Morgunblaðið - 11.01.2020, Qupperneq 35

MINNINGAR 35
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. JANÚAR 2020
keppnum, innanlands og utan,
og margir eru þeir eftirminnileg-
ir félagarnir frá þessum árum.
Vilhjálmur var um margt sér-
stakur, hann var sterklega
byggður (átti 14,56 í kúluvarpi),
æfingar hans voru mjög mark-
vissar og segja má að hann hafi
innleitt nýjan stíl í þrístökki, þ.e.
löng atrenna með nokkuð sitj-
andi hlaupalagi. Hann var nægi-
lega sterkur til þess að ráða við
og útfæra þetta. Þá náði hann að
einbeita sér vel þegar mikið lá
við, einkum á stórmótum.
Ferill Vilhjálms var glæsileg-
ur (sjá „Silfurmaðurinn“), silfur-
verðlaun á Ólympíuleikunum
1956 í Melbourne með 16,26 m og
ólympíumet um tíma. Jöfnun á
viðurkenndu heimsmeti á Meist-
aramóti Íslands 1960 með 16,70
m stökki sem stendur enn sem
Íslandsmet eftir 60 ár. Hann
náði 5. sæti á Ólympíuleikunum í
Róm 1960 með því að stökkva
16,37 m og bronsverðlaun hlaut
hann á Evrópumeistaramótinu
1958 með 16,00 m. Þá setti hann
heimsmet í hástökki án atrennu,
1,75 m, árið 1961. Fimm sinnum
var hann kjörinn íþróttamaður
ársins.
Einstakur afreksmaður og
ljúfmenni hefur nú kvatt. Hans
er saknað.
Innilegar samúðarkveðjur
sendi ég eftirlifandi eiginkonu
hans, sonum þeirra og öðrum
ættingjum.
Blessuð sé minning Vilhjálms
Einarssonar.
Jón Þórður Ólafsson.
Frjálsíþróttahreyfingin syrg-
ir einn af sínum allra fremstu
sonum og merkustu fyrirmynd,
silfurmanninn Vilhjálm Einars-
son.
Afrek Vilhjálms eru einstök á
íþróttasviðinu, silfur á Ólympíu-
leikum, brons á Evrópumóti og
Íslandsmet í þrístökki sem brátt
hefur staðið í sextíu ár, án þess
að nokkur hafi komist með tærn-
ar nærri því sem hælar Vil-
hjálms mörkuðu í sandgryfjum
forðum.
Margir þurfa að láta sér
nægja afrek innan vallar og hefði
það verið ærið í tilfelli Vilhjálms,
en það var sannarlega aðeins
upphafið af löngum og farsælum
ferli. Ferli þar sem Vilhjálmur
vann ötullega að því að efla ungt
fólk, fræða og hvetja á sviði
íþrótta- og menntamála bæði
austan lands og vestan.
Þó jafnvægið væri farið að
daprast lét Vilhjálmur ekki sitt
eftir liggja allt fram á síðustu ár
við að koma á frjálsíþróttamót,
s.s. á sjálfum Vilhjálmsvelli, til
að hvetja yngri kynslóðir frjáls-
íþróttamanna til dáða.
Að leiðarlokum minnist FRÍ
Vilhjálms og hans einstöku af-
reka og framgöngu af virðingu
og þakklæti. Afrek sem lifa og
munu halda áfram að hvetja ung-
menni til dáða líkt og þau hafa
gert með einstökum hætti und-
anfarna áratugi. Mikil er gæfa
landsins að hafa eignast slíkan
son.
Fyrir hönd FRÍ vil ég færa
Gerði, eftirlifandi eiginkonu Vil-
hjálms, sonum þeirra og fjöl-
skyldum öllum innilegar sam-
úðarkveðjur.
Freyr Ólafsson,
formaður FRÍ.
Á íþróttavellinum hittumst við
Vilhjálmur fyrst sumarið 1956.
