Fréttablaðið - 17.12.2020, Blaðsíða 16

Tómas
Guðbjartsson
hjartaskurð-
læknir og
náttúruunnandi
og Ólafur Már
Björnsson
augnlæknir og
ljósmyndari
Eitt helsta djásnið á víðáttumikilli suður-strönd Íslands er klettóttur og grasi vax-inn Hjörleifshöfði, skammt frá Vík í Mýr-dal. Þetta er 221 m hár tangi úr móbergi sem hefur síðan á 14. öld verið umlukinn biksvörtum Mýrdalssandi. Áður var hann
eyja en við landnám orðinn landfastur og lá inn af
honum vík sem kallaðist Kerlingarfjörður. Jökulár
frá Mýrdalsjökli, sérstaklega við endurtekin Kötlu-
hlaup, hafa síðan borið fram ógrynni sands sem fyllti
upp fjörðinn og umkringdi Höfðann sem nú stendur
nokkra kílómetra frá sjó. Þannig lengdist sandurinn í
síðasta Kötlugosi árið 1918 um 2 km, en við það varð
Kötlutangi syðsti oddi landsins í stað Dyrhólaeyjar,
og er svo enn. Löngum var búið við Hjörleifshöfða og
þótt ekki væri graslendi mikið þá voru þarna mikil
hlunnindi af reka, fuglaveiðum og eggjatekju. Eftir
Kötlugos 1721 færðist byggðin upp á sjálfan Höfðann
og var búið þar til ársins 1936.
Hjörleifshöfði er kenndur við Hjörleif Hróðmars-
son, fóstbróður Ingólfs Arnarsonar, fyrsta landnáms-
mannsins, sem kom að landi við Ingólfshöfða. Þar
hafði hann vetrarsetu, en Hjörleifur var á öðru skipi
og tók land við Hjörleifshöfða. Þar drápu írskir þrælar
hann og flúðu síðan til Vestmannaeyja, þar sem Ing-
ólfur elti þá uppi og drap. Er Hjörleifur sagður jarð-
aður í svokölluðum Hjörleifshaug efst á Höfðanum.
Ganga á Hjörleifshöfða er frábær skemmtun og
flestum fær. Einnig er gaman að ganga í kringum
Höfðann en syðst í honum eru sérlega fallegir hellar
og móbergsmyndanir. Útsýnið efst er frábært og
gaman að horfa eftir hvítfyssandi strandlengjunni,
bæði í vestur að Reynisdröngum og að Vatnajökli þar
sem Öræfajökul ber hæst. Einnig er einstakt útsýni að
Mýrdalsjökli og hinni ógnvænlegu Kötlu sem leynist
í iðrum hans. Þarna er auðvelt að sjá fyrir sér hvernig
Kötluhlaup hafa og munu æða fram svartan Mýr-
dalssandinn. Hjörleifshöfði mun örugglega standa
áfram af sér slík hamfarahlaup en aðrar ógnir, og
það af mannavöldum, ögra tilvist hans og einstöku
umhverfi, því nýlega keypti erlent námafyrirtæki
jörðina Hjörleifshöfða til að vinna þar sand fyrir
steypuvinnslu. Þótt ekki standi til að taka efni úr
Höfðanum sjálfum er ljóst að mannvirki sem fylgja
slíkum námagreftri falla engan veginn að umhverfi
einstakrar náttúruperlu eins og Hjörleifshöfða sem er
staðsettur við einhverja fegurstu strandlengju Íslands
– strandlengju sem þegar er einn vinsælasti
áfangastaður erlendra ferðamanna hér-
lendis. Þegar gröfur mæta á svæðið er hætt
við að sögufrægur Hjörleifur muni snúa
sér við í gröfinni á Höfðanum. Katla
gæti líka rumskað og skolað á haf út
vanhugsuðum fyrirætlunum, sem
byggðar eru á sandi.
Græna djásnið í
sandinum svarta
Hjörleifshöfði rís
tignarlegur úr Mýr-
dalssandi í kvöldsól.
MYND: BJÖRN ÓLAFSSON
Grænn Hjörleifshöfði stingur skemmtilega í stúf við svartan Mýrdalssand og hvítan Mýrdalsjökul. MYND/ÓMB
Kötlutangi er syðsti oddi landsins og Hjörleifshöfði skammt undan. MYND/ÓMB
1 7 . D E S E M B E R 2 0 2 0 F I M M T U D A G U R16 F R É T T I R ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð