Skessuhorn - 30.08.2020, Blaðsíða 20

MIÐVIKUDAGUR 30. SEptEMBER 202020
Laxveiðinni er nú að ljúka í ánum á
Vesturlandi. Við rennum hér laus-
lega yfir sumarið, skoðum lokatöl-
ur þar sem þær liggja fyrir. Lax-
veiðin í sumar var undir meðal-
lagi víðast hvar í vestlensku ánum,
þótt á því séu vissulega ánægjulegar
undantekningar. Fyrirfram höfðu
sérfræðingar spáð góðri laxveiði
í sumar, en þær væntingar gengu
þó ekki upp víða þar sem heildar-
veiðin var léleg, en svona er veiði-
skapurinn. Aldrei er á vísan að róa
og því felst einnig spenna. Silungs-
veiði var hins vegar mjög góð víða
um Vesturland í sumar.
„Já, við vorum að loka Efri
Haukadalsá fyrir fáum dögum og
það veiddust sex laxar og 70 bleikj-
ur, nokkrar vel vænar,“ sagði Ásgeir
Arnar Ásmundsson er við spurðum
um Efri-Haukadalsá í Dölum, en
öllum fiski var sleppt aftur í ána og
verður svoleiðis eitthvað áfram.
Síðustu tölur úr Hvolsá og Stað-
arhólsá í Dölum voru yfir 100 laxar
og mikið af bleikju.
Lokatölur úr Búðardalsá eru 140
laxar sem er heldur betri veiði en í
fyrra.
,,Það eru komnir um 60 laxar á
land og hellingur af sjóbirtingi.
Það gengu líklega um 350 fiskar í
gegnum teljarann, mikið af sjóbirt-
ingi,“ sagði trausti Bjarnason á Á
er við spurðum hann um Krossána.
„Við fórum um daginn og fengum
sex laxa og níu sjóbirtinga, það var
fiskur um alla á,“ sagði trausti enn-
fremur.
Flekkudalsá endaði í 135 löxum
og eitthvað kom á land af silungi.
„Veiðin hættir hjá okkur 30. sept-
ember og núna eru komnir 260 lax-
ar,“ sagði Einar Kristján Jónsson
þegar við spurðum um Fáskrúð í
Dölum og hann bætti við að þetta
sé helmingi betri veiði en í fyrra.
Laxá í Dölum er að detta í 800
laxa núna en veitt er fram að mán-
aðamótum. Haukadalsá er að detta
í 370 laxa og síðustu fréttir úr Miðá
í Dölum voru 110 laxar og mikið af
bleikju.
„Við erum að klára en það eru
komnir yfir 60 laxar og 140 bleikj-
ur,“ sagði Níels Sigurður Olgeirs-
son á Seljalandi í Hörðudal, um
stöðuna í Hörðudalsá.
Litlar fréttir eru af Dunká og
sömuleiðis frá Álftá á Mýrum, en
Álftá gaf fiska þegar veiði var reynd
í henni. En lítið er um veiðitölur.
Straumfjarðará gaf að minnsta
kosti 270 laxa og eitthvað af silungi.
Mikið virðist hafa veiðst af sjóbirt-
ingi á stórum hluta Vesturlands
þetta árið. Fyrir þremur árum var
það flundran, en núna er birting-
urinn meira áberandi. Svona getur
veiðin breyst ár frá ári.
Haffjarðará gaf vel af fiski í sum-
ar, eða 1.126 laxa sem er helmingi
meira en í fyrrasumar. Áin trónir
líklega á toppi vestlensku ánna þeg-
ar upp er staðið, en Langá og Þverá
fylgja fast á eftir. Mikið af laxi var
í Haffjarðará núna þegar veiðitím-
anum lauk.
Hítará kom vel undan þessu
sumri þrátt fyrir skriðuna sem féll
í hitteðfyrra og lokaði stóru veiði-
og hrygningarsvæði. Í sumar skilaði
áin 503 löxum sem er miklu betra
en fyrir ári og umfram væntingar.
Þegar allt er talið í Langá á Mýr-
um, fjallið og allur pakkinn, er
heildarveiðin nálægt 1100 löxum
og er áin líklega sú næstaflahæsta
eftir sumarið.
„Þetta er betri veiði en í fyrra,
979 laxar núna,“ sagði Einar Sig-
fússon um lokastöðuna í Norðurá í
Borgarfirði.
Síðustu tölur úr Gljúfurá eru í
kringum 200 laxar og eitthvað að-
eins af silungi einnig.