Þar hófst vinátta okkar sem hef-
ur varað í 53 ár. Margs er að
minnast. Í upphafi var það þátt-
taka í íþróttamótum bæði hér-
lendis og erlendis í nafni Frjáls-
íþróttasambands Íslands og
Íþróttafélags Reykjavíkur sem
leiddi okkur saman. Þetta sumar
vann hann það afrek að verða
Norðurlandameistari og methafi
í þrístökki. Með þeim sigri ávann
hann sér rétt til þátttöku á Ól-
ympíuleikum sem fram fóru í
nóvember 1956. Með glæsilegum
árangri þar ávann hann sér
frægð um heim allan og
frægðarsól hans skein skært,
ekki síst í föðurlandi hans. Með-
an á keppninni stóð hugsaði Vil-
hjálmur margt og meðal annars
segir hann eftirfarandi í bók
sinni Silfurmaðurinn: „Eins og
oft þegar mannssálin ráfar í
myrkum örvæntingarinnar er
bænin eina leiðin og þar sem ég
sat þarna í íþróttagallanum þá
baðst ég innilega fyrir. Ég bað
samt ekki um gull eða silfur
heldur það að mér mætti heppn-
ast að sýna ávöxt erfiðis sem
undirbúningurinn hefði haft í för
með sér, að mér mætti heppnast
vel. Einnig bað ég þess, að ef
mér heppnaðist vel, þá mætti
mér auðnast að nota áhrif mín,
ef einhver yrðu, til góðs fyrir Ís-
land og íslenska æsku.“ Heppnin
var með honum og honum auðn-
aðist að vinna með æskunni í
nær 50 ár.
Í júlímánuði 1957 var undir-
rituðum boðin þátttaka í keppn-
isferð ÍR-inga til Svíþjóðar.
Þangað barst boð frá Ráð-
stjórnarríkjunum til þátttöku í
svonefndum Vináttuleikum sem
áttu að fara fram í Moskvu.
Stjórnendur leikanna óskuðu þó
aðeins eftir afreksmanninum
Vilhjálmi Einarssyni. Svar-
skeyti var sent af Jakobi Haf-
stein formanni ÍR og fararstjóra
hópsins: Allur hópurinn, 15
manns, eða enginn. Svar barst
um hæl: Hópurinn verður allur
sóttur. Sjö dagar í Moskvu voru
ánægjulegir og við Vilhjálmur
ræddum drauma okkar og þrá til
samstarfs á komandi árum.
Sumarið 1960 héldum við fyrstu
íþróttanámskeiðin í Hveragerði í
gamla Garðyrkjuskólanum. Þau
tókust vel þótt aðstæður væru
ekki góðar. Árið 1962 héldum við
nokkur námskeið í Reykjadal í
Mosfellsdal. Við vorum heldur
bjartsýnir er við festum kaup á
Mosfellskirkju á góðri jörð með
góðri húseign. Með döprum
huga urðum við að selja staðinn
og draumurinn um Íþróttaskóla
Höskuldar og Vilhjálms dó þar
með og vinirnir gengu snauðir
frá borði en sáttir. Allt til 1970
héldum við þó námskeið sem
flest fóru fram í Reykholti í
Borgarfirði og í Varmalandi.
Þáttaskil verða í lífi Vilhjálms
haustið 1959 er hann er ráðinn
kennari við Samvinnuskólann á
Bifröst. Þar fær hann ró og næði
með ört vaxandi fjölskyldu sinni.
Keppnisskapið knýr hann áfram
er hann kveður Bifröst og flytur
í Reykholt og stjórnar þar skóla-
starfi með öflugum kennurum
og skilar þar árangri svo eftir er
tekið. Hann verður síðan sá
áhrifavaldur að ég tek við starfi
hans á Bifröst. Urðum við þá
samstarfsmenn í því að efla
íþróttastarfsemi héraðsins í
fjögur ár.
Elsku Gerður. Ég bið almætt-
ið að vernda þig og fjölskyldu
þína. Ég veit að synir ykkar
munu annast þig með þeim kær-
leik er þeir fengu að njóta í æsku
sinni.
Kær kveðja,
Höskuldur Goði Karlsson.
