Austri - 16.12.1993, Qupperneq 11

Egilsstöðum, jólin 1993.
AUSTRI
11
Myndin er tekin á Fagradal, sennilega árið 1951. A myndinni eru tveir
GMC trukkar í eigu KHB á leið yfir Fagradal með aðstoð jarðýtu frá
vegagerðinni. A þessum tíma var kaupfélagið með 5 GMC trukka.
Hvaða leið var ekið norður?
“Norðfirðingar voru sóttir til
Viðfjarðar og bíll kom frá Seyðis-
firði til móts við rútuna á Egils-
stöðum. Þaðan var ekið norður í
Möðrudal og í Grímsstaði síðan
niður yfir Hólsand, en við fórum
miklu austar en vegurinn liggur í
dag meðfram Jökulsá. Við fórum
út móana en þar var niðurgrafin
slóð sem keyrt var eftir og þaðan
niður að þar sem gamla brúin var
skammt innan við Ferjubakka.
Seinasta árið sem ég var í þess-
ari keyrslu varð fólk að ganga yfir
gömlu brúna, sumir urðu reiðir við
að þurfa að ganga yfir. Nýja brúin
við Ferjubakka var vígð árið 1957.
Þegar komið var yfir var ekið í
vestur að bænum Fjöllum, vestast í
Kelduhverfi, og þaðan ekið inn og
upp Reykjaheiðina í suður átt og
þaðan til Húsavíkur; komið beint
niður af fjallinu. Þá var ekki hægt
að fara út fyrir Tjörnes. Venjuleg-
ast var borðað á Grímstöðum,
drukkið kaffi á Lindarbrekku svo
aftur á Húsavík. Frá Húsavík var
ekið aftur inn Reykjadal, að Einars-
stöðum, farið yfir Fljótsheiðina og
komið niður að Fosshóli, um
Ljósavatnsskarð og yfir Vaðla-
heiði. Þetta var 450 km leið á
meðan ekið var þessa gömlu leið.
Lagt af stað frá Reyðarfirði kl. 8 á
þriðjudögum og venjulegast vorum
við komnir norður um klukkan níu,
beint í kvöldmatinn á hjá KEA.
Rútubflstjórar sem óku rútunum frá
Akranesi til Akureyrar, fannst við á
Austurlandsrútunni vera andskoti
lengi á leiðinni, þeir sögðust hafa
komið klukkan átta til Akureyrar.
“Já já, svaraði ég. Hvað var leiðin
löng sem þið ókuð ? 350 kílómetr-
ar, svöruðu þeir.
Jæja, ég sagðist trúa því að þeir
væru fljótari að fara þá vegalengd
en við með okkar 450 kílómetra”.
Það hefur þá enginn vegur ver-
ið kominn yfir Mývatnsöræfin?
“Nei nei en það var verið að
leggja veginn þar. Það fóru bílar
héðan að austan í þá vegagerð.
Sigurður Sveinsson var ásamt öðr-
um á bíl í vegavinnu á þessum stað.
Hann varð að fara frá Grímsstöðum
niður að gömlu brúnni á Jökulsá
við Ferjubakka og yfir að Lindar-
brekku í Kelduhverfi og þaðan upp
Reykjaheiðina til Mývatns þaðan
austur að nýju brúnni á Jökulsá á
Fjöllum sem var vígð árið 1947.
Eg var hættur í þessum áætlunar-
ferðum þegar farið var að keyra
yfir nýju brúna. Styttist vegalengd-
in niður í 350 kílómetra sem áður
var 450”.
‘Vztrarakftur
Hvað gerðuð þið bílstjórarnir
á veturna?
“Eftir að komið er fram yfir
stríðið komu trukkarnir og voru
notaðir yfir dalinn á veturna og fór-
um við í slóð þeirra á eindrifsvöru-
bílunum og keyrðum þá töluvert
yfir dalinn. En eftir að ég eignast
sjálfur trukk, keyrði ég mikið yfir
dalinn á vetuma. Arið 1946 fékk
ég umboð fyrir Olíuverslun Islands
og upp úr því fór ég að smá minnka
við mig í akstrinum. Við Bjöm
Stefánsson áttum þá tvo GMC
trukka.
