Morgunblaðið - Sunnudagur - 10.05.2020, Blaðsíða 6

VETTVANGUR
6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 10.5. 2020
Hringdu í síma 580 7000 eða farðu áwww.heimavorn.is
HVARSEMÞÚERT
SAMSTARFSAÐILI
Öryggiskerfi
15:04 100%
Ef þig langar í gott rifrildi, svona fruss-andi, gamaldags, öskrandi rifrildi, þáer besta leiðin til þess að ræða um
hjólreiðar við ákveðna tegund af fólki. Það
skilur ekki af hverju fólk hjólar og finnst
algjörlega fáránleg tilhugsun að vera að
þjóna sérþörfum þessa hóps með dekri eins
og hjólastígum. Gott ef því finnst það ekki
einna helst vera geggjuð peningasóun.
Ég man svo sem þá tíð þegar það þótti
nánast óhugsandi að einhver fullorðinn væri
á hjóli. Krakkar hjóluðu en það var á ein-
hvern hátt fyrir neðan virðingu fullorðinna.
Það var meira að segja þannig að ef ein-
hver sem var kominn yfir tvítugt settist á
hjól fékk hann viðurnefni. Hver man ekki
eftir Jóa á hjólinu?
Svo gerðist eitthvað. Rólega fyrst. Eitt
og eitt útivistarfrík hjólaði stundum í vinn-
una. Það þótti undarlegt. En svo fjölgaði
þeim og urðu nokkurs konar trúboðar sem
predikuðu lífsgæðin sem fylgdu súrefni,
hreyfingu og minni mengun. Samt ennþá
skrýtnir.
Kannski var það vegna þess að það var
hreint ekki auðvelt að komast um hjólandi.
Gangstéttir voru þröngar og hjólastígur var
enn furðulegt nýyrði. En það breyttist og
sem betur fer breyttust viðhorfin með.
Líklega byrjaði þetta fyrir alvöru um
aldamótin síðustu. Árið 2000 voru síðast
fluttir fleiri bílar til landsins en reiðhjól.
Síðan hefur orðið sprenging sem sér ekki
fyrir endann á. Nú síðast með rafhjólum.
Ég er einmitt einn af þeim sem fengu sér
rafhjól. Ég geri mér grein fyrir því að hópi
hjólafólks, sem telur spandex eitt af frum-
efnunum, finnst það ekki merkilegt en mér
er alveg sama. Þetta er akkúrat það sem ég
þurfti. Stillanlegt hjól á breiðum dekkjum
sem gefur mér smá hjálp upp brekkurnar.
Og allt í einu varð ég eins og flugstjóri,
sem þarf að segja öllum hvað hann gerir.
Mér finnst þetta meiriháttar. Mig langar til
að nota orðið valdeflandi en ég er ekki al-
veg viss um að það eigi við.
Ég er ekki alveg kominn í hóp trúboða.
En ég á miklu betra með að sjá rökin fyrir
því að bæta aðgengi fyrir hjólreiðamenn.
Það gerir allt einfaldara. Fyrir alla. Ég
hjóla í vinnuna ellefu kílómetra leið. Ég er
álíka lengi og ef ég myndi keyra. Tala nú
ekki um þegar umferðin er sem mest. Að
auki fylgir þessu tilfinning sjálfstæðis og
frelsis. Að vera ekki háður öðrum um
hversu hratt þú getur farið.
Svo er þetta líka hollt og gott. Sam-
kvæmt útreikningum sem samgöngu-
ráðherra birti í vikunni sparar hver kíló-
metri sem er hjólaður eða genginn 150
krónur. Þannig að ein bíllaus ferð í og úr
vinnu hjá mér
sparar kerfinu
3.300 kall!
Og jafnvel
þótt þú viljir
ekki hjóla, þá
skil ég ekki al-
veg hvernig
hægt er að
láta þetta
pirra sig. Ég
held að það
þurfi alveg
sérstaka hæfileika til að komast að því að
þetta geti ekki gengið saman og jafnvel
hjálpað.
Ef þú vilt minnka röðina að steikarhlað-
borðinu, hvernig væri þá að gera salatbar-
inn meira spennandi? Það er nákvæmlega
það sem hjólreiðar gera. Því fleiri sem
hjóla – þeim mun meira pláss verður fyrir
bíla á götunum. Minni mengun, minna svif-
ryk, styttri tími í umferðinni og allir því
sem næst sáttir.
Vissulega er líklegt að færri hjóli á vet-
urna og í vondu veðri. En það skiptir í raun
ekki máli. Eigum við ekki frekar að fagna
því að losna við nokkur hundruð bíla af göt-
unum á sumrin og þegar aðstæður leyfa
fyrir okkur góðviðrishjólafólkið?
’Þetta er akkúrat þaðsem ég þurfti. Stillanlegthjól á breiðum dekkjum semgefur mér smá hjálp upp
brekkurnar. Og allt í einu
varð ég eins og flugstjóri,
sem þarf að segja öllum
hvað hann gerir.
Á meðan ég man
Logi Bergmann
logi@mbl.is
Hjólað í fólk
Þegar saman fer sótthræðsla ogsérgæska verður til afl semhefur sýnt sig að getur orðið
gróðahyggju og kapítalisma yfir-
sterkara. Kórónuveiran hefur vakið
upp slíka hreyfingu á heimsvísu að
allt víkur fyrir henni. Hver hugsar
um sig, einstaklingar og ríki. Allir
loka að sér. Hér standa fáir Íslend-
ingum á sporði.