Þá er hann stokkinn yfir fljót
eilífðarinnar, íþróttakappinn og
skólamaðurinn Vilhjálmur
Einarsson. Hann tókst á við það
metnaðarfulla og krefjandi verk-
efni að byggja upp nýjan fram-
haldsskóla á Austurlandi þegar
hann var skipaður fyrsti skóla-
meistari Menntaskólans á Egils-
stöðum. Vilhjálmur setti ME í
fyrsta sinn fyrir 40 árum, í októ-
ber 1979, og stýrði honum sem
skólameistari allt til ársins 1994,
að undanskildum þremur árum
þegar hann stundaði nám í Sví-
þjóð. Eftir að hann lét af störf-
um sem skólameistari starfaði
hann áfram sem stundakennari
við skólann í nokkur ár og fylgd-
ist síðan grannt með skólastarfi í
ME allt til æviloka.
Vilhjálmur var vinsæll skóla-
meistari og átti auðvelt með að
laða að sér jafnt kennara sem
nemendur. Haustið 1979 fylgdi
honum t.a.m. dágóður nemenda-
hópur frá Héraðsskólanum í
Reykholti, sem hann stýrði árin
áður en hann flutti austur á
Fljótsdalshérað, á sínar gömlu
æskuslóðir.
Sem skólameistari og síðar
kennari var hann viðræðugóður,
heiðarlegur og réttsýnn og mátti
ekkert aumt sjá. Hann var alla
tíð talsmaður nýjunga og þróun-
ar í skólastarfi og að því býr ME
í dag sem skóli í fararbroddi
breytinga þrátt fyrir smæð sína.
Starfsfólk og skólanefnd
Menntaskólans á Egilsstöðum
senda aðstandendum Vilhjálms
samúðarkveðjur og kveðja hinn
mæta skólameistara með orðum
sem Björn Vigfússon, fyrrver-
andi sögukennari við ME, lét
falla við síðustu útskriftina sem
hann stýrði: „Þarna fer Silfur-
maðurinn með gullhjartað.“
Blessuð sé minning hans.
F.h. starfsfólks og skóla-
nefndar Menntaskólans á Egils-
stöðum,
Árni Ólason.
Í dag fylgjum við Vilhjálmi
Einarssyni síðasta spölinn. Vil-
hjálmur bar ungmennafélags-
andann í hjarta sér alla tíð, alveg
frá barnæsku og fram á síðasta
dag. Vilhjálmur, eins og reyndar
við öll í ungmennafélagshreyf-
ingunni, hvatti til heilbrigðs lífs-
stíls og þátttöku í samfélaginu.
Vilhjálmur var ungmenna-
félagi fram í fingurgóma og vann
stöðugt að því að bæta bæði sig
og samfélagið á sama tíma. Hon-
um var jafnframt umhugað um
að allir væru með og var dugleg-
ur að virkja allt fólk í kringum
sig við skipulagningu stórra við-
burða.
Vilhjálmur var mikill leiðtogi
og kom víða við á löngum ferli
sínum þó svo að flest hafi það
tengst íþróttum og menntun.
Mörgum innan UMFÍ er mjög
minnisstætt þegar Vilhjálmur
var formaður Ungmennasam-
bands Borgarfjarðar (UMSB),
sambandsaðila UMFÍ, árin
1967-1970 en samtímis því var
hann skólastjóri Héraðsskólans í
Reykholti. Innan UMSB var Vil-
hjálmur hvatamaðurinn að
sumarhátíð UMSB í Húsafells-
skógi sem margir þekkja sem
Húsafellsmótin. Þetta voru
geysilega stórir áfengislausir
viðburðir ætlaðir allri fjölskyld-
unni. Þar stigu á svið þekktustu
skemmtikraftar og tónlistarfólk
þess tíma. Þetta voru einstakar
samkomur á sínum tíma sem
stór hluti landsmanna sótti og
muna margir sem komu á hátíð-
ina sem unglingar enn eftir
þeim. Vinsældir Húsafellsmót-
anna skýrast ekki síst af því að
Vilhjálmur var í hlutverki leið-
togans, dró vagninn áfram og
átti stóran þátt í að koma þá lítt
þekktum Húsafellsskógi á kortið
sem útivistarparadís.
