Austri - 16.12.1993, Page 10

10
AUSTRI
Egilsstöðum, jólin 1993.
Stefán Guttormsson fyrrverandi umboðsmaður Olís á Reyðarfirði
„Manni 6rá efcfórt þó eittfwað
fccemifyrir''
Miklar breytingar hafa átt sér stað í samgöngumálum frá 1920 til dagsins í dag. Upp úr 1920
komst skriður á vegalagnir. Um 1930 má segja að helstu byggðarlög landsins hafi verið tengd akfær-
um vegum. Arið 1924 var bifreiðaeign landsmanna rúmlega 300 bflar en 6 árum síðar var flotinn
kominn í um 1450 bfla.
A árunum fyrir og eftir stríð voru farnar áætlunarferðir milli Reyðarfjarðar og Akureyrar, 1 x í
viku á meðan fært var. Reyndar má segja að ferðin hæfist í Viðfirði þangað sem farþegar frá Nes-
kaupstað voru sóttir.
Margir bflstjórar hafa komið við sögu í þessum áætlunarferðum og má segja að þetta hafi verið
eini ferðamátinn á milli landshluta á þessum tíma. Einn af þeim er Stefán Guttormsson fyrrverandi
umboðsmaður Olís á Reyðarfirði.
Blaðamaður Austra hafði samband við Stefán símleiðis og spurði hvort hann vildi ekki rifja upp
einhver brot frá þessum árum. Stefán tók vel í segja frá þessu tímabili er hann starfaði hjá KHB
fyrstu árin
Ég byrjaði á því að spyrja
Stefán hvenær hann hefði byrjað
að keyra bfl?
“Ætli það hafi ekki verið árið
1936 í Vestmannaeyjum þar sem
ég var á vertíð. Ég byrjaði að keyra
um áramót svona í hálfgerðu plati.
Ég fékk ekki réttindi fyrr en 24 maí
en ég var búinn að taka prófið fyrir
austan áður en ég fór til Vest-
mannaeyja. Þeir voru í vandræðum
í verstöðinni með að fá bflstjóra á
bfl sem þar var.
Ég kem hingað austur af vertíð
um vorið 1936 og fer þá að vinna
hjá kaupfélaginu alveg þar til 1946.
Árið 1938 fékk ég meiraprófið
en þá var kaupfélagið farið að vera
með 3 rútubíla í akstri norður í
land. Ég fékk prófið síðastur hér
fyrir austan því árið eftir þurfti að
fara suður til að taka prófið. Elís
Árnason á Reyðarfirði og Guðni
Jóhannsson frá Ekkjufelli voru
prófdómarar fyrir breytinguna”.
Hvernig voru bflarnir á þess-
um árum?
“Þetta voru sæmilegir btlar þeirra
tíma”.
Var kaupfélagið með verk-
stæði?
“Nei. Aðstaðan var þannig að við
urðum að gera við allt sjálfir, vor-
um bara inn í fjárhúsi, annað var
ekki að hafa, það var hvergi verk-
stæði. Það var ekki fyrr en Bretarn-
ir voru farnir, að aðstaða skapaðist.
Þá fékk kaupfélagið tvo skúra fyrir
viðgerðir. (I dag er nýbúið að rífa
skúrinn en hann stóð við hlið nú-
verandi verkstæðis, á bak við kjör-
búðina.) Þessir skúrar voru notaðir
sem varahlutageymslur fyrir flug-
vélarnar á stríðsárunum”.
Hvernig voru vegirnir á árun-
um 1920-30 ?
“Þeir voru ekki góðir, þetta voru
bara ruddir vegir í krákustígum.
En það má segja að vegurinn yfir
Fagradal hafi verið sæmilegur,
hann var skástur. Svo var sæmilegt
að fara upp í Hallormstað, eftir
1930”.
Hvernig var ferðast yfir Fagra-
dal á veturna á þessum árunum ?