Hvenær eignast þú svo sjálfur
fyrsta bílinn?
“Það hefur verið 1943 þegar við
Bjöm Stefánsson mágur minn,
keyptum í félagi Oldsmobil
árg.’42.
‘DráttarvéCaútgerð
Á stríðsárunum keypti ég traktor
International, sem verið hafði í
eigu Búnaðarfélags Eskifjarðar.
Búnaðarfélagið ætlaði að fara að
selja hann. En þá kom babb í bát-
inn. Traktorinn stóð rétt hjá gömlu
rafstöðinni á Eskifirði þegar áin
sem rennur þar hjá hljóp með þeim
afleiðingum að traktorinn fór á kaf
í drullu og sand. Stuttu seinna var
ég að tala við Einar Ástvaldsson
sem þá var læknir og formaður
Búnaðarfélagsins og spyr hann
hvort hann vilji ekki bara selja mér
traktorinn. Geturðu náð honum”
spyr Einar? Eg get náð traktornum
upp. “Þú getur fengið traktorinn og
hvað viltu gefa fyrir hann”? Þrjú
þúsund krónur, svaraði ég. Eg fékk
allt heila klabbið, þetta var dálítill
peningur en ég fékk líka heilmikið
með honum, herfi, plóg, valtara,
sáningavél o.fl. sem var hingað og
þangað í skurðum inn á Hólmum.
Svo var ég að leika mér að gera við
hann um veturinn. Fyrsta árið
leigði ég hann suður á Fáskrúðs-
fjörð og fékk svolítið fyrir, var eig-
inlega búinn að borga traktorinn
upp. Næsta ár réði ég Olaf Indriða-
son á vélina. Gekk á ýmsu í þess-
ari útgerð. Að endingu var vélin
seld suður í Breiðdal þar sem hún
var notuð en stóð svo í mörg ár í
túnflagi. I dag er verið að gera vél-
ina upp á Norðfirði”.
Lentir þú aldrei í neinum æv-
intýrum?
Eg man eftir einni ferð árið
1940. Það var einn morgun að
Magnús Guðmundsson kallar í mig
og segir mér að ég eigi að fara upp
í Egilsstaði og taka þar enska her-
menn sem þar biðu mín. Er ég kem
þangað fæ ég að vita að ég eigi að
fara yfir á Seyðisfjörð til að sækja
þessa menn. Þar bíða mín 6 her-
menn. Eg spyr þá hvert eigi að fara
með þá. Þeir segjast hafa kort og
geti sýnt mér það á leiðinni. Jæja
svo settum við dótið í bflinn sem
var yfirbyggður, svo var lagt af
stað. Fyrst vilja þeir fara út í Jök-
ulsárhlíð. Þeir vilja að ég aki yfir
fjallið til Vopnafjarðar, sögðu að
það væri vegur þar yfir. Ég sagði
að væri vegur en ekki bílvegur.
Svo förum við út í Hlíð og erum
þar um nóttina að mig minnir.
Næsta morgun er farið upp á Jök-
uldal, ég tek bensín á Skjöldólfs-
stöðum. Þaðan var haldið norður í
Möðrudal. Þá ætluðu hermennirnir
að fara þaðan út í Vopnafjörð. Ég
sagði þeim eins og satt var að það
væri ekki búið að leggja þangað
veg. Þá var haldið í Grímsstaði.
Hermennirnir voru búnir að finna
út á kortinu að hægt yrði að fara
yfir Haugsöræfin til Vopnafjarðar.
Ég útskýri fyrir þeim að það sé
ekki neinn vegur þar yfir, það hafi
bara verið farið með hesta þá leið.