Við undirbúning hátíðarinnar
virkjaði Vilhjálmur fólk til þátt-
töku og fékk aðra með sér í verk-
efnið. Það var auðvitað ekki
sjálfgefið. En Vilhjálmur var
ætíð úrræðagóður, hugmynda-
ríkur og dugmikill hópeflismað-
ur, hann hafði þá sjaldgæfu út-
geislun sem þurfti til að höfða til
fólks og hafði auk þess kraftinn
til að vinna að stórum verkefnum
frá upphafi til enda. Hann gaf
ætíð mikið af sér, var ætíð drjúg-
ur til að hvetja menn til þátttöku
í fjölmörgum verkefnum, hvort
heldur var íþróttaiðkun eða í
menningar- og menntastarfi fyr-
ir utan eigin afrek á íþróttavell-
inum sem eru stór þáttur af
íþróttasögu landsins.
Við munum ætíð standa í
þakkarskuld við Vilhjálm Ein-
arsson, fyrirmynd og leiðtoga,
fyrir framlag hans.
Ungmennafélag Íslands send-
ir fjölskyldu Vilhjálms Einars-
sonar innilegar samúðarkveðjur.
Fyrir hönd UMFÍ,
Haukur Valtýsson,
formaður.
Það stekkur enginn lengra en
hann hugsar kvað Vilhjálmur að
sagt hefði verið við sig eitt sinn.
Hvort það var áður eða eftir að
hann valdi þrístökkið, þríeitt
stökk, sem sína íþróttagrein veit
ég ekki en vel má færa að því rök
að hann hafi bæði hugsað og
stokkið öðrum lengra í margvís-
legum skilningi um sína daga.
Vilhjálmur Einarsson gerðist
Borgfirðingur haustið 1960 þeg-
ar hann varð kennari við Sam-
vinnuskólann í Bifröst, þá lands-
þekktur og víðkunnur
ólympíufari, silfurmaður í þrí-
stökki. Án frekari málalenginga
skal það sagt að sú forsjón átti
eftir að reynast Borgfirðingum
mikið lán. Skólastjóri Héraðs-
skólans í Reykholti varð hann
svo haustið 1965 þar til hann var
kallaður til síns heimahéraðs
haustið 1978 sem rektor við ný-
stofnaðan menntaskóla á Egils-
stöðum. Hér verður ekki dvalið
við skólamanninn Vilhjálm en
það var hann að farsælu ævi-
starfi. Á Bifrastarárunum hafði
hann átt í samstarfi við Æsku-
lýðsnefnd Borgarfjarðar, m.a. í
tengslum við sumarbúðastarf-
semi fyrir ungmenni sem þeir fé-
lagarnir hann og Höskuldur
Goði Karlsson starfræktu á þeim
árum. En á öðrum vetri Vil-
hjálms í Reykholti var hann
kjörinn sambandsstjóri/stjórn-
arformaður á ársþingi Ung-
mennasambands Borgarfjarðar
(UMSB) 1967. Á þeim vettvangi
lágu leiðir okkar saman; undir-
ritaður reynslulítill en var um
svipað leyti kominn í forystu-
sveit síns ungmennafélags innan
UMSB. Vilhjálmur var sam-
bandsstjóri UMSB til ársbyrjun-
ar 1973. Ég átti því láni að fagna
að deila tveimur síðustu árunum
með honum við það stjórnar-
borð. Var þó ekki íþróttamaður
að talist gæti umfram það sem
skólaskylda bauð.
Ekki er ofsagt að það hafi orð-
ið þáttaskil í starfsemi UMSB
með komu Vilhjálms. Skilyrði
var af hans hálfu að ráða mætti
framkvæmdastjóra til sam-
bandsins. Slíkt var nýlunda en
þykir sjálfsagt æ síðan. Einnig
lagði Vilhjálmur til hvernig fjár-
magna mætti slíkt tiltæki. Allt
gekk þetta eftir. Félags- og
íþróttastarf efldist. Það gerðist
m.a. með samstarfi við stjórn-
endur grunnskólanna í héraðinu.
Þar náðist best til uppvaxandi
kynslóðar héraðsins. Þó voru
skólarnir flestir vanbúnir með
ýmsa aðstöðu í þeim efnum enda
nýlegir þá og enn í uppbyggingu;
sannast sagna vart nema áratug-
ur frá lokum síðasta farskólans.
En allt var á fleygiferð, það sést
þegar horft er til baka. Borð-
tennisborðin sem UMSB færði
skólunum var frábær hugmynd
við þessar aðstæður.