“Þá var bara ferðast um á sleð-
um, Þorsteinn Jónsson fyrrverandi
kaupfélagsstjóri var með hesta og
sleða til ferðalaga yfir Fagradal á
veturna. Pabbi heitinn var með
hest og sleða og hann fór margar
ferðir yfir Dalinn. Ég fór aldrei
með honum, ég var svo ungur þá”.
Hvað var kaupfélagið með
marga bfla í upphafi ?
Sveinn Sigurjónsson var með bfl
sem við kölluðum bændabíl sem
bændur á Héraði áttu. Þetta hefur
verið 1920.
Þorsteinn kaupfélagstjóri gerði
samning við Jón Friðriksson um að
fara suður og læra á bfl. Síðan
kom hann með einn bíl ósaman
settan í kassa, en hann var búinn að
læra að setja hann saman. Eftir að
búið er að setja hann saman, var
bflinn hlaðinn vörum á Reyðarfirði
og svo ekið af stað upp í Hérað.
Jæja, eftir u.þ.b. tvo tíma kemur
Jón gangandi til baka. Hann hafði
lent út af í skriðunum í Grænafell-
inu sem þá þóttu brattar og erfiðar
yfir að fara. Bfllinn hafði ekki kraft
til að komast upp brekkurnar og
drap á sér. Við það rann hann aftur
á bak en Jón náði að stökkva af
bflnum áður en hann fer út af veg-
inum. Bíllinn valt margar veltur og
var ekkert notaður meira eftir það.
Þetta hefur verið um sumarið 1919.
Árið eftir, 1920, réð Þorsteinn
kaupfélagstjóri, Meyvant Sigurðs-
son sem bílstjóra hjá félaginu.
Reyndist sá akstur svo vel að hann
var fenginn aftur næsta sumar til að
aka vörum frá Reyðarfirði til Hér-
aðs. Svo var lítið um akstur á veg-
um kaupfélagsins þangað til 1928
þegar Eggert Bríem kemur hingað
austur með einn nýjan bíl og var
með hann í akstri sumarið 1928.
Árið eftir óku þeir bræður Kristján
frá Sandfelli og Benedikt í Tung-
haga fyrir kaupfélgið, Benedikt í 3
ár en Kristján í 6 ár. Ég byrja svo
að keyra fyrir alvöru árið 1936”.
Gátu þessir vörubflar sem þú
varst á borið mikið hlass?
“Sumir voru með 1 1/2 tonn eins
og bfllinn sem ég var á sem var
Chervolett. Fordinn sem kom 1934
var fyrir 2 tonn. Fordarnir voru á
breiðari dekkjum og mesta furða
hvað var hægt að komast á þeim”.
Hvernig var að fá gert við þeg-
ar þessir bflar biluðu?
“Það var hægt að fá varahluti að
sunnan, það þurfti bara að panta þá
og það gat tekið einhvern tíma. En
það var lítið hægt að sjóða á þess-
um tíma. Eftir að ég var byrjaður
að aka var þetta þægilegra. Fyrstu
suðutækin sem komu hingað á
Reyðarfjörð voru í eigu Frímanns
Jónssonar, sem þá var rafstöðvar-
stjóri. Hann sauð fyrir okkur
hljóðdunka og svoleiðis hluti.
Þetta var áður en herinn kom en
eftir komu hans fóru allir að reyna
að gera eitthvað við”.
Voru einhverjir með eigin bfla
á þessum tíma?
“Þórarinn Stefánsson og Kristinn
U-67 GMC hertrukkur, sem
Stefán átti með Birni Stefáns og
KHB árið 1945. Bíllinn var
svartur að lit og með stóru spili
aðframan.
Magnússon áttu bíl saman. Þórar-
inn keyrði bensíni og ýmsu fyrir
Kristinn. Óskar Beck og Stefán
Bjarnason keyptu tvo bfla af Vega-
gerðinni. Bfll Stefáns var árgerð
‘28 en Óskars var nýrri árgerð ‘29,
sem hann átti svo í mörg ár. Þessir
menn voru alltaf með sjálfstæðan
rekstur.
Svo fórstu að keyra rútunna?