Síðustu tölur úr Þverá í Borgar-
firði eru 1056 laxar en eitthvað á
eftir að bætast við þá tölu.
Flókadalsá í Borgarfirði endaði í
222 löxum sem er aðeins minna en
fyrir ári. Við fréttum af veiðimönn-
um undir það síðasta og fengu þeir
fjóra laxa.
Grímsá var komin með 561 lax
og eitthvað af sjóbirtingi hefur
einnig komið á land. Svipuð veiði
og fyrir ári síðan.
Straumarnir gáfu 190 laxa og
mikið af silungi.
Á Seleyrinni veiddist töluvert af
silungi í sumar og einn og einn lax.
Andakílsá er nú öll að koma til
sem betur fer og veiðin var frábær
á eina stöng í sumar, eins og við
fjölluðum um nýverið. ,,Það verða
seld veiðileyfi í ána á næsta ári,“
staðfesti Jón Þór Ólason formaður
Stangaveiðifélags Reykjavíkur, eftir
þetta góða sumar í Andakílsá.
Leirá hefur tekið góða spretti
síðan í vor og hefur bæði gefið laxa
og sjóbirtinga. ,,Við fengum flott-
an sjóbirting og þetta var gaman,“
sagði Kári Jónsson sem var að veiða
á mánudaginn í ánni ásamt syni sín-
um. „Það er ágætt að enda sumarið
í sjóbirtingi,“ sagði Kári við Leirá.
Áin var reyndar mjög vatnsmikil
eftir rigningar síðustu daga og svip-
aða sögu er reyndar að segja um allt
Vesturland. Ennþá er því sjóbirt-
ingurinn að ganga í árnar, meðal
annars í Leirá.
Laxá í Leirársveit endaði í 600
löxum og er það mun betri veiði
en í fyrra. Mikið veiddist af silungi
líka.
gb
Lára Hólm Heimisdóttir stund-
ar nú framhaldsnám í barnatann-
læknum við University of North
Carolina (UNC) í Chapel Hill í
Norður Karólínu í Bandaríkjnum.
Lára „gæti ekki verið meiri Skaga-
kona,“ eins og hún orðar það sjálf,
en hún er dóttir Sigþóru Ævars-
dóttur og Heimis Hallssonar sem
bæði eru fædd og uppalin á Akra-
nesi. Í UNC eru árlega veitt verð-
launin Beyond Excellence í fjórum
flokkum; flokki tannlæknanema,
framhaldsnema, kennara og starfs-
manna. Í ár hlaut Lára þessi verð-
laun í flokki framhaldsnema.
Oftast hægt að koma í
veg fyrir skemmdir
Lára vinnur að rannsóknarverk-
efni við skólann um tengsl milli
tannskemmda í ungum börnum og
þeirra lífefna (biochemicals) sem
finnast í tannsýklu þeirra, slík-
ar rannsóknir hefur verið erfitt
að framkvæma til þessa. „tæknin
hefur einfaldlega ekki boðið upp
á að rannsaka þetta svo ítarlega
fyrr en nú. Við erum að taka sýni
af tannsýklunni í börnum á aldrin-
um 3-5 ára og greina efnin í sýkl-
unni sjálfri til að sjá hvaða efni er
hægt að tengja við börn með tann-
skemmdir og hvaða efni eru hjá
þeim sem ekki hafa tannskemmd-
ir. tilgangurinn er að finna hvort
það séu efni sem gætu veitt auka
varnarþætti og hvort það eru efni
sem rjúka upp við tannskemmd-
ir,“ útskýrir Lára og bætir því við
að tannskemmdir séu í raun afleið-
ing af tannátu sjúkdómnum og því
mikilvægt að rannsaka hvað það er
sem veldur sjúkdómnum svo hægt
sé að finna frekari forvarnarþætti.
„Í flestum tilfellum má koma í veg
fyrir tannskemmdir með góðri
tannhirðu. Í sumum tilfellum er
um glerungsgalla að ræða sem ger-
ir það erfiðara að halda tönnunum
hreinum en í flestum tilfellum er
hægt að koma í veg fyrir skemmdir
með forvörnum,“ segir hún.
Stærstu verðlaun í
Bandaríkjunum
Þetta eru ekki fyrstu verðlaun
Láru fyrir hennar rannsókn en árið
2019 hlaut hún, ásamt leiðbein-
anda sínum, enn stærri verðlaun.