En þeir vilja komast af stað svo við
förum af stað í áttina að Haug eftir
hestaslóðum sem þar voru. Þá sjá
þeir að þetta er vonlaust og þá snú-
ið til baka. Er til Grímstaða er
komið vilja þeir út fyrir Hólsel og
alveg yfir að Jökulsá. Þar keyri ég
fram og til baka um sandanna fyrir
þá til að kanna aðstæður. Þeir voru
búnir að segja mér áður að ef Þjóð-
verjarnir ætli að gera innrás í land-
ið þá ætli þeir að lenda flugvélun-
um (svifflugum) á þessum slóðum,
það hafi verið búið að merkja fyrir
flugvelli á þessum slóðum. Sama
keyrsla var reyndar viðhöfð á
Geitasandi á leiðinni norður. Svo
er farið til baka. Þegar ég kem upp
í vestari Fjallgarðinn, þá brotnar
öxull í bflnum. Ég segi þeim að það
sé eiginlega alveg sama hvora leið-
ina ég fari, Grímsstaði eða í Skjöld-
ólfsstaði en það var enginn sími í
Möðrudal. En það sé betra fyrir
mig að fara austur. Þeir vildu bíða í
bílnum á meðan. Er ég legg af stað
vilja þeir endilega láta mig hafa
stóran regnfrakka gulan að lit og
skammbyssu og pakka af skotum.
Þeir sögðu mér að ef þýskir her-
menn kæmu þá skildi ég bara að
skjóta þá.
[Á þessum tíma trúðu hermenn-
irnir því að Þjóðverjar væru vænt-
anlegir á hverri stundu til að gera
árárs].
Frakkinn var svo þungur að það
var ekki nokkur leið að ganga í
honum og hélt ég því á honum alla
leiðina austur að Rangalóni sem er
rétt við Sænautavatn. Þar sé ég
tjald en sé engan við það, þetta var
að næturlagi í júní og því allbjart.
Ég set frakkann inn í tjaldið og treð
skammbyssunni undir koddann.
Ég vissi ekki hverjir voru þarna.
Nokkru seinna á leiðinni rekst ég á
4 hesta og næ einum og gat farið á
honum niður í Ármótasel. Þar sé
ég reiðhjól og sleppi klárum og
hjóla í Skjöldólfsstað. Þegar ég er
lagður af stað uppgötva ég að hjól-
ið er bremsulaust og þegar ég sé
ofan í Jökuldal þá skil ég hjólið eft-
ir, ég þori ekki að fara á því
bremsulausu niður brekkurnar. Ég
hringi á Reyðarfjörð í Magnús og
segi honum hvernig komið er og
hann sendir Metúsalem Sigmarsson
á bíl ásamt viðgerðarmönnum til að
gera við minn bíl og taka farþegana
niður á Seyðisfjörð. Ég legg mig á
Skjöldólfsstöðum þangað til að þeir
koma að neðan, fer með þeim til
baka að mínum bíl. Þar skildum
við eftir viðgerðarmenn en ég fer
með Metúsalem heim.
Hermennimir höfðu bara gaman
af þessu eftir á, hlógu af þessu öllu
saman.
Maður var alltaf að lenda í ein-
hverjum ævintýrum og brá ekkert
þó eitthvað kæmi fyrir. Við vorum
alltaf á þvælingi á þessum árum.
Alltaf að þvælast með fólk t.d. í
Ásbyrgi, þetta voru eintóm ferða-
lög. Ég var aldrei heima yfir sum-
arið” sagði Stefán að lokum.
Þó Stefán sé kominn á efri ár,
notar hann hvert tækifæri til að
fara um öll fjöll á nýjum litlum
jeppa sem hann á. Hefur gaman
af að keyra um á harðfenni á
vorin og stundum skreppur hann
í dagsferðir einhverja jeppasióð-
ina svona tii að rifja upp gömlu
góðu daganna þegar akvegir
voru eingöngu hestaslóðir.
Stefán hefur gaman af að keyra um á harðfenni á vorin. Stundum skreppur hann í dagsferðir á jeppanum sínum
upp á einhverja heiði eða dal. Hér er hann, ásamt Guttormi syni sínum, nýkominn yfir Sléttadal.
Þennari bíl áttu þeir mágar Stefán og Björn S. í félagi við KHB. Bíllinn
var GMC, keyptur frá Hofsós. Stefán minnir að þessum bd hafi verið
bjargað ásamt öðrum bílum úr skipsstrandi suður á söndum á sínum tíma
en svo verið byggt á hann hús hér á landi.