“Já ég fór fljótt inn í rútubrans-
ann, er bara fyrst um sinn í vöru-
bílaakstri hjá kaupfélaginu. Magn-
ús Sefánsson keyrði fyrstur rútuna
árið 1936 að mig minnir. Sigþór í
Tunghaga og Jónas Jónsson þar á
eftir.
Kaupfélagið kaupir fleiri bíla og
ég fer í það að keyra mest á rútu á
sumrin en á haustin var verið að
flytja fé til slátrunar. Féð var sótt
af öllu Héraðinu og ekið niður á
Reyðarfjörð. Síðar var sláturhús
byggt á Fossvöllum. Fé úr Tung-
unni, Hjaltastaðaþinghá, Eiða-
þingá, Fljótsdal og Skriðdal var þó
áfram keyrt ofan eftir. Það voru
eingöngu bflar frá KHB sem fluttu
féð og annan varning milli Reyðar-
fjarðar og Héraðs; það átti alltaf
svo marga bfla”. (hlær)
Árið 1939 var ég á rútu. Þá var
ég með rútu sem KHB hafði keypt
frá Akureyri. Þetta var 18 manna
chervolet. Það var byggt yfir hana
fyrir norðan. Árið 1935 var bíllinn
fyrst notaður þá í eigu Kristjáns hjá
BSA á Akureyri. Var bíllinn not-
aður í akstur austur á land.
Uvíinnisstceðferð norður
í íancC
“í ágúst mánuði árið 1939, fórum
við Thulin Johansen og Sigþór
Bjarnason með Lúðrasveit Reykja-
víkur á þremur rútum suður á
Akranes. En sveitin hafði verið að
spila á samkomu á Hallormsstað.
Við vorum 10 daga í túrnum. Við
fórum bæði á Húsavík og Dalvík
þar sem sveítin spilaði. Ég var á
18 manna bfl. Þá var bara farið
eftir götum sem voru frá því í
gamla daga, slóðir sem búið var að
taka úr grjót og kannski búið að
laga aðeins yfir mýri. Þetta var
ekki vegur, en þetta slapp allt sam-
an, við komust þetta. Það var ótrú-
legt hvað þessir bílar gátu gengið,
af því að það voru ekki nein verk-
stæði til þess að standa undir þeim
á þessum tíma”.
Hvenær var farið að keyra
reglulega til Akureyrar?.
“Ég held að það hafi verið 1937.
Sumarið 1943 keyrði ég eingöngu
á rútunni norður því á þessum tíma
var það mikið að gera og þurfti oft
að hafa fleiri bfla í akstrinum,
stundum þrjá. Metusalem Sigmars-
son ók með mér í þessum ferðum”.
Hversu oft var farið í mánuði?
“Fyrst var farið einu sinni í viku.
Stundum byrjað í maí eftir tíðar-
fari. Póstur var hafður á þakinu og
farangur sem fólk hafði meðferðis
var sett aftast í bflinn”.
Nýtti fólk sér þessar ferðir?
“Það var bara alltaf fullt (segir
Stefán og brosir) það var ekki verið
að spyrja um það, því það var ekki
hægt að komast öðru vísi. Svo eftir
stríð koma flugvélar og keyrslan
minnkaði. Ég held að eftir stríð
hafi oftast verið tveir bílar í þess-
um ferðum. Ég hætti um áramótin
1946 en þá tók Metusalem Sig-
marsson við af mér og var á rút-
unni í eitt eða tvö ár”.
Þessi mynd er tekin rétt við Vatnajökul, þegar hópur manna undirfor-
ustu Þorsteins Jónssonar kaupfélagsstjóra, fóru inn að Brúarjökli árið
1938. Stefán og Sigþór Bjarnasson standa upp á vörubílnum t.li. sem
Stefán ók.
Bíllinn t.v. er Vallanesbíllinn svo kallaði, árgerð 1934 sem Sigþór ók.
Gist var þarna um nóttina og daginn eftir var ekið í Möðrudal svo austur
að Sœnautaseli og gist seinni nóttina við Rangalón.