að standi
opin fyrir öllum stormum, að slíkt verður ekki
tölum talið. Auk þess er það fleira en búsin,
sem tré og runnar skýla; þau skýla jarðveg-
inum og jurtagróðrinum, svo að margar gagn-
jurtir, sem. ekki geta þrifist á bersvæði, geta
náð allgóðum og jafnvel ágætum þroska. í
skjóli trjánna. I góðu skjóli er jarðvegshitinn
oft belmingi eða þrisvar sinnum meiri en á
bersvæði, og er þvi auðskilið að margar gagn-
jurtir, sem ómögulegt er að rækta á bersvæði,
geta gefið áiitlegan arð, ef þær eru ræktaðar
í góðu skjóli. Trjá- og runnaiækt getur á
þenna bátt. aukið hagsæld og jafnvel auðsæld
í landinu. enda þótt alveg sé gengið fram hjá
beinum afnotum trjánna, sem með tíð og tíma
geta orðið mikils virði, þar sem trjáviður og
eldiviður er jafn dýr og bér á landi.
Skjólgarðar og skjólbelti úr lifandi trjám
og runnum ryðja sér einatt meira og meira til
rúins við allskonar garðrækt, og það í löndum,
sem hafa mikið hlýrra loftslag eu ísland. Og
ef garðræktin bér á landi á nokkurntíma að ná