Morgunblaðið - 20.01.2020, Qupperneq 4

232
209
207
196
193
193
185
177
146
137
132
128
126
119
116
116
103
101
98
98
97
93
80
80
78
77
76
75
69
64
63
59
57
56
39
Fjöldi fanga í Evrópu
Á hverja 100.000 íbúa árið 2017
Litháen
Tékkland
Eistland
Pólland
Liechtenstein
Lettland
Slóvakía
Ungverjaland
*England/Wales
Skotland
Portúgal
Malta
Spánn
Rúmenía
ESB meðaltal
Lúxemborg
Frakkland
Austurríki
Búlgaría
**Belgía
Ítalía
Grikkland
*Noregur
Þýskaland
Sviss
Írland
Norður-Írland
Króatía
Kýpur
Holland
*Slóvenía
Danmörk
Svíþjóð
Finnland
Ísland
H
ei
m
ild
: E
ur
os
ta
t.
*T
öl
ur
fr
á
20
16
. *
*T
öl
ur
fr
á
20
15
.
Viðar Guðjónsson
vidar@mbl.is
Ísland var með lægsta hlutfall
fanga af íbúafjölda í Evrópu árið
2017 samkvæmt tölum Eurostat,
hagstofu Evrópusambandsins.
Helgi Gunnlaugsson afbrotafræð-
ingur segir Íslendinga mega vera
stolta af þessum tölum og að upp-
taka rafræns eftirlits sem og aukn-
ir möguleikar til samfélagsþjón-
ustu minnki ekki fælingarmátt sé
tekið mið af afbrotaþróun und-
anfarinna ára. Ísland hafi í sögu-
legu samhengi verið með um 40
fanga á hverja 100 þúsund íbúa og
það hafi ekki breyst frá því raf-
rænt eftirlit var tekið upp árið
2012.
Þá fylgi ekki mikil bjögun bið-
listum eftir afplánun sökum þess
að margir á þeim biðlista hafi ekki
hlotið dóma sem krefjast afplán-
unar.
Ítrekunartíðni ekki hækkað
Helgi segir stóran hluta þeirra,
sem eru á biðlistum eftir afplánun,
með óskilorðsbundna dóma sem
eru styttri en 12 mánuðir og geta
því afplánað með samfélagsþjón-
ustu kjósi þeir svo.
„Síðustu árin höfum við haft
kerfi sem gerir það að verkum að
menn afplána styttri tíma í fang-
elsi og þannig
helst heildar-
talan niðri. Þetta
hefur ekki haft
það í för með sér
að ítrekunartíðni
hafi hækkað. Við
höfum ekki séð
aukningu í end-
urkomu fanga
eftir að við tók-
um upp stefnu
sem kveður á um rafrænt eftirlit,
eða aukna möguleika til samfélags-
þjónustu,“ segir Helgi.
Hann segir að þetta gefi til
kynna að fælingarmáttur hafi ekki
minnkað þó að refsingar hafi tekið
breytingum. „Í þessu samhengi
ber að hafa í huga að þeir sem
brjóta alvarlega af sér, t.a.m. með
ofbeldisbrotum, eiga ekki eins
mikla möguleika á samfélagsþjón-
ustu eða að sleppa fyrr úr fangelsi.
Við erum með kerfi sem gerir það
að verkum að þeir sem ekki eru
hættulegir umhverfi sínu, sleppa
frekar við fangelsisvistina en aðrir.
Þeir sem sýna ofbeldishegðun hafa
ekki þessa sömu möguleika,“ segir
Helgi.
Að sögn hans sitja þeir sem
framið hafa alvarlegustu brotin 2/3
hluta dóma sinna eins og hefð hef-
ur verið fyrir í íslensku réttar-
kerfi.
Lægsta tíðni í Evrópu
 Hlutfallslega fæstir fangar á Íslandi af Evrópuríkjum
 Áhersla á samfélagsþjónustu og rafrænt eftirlit gefst vel
Helgi
Gunnlaugsson
4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 20. JANÚAR 2020
Bir
tm
eð
fyr
irv
ar
au
m
pr
en
tvi
llu
r.