„Við fengum verðlaun fyrir besta
verkefni framhaldsnema í barna-
tannlæknum í öllum Bandaríkjun-
um. Árlega er haldið þing á vegum
Ameríska barnatannlæknafélagsins
og þá getur maður sent inn kynn-
ingu af rannsóknarverkefnum sín-
um. Það eru átta verkefni valin af
um 200 verkefnum sem send eru
inn til að koma á ráðstefnuna og
kynna verkefnið og svara spurn-
ingum. Að lokum er eitt verkefni
valið sem vinnur verðlaunin og
það var okkar verkefni,“ segir Lára
en um er að ræða stærstu verðlaun
sem framhaldsnemar í barnatann-
lækningum í Bandaríkjunum geta
unnið.
Starfar á sjúkrahúsi
Þegar blaðamaður heyrði í Láru
var hún á leið í vinnuna en námið
er byggt upp á fyrirlestrum í bland
við vinnu á barnatannlæknadeild
UNC og sjúkrahúsi UNC. „Við
erum kölluð út bæði á bráðamót-
töku barna og á barnaspítalann en
hingað kemur fólk úr öllu fylkinu
auk þess sem margir sækja þetta
sjúkrahús úr öðrum fylkjum,“ segir
Lára en að auki vinna nemar UNC
á barnatannlæknastofu við tann-
læknadeildina sem er á sjúkrahús-
inu ætluð mikið veikum börnum og
börnum með miklar sérþarfir. Þetta
er mjög fjölbreytt og hér fæ ég því
að sjá ýmsa sjúkdóma og heilkenni
sem ég myndi jafnvel aldrei fá að sjá
heima á Íslandi,“ segir Lára.
En hvað er það sem tannlæknir
gerir á bráðamóttöku? „Við erum
kölluð til þegar börn verða fyr-
ir áverkum á tönnum, til dæmis ef
þau detta eða slasa sig sem getur
meðal annars valdið því að tönn-
ina tapast, eða fellur úr. Svo geta
tannskemmdir haft víðtæk áhrif á
sjúklinga en þetta er einn algeng-
asti sjúkdómurinn hjá börnum.
tannskemmdir geta valdið miklum
verkjum og sýkingum eða bólgum
sem getur leitt út í andlit, höfuð
eða háls og orðið hættulegt ef við-
komandi fær ekki strax viðeigandi
meðferð,“ svarar hún. „Á sjúkra-
húsum eru líka börn með skert
ónæmiskerfi vegna ýmissa sjúk-
dóma og kvilla sem gætu gert með-
ferð við tannskemmdum erfiðari og
flóknari og þá er mikilvægt að við
vinnum öll saman að því að tækla
vandamálið,“ útskýrir Lára.
Útskrifast næsta sumar
Lára lauk stúdentsprófi við Fjöl-
brautaskóla Vesturlands á Akranesi
áður en hún fór í háskólann til að
læra tannlækningar. „Það er mjög
erfitt að komast inn í námið. Fyrst
fer maður í klásus en aðeins sjö, og
núna átta, hæstu á jólaprófunum
komust áfram í tannlæknanámið,“
segir hún. Lára lauk sex ára tann-
læknanámi heima á Íslandi árið
2015 og starfaði sem tannlæknir
í nærri þrjú ár áður en hún ákvað
að fara til Bandaríkjanna. Aðspurð
segist hún stefna á útskrift næsta
sumar og að þá sé hún hætt í námi
í bili. „Mér þykir gaman í skóla en
eftir níu ára nám held ég að þetta
sé gott í bili,“ svarar hún. En ætl-
ar Lára þá að flytja aftur heim?
„Já, ég stefni á að koma til Íslands
að vinna. Eins og staðan er í dag
eru bara þrír starfandi barnatann-
læknar á Íslandi og það er því mik-
il vöntun. Svo verður líka bara al-
veg rosalega gott að komast heim
til mömmu og pabba,“ segir Lára
og brosir.
arg
Vann til verðlauna fyrir rannsókn á tannsýklun í börnum
Lára Hólm Heimisdóttir lýkur brátt níu ára háskólanámi í tannlækningum
Lára og Ævar, afi hennar, saman á körfuboltaleik hjá liði UNC, Tar Heels.
Ljósm. úr einkasafni.
Bras í laxveiðinni en góðir sprettir á milli
Nokkrar veiðiár á Vesturlandi hafa komið skemmtilega á óvart í sumar. Þar má
m.a. nefna Fáskrúð í Dölum, Haffjarðará, Andakílsá og Hítárá þar sem þessi mynd
var tekin. Ljósm. mm.
Lax fyrr í sumar í Efri-Haukadalsá en sex laxar veiddust í ánni og 70 bleikjur.
Ljósm. gb.