Fyrsta Húsafellsmótið var
haldið strax sumarið 1967 og
tókst vel til. Það var fjáröflunar-
hugmynd Vilhjálms í þágu UM-
SB en einnig hugsjónamál hans
að halda menningarlega fjöl-
skylduhátíð í fallegu umhverfi
með fjölbreyttri dagskrá en án
áfengis. Mörgum er það hins
vegar óljúft að virða slíkar tak-
markanir og kostaði ærna fyrir-
höfn að hafa hendur í hári slíkra.
En sumarhátíðirnar í Húsafelli
voru veglegar, fjölsóttar og ekki
síst eftirminnilegar þeim sem
þær sóttu.
Innilegar samúðarkveðjur til
konu Vilhjálms til meira en 60
ára, Gerðar Unndórsdóttur,
sona þeirra hjóna og fjölskyldna.
Vilhjálms Einarssonar er
minnst með virðingu og þökk.
Blessuð sé minning hans.
Jón G. Guðbjörnsson.
Haustið 1951 bættist fámenn-
um fjórða bekk Menntaskólans á
Akureyri, sem stundum var
nefndur Undri, góður liðsauki.
Þar á meðal var Vilhjálmur, sem
við kölluðum ávallt Villa. Hann
hafði lesið námsefni þriðja
bekkjar heima á Egilsstöðum.
Alltaf var líf og fjör í kringum
Villa. Eftir að hann bættist við
aðra góða íþróttamenn bekkjar-
ins unnu lið hans nánast allar
hópíþróttakeppnir skólans
næstu þrjú árin. Við Villi urðum
brátt góðir vinir, þrátt fyrir að
hann væri afburðaíþróttamaður
en ég enginn.
Vorið eftir fjórða bekk bauð
Villi mér vinnu með sér við r-
steinasteypu, sem faðir hans
rak, og unnum við tveir saman
þar í nokkrar vikur. En r-steinar
voru talsvert notaðir á þeim tíma
í veggi bygginga. Naut ég þar fá-
dæma gestrisni foreldra Villa,
Sigríðar og Einars. Þau voru
meðal frumbyggja í hinu ný-
stofnaða þorpi Egilsstöðum.
Minnisstætt er mér, að Lands-
mót UMFÍ var haldið á Eiðum á
meðan ég dvaldi á Egilsstöðum
og vann Villi þar þrístökkið
(14,13 m).
Næstu tvo vetur vorum við
Villi herbergisfélagar. Margt
bar á góma, enda var hann hug-
myndaríkur með afbrigðum og
voru áhugamál hans mörg. Sam-
vinnuhugsjónin var honum ofar-
lega í huga ásamt hugsjónum
ungmennafélagshreyfingarinn-
ar, sem voru ofarlega á baugi á
fyrri hluta tuttugustu aldar. Villi
var mjög félagslyndur og hafði
brennandi áhuga á uppeldi
æskulýðsins. Var hann oft í sam-
bandi við yngstu nemendur skól-
ans og komu þeir stundum í
heimsókn á herbergi okkar. Í
þessu sambandi má nefna, að
seinna sagði hann mér, að þegar
hann var að undirbúa sig fyrir
keppnina á Ólympíuleikunum í
Melbourne 1956 hafi hann heitið
því með sjálfum sér, að tækist
honum vel upp fyrir land sitt
skyldi hann helga líf sitt æsku-
lýð Íslands. Hann stóð svo sann-
arlega við heit sitt, þar sem hann
stýrði seinna bæði mínum gamla
skóla í Reykholti og Mennta-
skólanum á Egilsstöðum frá
byrjun.
Villa var mjög annt um bekk-
inn sinn og var tvisvar fulltrúi
hans á stúdentsafmælum. Í
fyrra skiptið á 10 ára afmælinu,
þá var ég fjarverandi. Hins veg-
ar hitti ég mann á 50 ára afmæl-
inu, sem þá átti 40 ára stúdents-
afmæli, og minntist hann þess
sérstaklega, hversu glæsilegur
fulltrúi okkar hefði verið og góð
fyrirmynd, en hann var þá ný-
stúdent. Í seinna skiptið, á 60
ára afmælinu, flutti Villi frum-
samið ljóð til skólans.
Ekki gerðu Villi og foreldrar
hans endasleppt í velgjörðum við
mig, því að hann bauð mér að
dvelja hjá þeim um jólin 1953 í
afargóðu yfirlæti.