He
im
sfe
rð
ir
ás
kil
ja
sé
rr
étt
til
lei
ðr
étt
ing
aá
slí
ku
.A
th.
að
ve
rð
ge
tur
br
ey
st
án
fyr
irv
ar
a
Verð frá kr.
254.000
LISTINAÐLIFA
– fáðumeira út úr fríinu
Sérferð 24.maí í 11 nætur
- ferð umAndalúsíu
Markmið þessarar ferðar er að
allir finni tíma til þess að slaka
á í sjarmerandi umhverfi og
hlaði orkustöðvarnar.
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Innheimt gjald í ofanflóðasjóð á
tímabilinu 1998-2019 á verðlagi í
desember 2019 nemur alls um 43,4
milljörðum. Gjaldið var fyrst lagt á
árið 1998 og var heildarupphæðin
það ár tæplega 1,5 milljarðar á nú-
virði. Fyrir síðasta ár er áætlað að
innheimtir hafi verið tæplega 2,6
milljarðar og frá 2009 hefur upp-
hæðin verið yfir tveir milljarðar ár-
lega.
Þetta kemur fram í svari
umhverfisráðuneytisins við fyrir-
spurn um þessa fjármuni og þar seg-
ir einnig: „Þessar tekjur runnu áður
í ofanflóðasjóð en með lögum nr. 47/
2018 um breytingu á ýmsum laga-
ákvæðum um markaðar tekjur voru
markaðir tekjustofnar aflagðir og
gjaldið hefur síðan farið í ríkissjóð.
Ofanflóðasjóður hefur frá árinu 2018
verið fjármagnaður með fjárveiting-
um frá ríkissjóði en var áður rekinn
með heimild til notkunar á hluta af
innheimtu gjaldi auk vaxtatekna af
bankainnstæðu sjóðsins.“
Aðeins hluti til ráðstöfunar
Fram kemur í svari ráðuneytisins
að um 22 milljarðar hafi farið í of-
anflóðavarnir. Til viðbótar sé kostn-
aður vegna annarra verkefna sjóðs-
ins en þar megi nefna gerð áhættu-
mats vegna ofanflóða, snjóflóðavökt-
un og gerð hættumats vegna eld-
gosa, vatnsflóða og sjávarflóða. Frá
og með 2018 hafi gjaldið farið í rík-
issjóð.
„Þrátt fyrir að gjaldið hafi verið
eyrnamerkt sjóðnum var aðeins
hluti þess til ráðstöfunar skv. fjár-
lögum hvers árs en mismunurinn
var færður á bundið eigið fé ofan-
flóðasjóðs. Bundið eigið fé í árslok
2018 er um 13 milljarðar króna,“
segir í svari ráðuneytisins.
Samkvæmt lögum um varnir gegn
snjóflóðum og skriðuföllum frá 1997
er árlegt gjald lagt á allar bruna-
tryggðar húseignir sem nemur
0,3‰ af vátryggingarverðmæti.
[Ranghermt var í blaðinu á föstudag
að gjaldið væri 0,3% af vátrygginga-
verðmæti].
Skili af sé fyrir 14. febrúar
Ríkisstjórnin ákvað á föstudag að
skipa starfshóp fulltrúa fjármála- og
efnahagsráðuneytisins og umhverf-
is- og auðlindaráðuneytisins sem fer
yfir framkvæmdaáætlun ofanflóða-
sjóðs og leggur til heildstætt mat á
framkvæmdir við ofanflóðavarnir
með áherslu á tímabil næstu fjár-
málaáætlunar fyrir árin 2021-2025
sem kynnt verður í vor.
Verkefni starfhópsins verður að
skoða forgangsröðun fjármuna til
verkefna ofanflóðasjóðs og er gert
ráð fyrir að hópurinn muni skila af
sér tillögum til ríkisstjórnar fyrir 14.
febrúar næstkomandi.
Rúmir 43 milljarðar
innheimtir vegna varna
 Starfshópur skoðar forgangsröðun ofanflóðasjóðs
Morgunblaðið/RAX
Varnargarðar Snjóflóðavarnir hafa verið til umræðu eftir að snjóflóð féllu á varnargarða á Flateyri í síðustu viku.