Eflaust má færa fyrir því rök að
kalla þetta samstöðu.
En þessi tegund samstöðu getur
orðið varasöm. Macron Frakklands-
forseti er nú í góðum málum að því
leyti að hann getur hreinlega bannað
mótmælendum í gulum vestum með
kröfur á hendur stjórnvöldum ekki
aðeins að mót-
mæla, heldur að
vera yfirleitt á
ferli. Í Ungverja-
landi styrkir
stjórnlyndur for-
sætisráðherra sig
í sessi og víðast
hvar er gagnrýnin
hugsun litin horn-
auga. Valdið er
valdað í bak og
fyrir. Fær til þess
ótakmarkaðan stuðning þeirra sem
telja sér vera ógnað.
Ekki svo að skilja að samstaða
sprottin af hræðslu og eigingirni
geti ekki orðið til góðs. Það getur
hún tvímælalaust. Þegar það rann
upp fyrir dómurum í Old Bailey-
dómsréttinum í London um miðbik
19. aldar að þeir veiktust af tauga-
veikibakteríunni engu síður en fang-
arnir sem þeir réttuðu yfir og þegar
borgarastéttin skildi að henni stæði
prívat og persónulega ógn af opnum
holræsum í fátækrahverfum borg-
anna, því kóleran gerði ekki manna-
mun, þá gerðist hún hliðholl af-
skiptum ríkis og sveitarfélaga í þá
veru að tryggja hreint vatn, skolp-
ræsi og löggæslu til að gæta eigna
sinna og öryggis. Eiginhagsmunir
ráðandi stétta urðu þannig þess
valdandi að afskiptaleysisstefnu
kapítalismans, sem verið hafði í há-
vegum höfð á öldinni öndverðri, var
hafnað – um sinn, eða þar til reynt
var að endurglæða inntak hennar
rúmlega hundrað árum síðar undir
merkjum „nýfrjálshyggju“.
En hverjir eru þá prófsteinar á þá
tegund samstöðu sem er sprottin af
annarri hvöt en hinni eigingjörnu og
sjálfselsku?
Það er væntanlega þegar við þurf-
um að leggja eitthvað af mörkum
sjálf til að rétta hlut þeirra sem eiga
við erfiðleika að stríða.
Í þessu samhengi mætti spyrja
hvort við værum reiðubúin að endur-
stokka allt kjaraumhverfi okkar og
jafna kjörin í þjóðfélaginu í alvöru
þannig að sá sem minnst fengi í sinn
vasa væri aldrei með minna en þriðj-
unginn af því sem sá hæsti fengi í
sinn hlut? Ef forstjórinn og forset-
inn fá þrjár milljónir skuli öryrkinn
fá milljón. Værum við tilbúin að sýna
samstöðu um þetta, jafnvel eftir að
illar veirur hafa kvatt?
Enn mætti spyrja að gefnu tilefni
hvort við séum tilbúin að láta fé af
hendi rakna úr eigin vasa eða úr
okkar sameiginlegu sjóðum til stofn-
ana og samtaka sem við viljum vel,
Háskóla Íslands, Slysavarnafélags-
ins Lands-
bjargar, SÁÁ og
Rauða krossins,
í stað þess að
láta fólk haldið
spilafíkn halda í
þeim lífinu?
Ætlum við að
fara að óskum
Samtaka áhuga-
fólks um spila-
fíkn sem hvetja
stjórnvöld til
þess að láta ekki opna spilakassa og
spilasali að nýju?
Værum við tilbúin í veirulausu
landi að sameinast um gerbreytta
stefnu í umhverfismálum, stefnu
sem reyndi á okkur öll, hvert og eitt
okkar, um breyttan lífsstíl, breyttar
neysluvenjur, hófsamari og þurfta-
minni? Er ég þá ekki að tala um
gróðursetningu, sóðaskap okkar til
syndaaflausnar.
Annars er ég bjartsýnn á hið síð-
astnefnda. Ekki vegna þess að ég
trúi því að göfuglyndi færi okkur á
þennan reit heldur vegna hins að
þess sé ekki langt að bíða að það
renni upp fyrir okkur að ef ekki
verði grundvallarbreyting á framan-
greindum nótum muni neyslufrekja
kapítalismans ganga af Móður Jörð
dauðri. Nema að hún snúist sjálfri
sér til varnar og þurrki okkur út.
Þegar er hún farin að minna á tor-
tímingarmátt sinn.
Hver veit nema kalt mat eigi eftir
að sannfæra mannkynið um að það
borgi sig af eigingjörnum ástæðum
að hlíta ákalli náttúrunnar.
AFP
Prófsteinar á
samstöðu
Úr ólíkum
áttum
Ögmundur
Jónasson
ogmundur@ogmundur.is
’ Kórónuveiran hefurvakið upp slíka hreyf-ingu á heimsvísu að alltvíkur fyrir henni. Hver
hugsar um sig, ein-
staklingar og ríki. Allir
loka að sér. Hér standa
fáir Íslendingum á sporði.
Lögreglumenn í París
biðja vegfarendur að
gera grein fyrir ferðum
sínum í útgöngubanni.