Að leiðarlokum vil ég fyrir
mína hönd og bekkjarins lýsa yf-
ir þakklæti fyrir allt það, sem
Villi var okkur. Við vottum
Gerði, sonum þeirra og stórfjöl-
skyldunni allri innilega samúð.
Helgi Óskar Sigvaldason.
Látinn er hinn þjóðkunni
maður Vilhjálmur Einarsson,
fyrrverandi skólastjóri og skóla-
meistari. Þó að hann hafi verið
einna kunnastur vegna íþrótta-
afreka kynntist undirritaður
honum ekki á þeim vettvangi.
Árið 1979 tókum við báðir við
störfum skólameistara, annar
austan lands en hinn vestan. Þá
fórum við að sitja saman ýmsa
fundi, einatt á vegum mennta-
málaráðuneytis, og varð fljót-
lega vel til vina. Stundum fannst
mér hann, sem var nokkru eldri
maður, nánast vilja taka mig
undir sinn verndarvæng.
Minnisstæðir eru fundir um
málefni heimavistarskóla á
landsbyggðinni sem haldnir voru
1982-88, á Laugarvatni, Ísafirði,
Sauðárkróki og Egilsstöðum.
Eftir Sauðárkróksfund í júní
1986 fékk Vilhjálmur bílfar með
mér sem oftar, við héldum þá til
Borgarfjarðar og heimsóttum
hið ágæta leikritaskáld og þing-
mann Jónas Árnason. Þar var
okkur strax boðið til stofu að
horfa á fótbolta í sjónvarpi, og
við sáum Maradona hinn argent-
ínska skora frægt mark „með
hönd Guðs“ að eigin sögn. Eftir
fundinn 1988 á Egilsstöðum ók
Vilhjálmur okkur fundarmönn-
um á gildum jeppa niður í Mjóa-
fjörð og frændi hans og nafni
Vilhjálmur Hjálmarsson alþing-
ismaður tók á móti okkur og
veitti eftirminnilega leiðsögn um
fjörðinn sinn.
Um þetta leyti hafði Skóla-
meistarafélagið verið stofnað,
þar var fundað og jafnvel farið í
utanlandsferðir. Fundir ein-
kenndust nokkuð af gamanmál-
um og vísnagerð, en þar var Vil-
hjálmur mjög liðtækur, einnig
fengu menn sér í nefið.
Snemma á 9. áratugnum var
undirritaður einn að þvælast á
bíl sem bilaði á Austfjörðum. Vil-
hjálmur liðsinnti mér þá mjög
fúslega og við fórum á Rótarý-
fund á Egilsstöðum, enda báðir í
þeirri hreyfingu.
Í lok mars 1991 komu þau
hjónin Vilhjálmur og Gerður í
heimsókn til mín í París, en þar
var ég í ársleyfi við nám. Ég gat
hýst þau og m.a. fórum við lengst
upp í Eiffel-turninn og á söfn.
Þau höfðu lítt komið til Parísar
áður. Um vorið heimsótti ég þau
svo í Svíþjóð, við Gautaborg, en
þau bjuggu þá þar um tíma.
Það var svo í júlí 1997 að við
Anna kona mín vorum í sumar-
dvöl á Austurlandi og hittum Vil-
hjálm og Gerði fyrir tilviljun í
sundlauginni á Egilsstöðum. Þau
drifu okkur heim með sér í vöffl-
ur og kjötsúpu og hann gaf okk-
ur að skilnaði fallega mynd eftir
sjálfan sig, af þremur rjúpum í
vetrarbúningi, og hangir hún
síðan uppi hjá okkur. Færni Vil-
hjálms í myndlist var mjög mikil
og alkunn. Eftir þetta hittumst
við a.m.k. einu sinni, í október
SJÁ SÍÐU 36
Frímann & hálfdán
Útfararþjónusta
Frímann
897 2468
Hálfdán
898 5765
Ólöf
898 3075
Sími: 565 9775
www.uth.is
uth@uth.is
Cadillac 2017
Sálm. 6.3
biblian.is
Líkna mér, Drottinn,
því að ég er
magnþrota,
lækna mig, Drottinn,
því að bein mín
tærast af ótta.