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Ég hef alltaf lagt þunga áherslu á
við stofnun hálendisþjóðgarðs að
áhrif sveitarfélaga og heimafólks á
hverjum stað verði tryggð og hags-
munir þeirra tryggð. Mótmælin nú úr
þeim byggðum sem eiga land að há-
lendinu eru mjög skýr. Þau sjón-
armið verðum við að hlusta á og
mæta þeim,“ segir Sigurður Ingi Jó-
hannsson samgöngu- og sveit-
arstjórnarráðherra og þingmaður
Sunnlendinga.
Bætir litlu við starf heimafólks
að umhverfisbótum
Hörð andstaða við stofnun hálend-
isþjóðgarðs kom fram á kynning-
arfundi sem Guðmundur Ingi Guð-
brandsson umhverfisráðherra hélt í
Biskupstungum fyrir helgina. Rauði
þráðurinn í sjónarmiðum heima-
manna er sá að þeim þykir sem verið
sé að taka af þeim yfirráðin á hálend-
inu, það er víðfeðmum afrétti sveit-
arinnar sem nær úr byggð að vatna-
skilum á Kili. Á vettvangi
sveitarstjórna er síðan litið svo á að
verið sé að skerða skipulagsvald
þeirra, ef það verði fært til svæðis-
ráða þjóðgarðsins.
„Við myndun núverandi ríkis-
stjórnar lagði ég áherslu á að heima-
menn á hverjum stað hefðu meiri-
hluta í svæðisráðum og stjórnum
þjóðgarðsins. Umræðan nú segir
okkur að ef til vill þurfi að styrkja
þann þátt málsins betur. Ályktanir
sem stjórnmálamönnum hafa borist
frá sveitarstjórnum af Suðurlandi, úr
Borgarfirði og Norðurlandi vestra
eru allar á eina
lund. Hvað svo
varðar andstöðu
almennings, til
dæmis heimafólks
í Biskuptungum
þar sem ég þekki
til, þá finnst því að
þjóðgarður bæti
litlu við starf þess
að umhverfis-
bótum, landvernd
og öðru slíku eins og sterk hefð er
fyrir í sveitinni. Að stofna eigi þjóð-
garð á afrétti þess með takmörkuðu
samráði feli í sér vantraust af hálfu
ríkisvaldsins,“ segir Sigurður Ingi og
heldur áfram:
Nýjar áherslur verði skoðaðar
„Ég get litið svo á að fólk í Biskupt-
ungum sé nú í svipuðum sporum og
Sigríður Tómasdóttir í Brattholti var
þegar hún barðist gegn virkjun Gull-
foss snemma á 20. öld. Nú snýst bar-
áttan hins vegar um að ríkið taki ekki
til sín ráðin á hálendinu og afrétt-
inum, svæðum sem eru íbúum kær.
Sem ráðherra sveitarstjórnarmála
hef ég lagt áherslu á að efla það
stjórnsýslustig, sem snýr meðal ann-
ars að hálendisþjóðgarði.“
Um nýjar útfærslur í þessu máli
sem mæta myndu sjónarmiðum
heimafólks nefnir Sigurður Ingi að í
Skotlandi sé svæðum innan þjóð-
garða skipt upp í fjögur stig vernd-
unar. Í hæsta þrepi séu framkvæmdir
afar ströngum skilyrðum háðar, mjög
takmarkaðar í því næsta, rétt eins og
gerist innan Vatnajökulsþjóðgarðs,
og svo framvegis. Þetta megi hafa í
huga í þjóðgarði á hálendi Íslands.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Öræfi Hálendisþjóðgarður myndi ná yfir um þriðjung af landinu. Myndin er
af Laugafelli upp af Eyjafirði, þar sem Ferðafélag Akureyrar er með skála.
Ríkið er að taka
til sín ráðin
 Tungnafólk er nú í sporum Sigríðar
í Brattholti, segir Sigurður Ingi
Sigurður Ingi
Jóhannsson