Dagblaðið Vísir - DV - 20.11.2020, Blaðsíða 15

Á ÞINGPÖLLUM
Björn Jón
Bragason
eyjan@eyjan.is
s íðasta ár fjölgaði starfs-mönnum hins opinbera um liðlega 4,2% eða um
tæplega 2.300 manns, sam-
kvæmt tölum Hagstofunnar,
en á sama ári fækkaði störf-
um á einkamarkaði um 2,6%
eða um tæplega 3.900 manns.
Þetta ætti að teljast alvarlegt
umhugsunarefni núna, þegar
skatttekjur hafa hríðfallið
vegna efnahagsástandsins, en
lítið hefur farið fyrir umræðu
um hagræðingu í opinberum
rekstri undanfarið – hagræð-
ingu sem þó er óhjákvæmileg.
Eftirlitskerfið þenst út
Einn er sá útgjaldaliður hins
opinbera sem vaxið hefur
gríðarlega á síðustu árum, en
það er kostnaður vegna hvers
kyns eftirlits. Milli áranna
2010 og 2018 jukust útgjöld til
21 eftirlitsstofnunar ríkisins
um rúm 57%, svo dæmi sé
tekið.
Þessi mál voru til tals-
verðrar umræðu í tíð ríkis-
stjórnar Sigmundar Davíðs
Gunnlaugssonar, 2013–2016,
en þá var að störfum hag-
ræðingarhópur á vegum
stjórnarinnar. Guðlaugur
Þór Þórðarson, varaformaður
þess hóps, sagði í samtali við
Fréttablaðið í september 2013
að fyrri ríkisstjórn hefði for-
gangsraðað í þágu eftirlits-
iðnaðarins. Nú þyrfti að vinna
að hagræðingu og gagnrýndi
hann sérstaklega framlög til
fjölmiðlanefndar, sem hefðu
hækkað úr 17,5 milljónum
árið 2008 í 38,5 milljónir
2012. Þessar tölur er athyglis-
vert að skoða í ljósi fjárlaga
næsta árs, þar sem gert er
ráð fyrir 92 milljónum til fjöl-
miðlanefndar.
Lítill áhugi til staðar
Sumarið 2014 skipaði Sig-
mundur Davíð Gunnlaugsson
forsætisráðherra vinnuhóp
til að fara yfir lög og reglur
er varða eftirlitsstofnanir. Í
áfangaskýrslu sem hópurinn
sendi frá sér þá um haust-
ið, var lagt til að fram færi
heildarendurskoðun á eftir-
litsstofnunum, verkefni þeirra
yrðu greind og stofnanir að
því búnu sameinaðar og sam-
þættar. Þingnefnd yrði falið
eftirlit með stofnununum og
fjárveitingar skyldu grund-
vallast á árangursmati.
Formaður starfshópsins
var Skúli Sveinsson lögmað-
ur. Hann sagði í samtali við
Fréttablaðið nokkrum árum
síðar, að vinna hópsins hefði
runnið út í sandinn: „Það
virtist ekki vera áhugi hjá
stjórnvöldum á að halda starfi
hópsins áfram, eftir að ég skil-
aði skýrslunni heyrði ég ekki
meira af þessu.“
Ýmsar tillögur að úrbótum
Starfshópurinn lagði til að
umfram allt yrði hugað að
þjónustuhlutverki viðkom-
andi stofnana, þar sem hag-
kvæmni og skilvirkni yrðu í
hávegum og að stofnanirnar
yrðu eingöngu fjármagn-
aðar úr ríkissjóði. Hópurinn
benti á að sértekjur eftir-
litsaðila, þar með talin gjöld
vegna framkvæmdar eftirlits,
kynnu að skapa óæskilega
hvata fyrir eftirlitsstofnun til
að herða eftirlit, til þess eins
að auka tekjur. Í þessu sam-
bandi er rétt að huga að því að
sektir eru í eðli sínu viðurlög
við afbrotum og ekki hugs-
aðar sem tæki til tekjuöfl-
unar hins opinbera. Þá hefur
það ítrekað hent að gjaldtaka
opinberra aðila sé ekki í sam-
ræmi við lög. Dæmi um það
var þegar íslenska ríkinu
var gert að greiða Banönum
ehf. 40 milljónir króna vegna
ólögmætrar álagningar eftir-
litsgjalds, en að mati dómsins
voru ekki tengsl milli fjár-
hæðar gjaldsins og þeirrar
þjónustu sem fyrirtækið fékk.
Til að einfalda framkvæmd
eftirlits hefur verið bent á
mikilvægi þess að sameina
stofnanir, en oft er talsverð
skörun á verkefnum þeirra,
til að mynda Póst- og fjar-
skiptastofnunar annars vegar
og Samkeppniseftirlitsins og
Neytendastofu hins vegar. Í
Finnlandi og Danmörku hafa
stofnanir samsvarandi Sam-
keppniseftirlitinu og Neyt-
endastofu verið sameinaðar,
svo dæmi sé tekið.
Lítið dæmi af eftirliti
Neytendastofa gerði könnun
á sölustöðum og vefsíðum ís-
búða í júní síðastliðnum til
að rannsaka verðmerkingar.
En samkvæmt athugun Neyt-
endastofu á fésbókarsíðum
og vefsíðunum kom í ljós að
þar vantaði upplýsingar um
„kennitölu, virðisaukaskatts-
númer, opinbera skrá og leyfi
þjónustuveitenda“, eins og það
er orðað í áliti stofnunarinnar
sem brást við með því að
leggja 20 þúsund króna dag-
sekt á hverja og eina ísbúð
yrði þessu ekki kippt í liðinn
á innan við hálfum mánuði.
Hér má velta því upp hvort
ekki sé of langt gengið í eftir-
liti, enda stunda fæstar um-
ræddra ísbúða rafræn við-
skipti. Upplýsingarnar á
vefsíðunum eru umfram allt
til að koma á framfæri upp-
lýsingum um afgreiðslutíma,
vöruúrval og fleira því um
líkt. Hvaða máli skiptir það
neytandann hvort virðisauka-
skattsnúmer og kennitala
komi fram á fésbókarsíðu ís-
búða?
Snýst um samkeppnishæfni
Ísland á í alþjóðlegri sam-
keppni um fólk og fyrirtæki.
Mikilvægur þáttur í því að
auka samkeppnishæfni ís-
lensks atvinnulífs er að ein-
falda regluverk og eftirlit – að
það verði framkvæmt með
sem allra hagkvæmustum
hætti. Sér í lagi er þetta mikil-
vægt nú um stundir þegar
kreppir að í atvinnulífinu og
ekki úr vegi að dusta rykið
af tillögum starfshópsins
sem stungið var ofan í skúffu
haustið 2014. n
Sú hugmynd hefur komið upp að sameina Póst- og fjarskiptastofnun, Samkeppniseftirlitið og Neytendastofu. MYND/VILHELM
SKOÐANAPISTILL
MIKIL TÆKIFÆRI TIL HAGRÆÐINGAR
Í REKSTRI EFTIRLITSSTOFNANA
Opinbert eftirlit gríðarlega umfangsmikið. Skýrslu vinnuhóps um málaflokkinn stung ið
ofan í skúffu. Ítrekað hent að gjaldtaka vegna eftirlits sé ekki í samræmi við lög.
Mikilvægur þáttur
í því að auka sam-
keppnishæfni ís-
lensks atvinnulífs er
að einfalda reglu-
verk og eftirlit.
EYJAN 15DV 20. NÓVEMBER 2020