Fréttablaðið - 10.12.2020, Síða 19

AF KÖGUNARHÓLI
Þorsteinn
Pálsson
Endataflið í Brexit-viðræð-unum stendur nú yfir. Þegar þetta er skrifað er ekki vitað
um árangur af viðræðum breska
forsætisráðherrans og forseta
framkvæmdastjórnar Evrópusam-
bandsins í gærkvöldi.
Hitt er ljóst: Ef þessir samningar
snerust einvörðungu um hags-
muni væri þeim löngu lokið. Það
sem gerir þá snúna eru prinsipp.
Að baki þeim búa ólíkar skoðanir
á fullveldishugtakinu.
Athafnafrelsi
og jafnræði borgaranna
Evrópuhugsjónin byggir á þeirri
einföldu hugsun að sjálfstæð og
fullvalda ríki sameinist um leik-
reglur á ýmsum sviðum til þess
að auka sem mest frelsi og jafn-
ræði borgaranna til hvers kyns
skapandi athafna og viðskipta
þvert á landamæri.
Í raun má segja að stjórn-
málamenn í hverju aðildarríki
fórni nokkru af frelsi sínu til að
tryggja eigin borgurum sem mest
athafnafrelsi og jafnari stöðu.
Hugsunin er sú að þannig nýtist
fullveldisrétturinn best í þágu ein-
stakra borgara og heildarinnar.
Athafnafrelsi þingmanna
Brexit hvílir á gagnstæðri hugsun.
Slagorðið um að taka aftur völdin
byggði á því að frelsi breskra
þingmanna til að taka ákvarð-
anir óháð alþjóðlegu umhverfi sé
mikilvægara en það athafnafrelsi
borgaranna, sem aðildin færði
þeim.
Þeir sem töluðu fyrir þessum
skilningi á fullveldishugtakinu
gáfu þó mjög skýr loforð um
að borgararnir myndu fá aukið
athafnafrelsi með tvíhliða samn-
ingum, sem gerðir yrðu í kjölfarið.
Það loforð hvíldi á þeirri trú
að Bretar gætu í krafti stærðar
sinnar sett sínar eigin leikreglur
í viðskiptum, óháðir öðrum, en
jafnframt notið allra gæða, sem
sameiginlegar reglur veita.
Prinsipp sem hefur
reynst Evrópu vel
Brexit-viðræðurnar og þeir fáu
tvíhliða samningar, sem Bretar
hafa gert, sýna að það er þrautin
þyngri að efna þetta loforð. Þar
stendur hnífurinn í kúnni.
Sumir segja að samningar
strandi á óbilgirni skriffinna í
Brussel. Hið rétta er að það eru
lýðræðislega kjörnar ríkisstjórnir
aðildarríkjanna, sem semja sam-
eiginlega. Þeim er ljóst að skiln-
ingur þeirra á fullveldishugtakinu
hefur ekki aðeins fært borgurum
einstakra aðildarríkja aukið
athafnafrelsi heldur einnig bætt
lífskjör og jafnað aðstöðu.
Það er því ekki unnt að gagn-
rýna Evrópusambandslöndin
fyrir að vilja halda fast í prinsipp,
sem reynst hefur þeim vel.
Prinsipp sem Bretar trúa á
Breska stjórnin segir á hinn
bóginn að prinsipp þeirra gangi
framar efnahagslegum ávinn-
ingi. Nýjasta mat á áhrifum
Brexit sýnir að til lengri tíma
verði hagvöxtur um fjórum
prósentum minni en verið hefði
með óbreyttri aðild. Og náist
samningar ekki rýrni hagvaxtar-
möguleikarnir um tvö prósent
til viðbótar. Bretar segja að þetta
skipti ekki máli.
Prinsipp í Brexit-endatafli
Meðan Bretar trúa kenn-
ingunni um stórkostleg tækifæri
í tvíhliða samningum er ástæðu-
laust fyrir þá að gefa prinsippið
eftir. Það er erfitt að gagnrýna þá
fyrir það.
Þegar báðir aðilar koma að
samningaborði með svo skýr
prinsipp verða samningar eðli
máls samkvæmt erfiðir. Það er
skollaleikur að kenna öðrum
hvorum um þvermóðsku.
Tvöfeldni gagnvart
fullveldisprinsippinu
Við erum að því leyti ólík bæði
Bretum og Evrópusambandsþjóð-
unum að aðild Íslands að innri
markaði Evrópusambandsins í
gegnum EES-samninginn byggir á
tvöfeldni gagnvart fullveldisprin-
sippinu.
Formlega samþykkjum við
reglur Evrópusambandsins í tví-
hliða samningum með Noregi
og Liechtenstein. En í reynd ráða
Evrópusambandslöndin.
Þannig afneitum við að formi til
kenningunni um að íslenskir borg-
arar njóti meira athafnafrelsis með
því að Ísland deili ákvörðunum
um sameiginlegar leikreglur með
öðrum þjóðum. En í reynd deilum
við þessum ákvörðunum með
Evrópuþjóðunum. Og við höfum
uppskorið ríkulega.
Brexit-sinnar fýldu strax grön
við lausn af þessu tagi. Þeir töldu
réttilega að í raun fæli hún í sér
meira valdframsal en full aðild.
Engum vafa er undirorpið að full
aðild Íslands að Evrópusamband-
inu myndi skila auknum hagvexti.
Að því er varðar fullveldið kallar
spurningin um fulla aðild einungis
á að viðurkenna formlega það
prinsipp, sem við höfum í meir en
aldarfjórðung viðurkennt í verki.
Hættulegra er það ekki.
POTTÞÉTT BÓK
Girnilegar uppskriftir að
fjölbreyttum réttum eftir
Nönnu Rögnvaldardóttur
LOKSINS FÁANLEG
AFTUR!
Bókabúð Forlagsins | Fiskislóð 39 | Opið 10–19 alla daga til jóla | www.forlagid.is
LANDSINS MESTA ÚRVAL BÓKA
S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð 19F I M M T U D A G U R 1 0 . D E S E M B E R 2 0 2 0