Morgunblaðið - 05.06.2020, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 5. JÚNÍ 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ólafur HelgiMarteins-son, fram-
kvæmdastjóri
Ramma og nýkjör-
inn formaður Sam-
taka fyrirtækja í
sjávarútgvegi,
benti á í samtali við Morgun-
blaðið í gær að eitt stærsta
hagsmunamál samtaka í sjávar-
útvegi sé að „sjávarauðlindin sé
nýtt í sátt við umhverfi og virði
hennar sé sem mest fyrir
þjóðarhag“.
Þetta er vitaskuld gríðarlega
mikilvægt og óhætt að fullyrða
að það stjórnkerfi fiskveiða sem
verið hefur við lýði hér á landi í
meira en þrjá áratugi er afar vel
til þess fallið að ná þessum
markmiðum. Einn af kostum
kvótakerfisins er að það stuðlar
að góðri umgengni um auð-
lindina og minnkar líkur á of-
veiði. Hagsmunir þeirra sem
eiga veiðiheimildirnar eru ótví-
rætt þeir að vöxtur og við-
gangur stofnanna sé sem best-
ur. Í öðrum kerfum, sem
þekkjast víða erlendis og þekkt-
ust áður hér á landi, eru hags-
munirnir aðrir og hættan á of-
veiði meiri, eins og dæmin
sanna.
Þá hefur það sýnt sig að
kvótakerfið er í þjóðarhag, enda
hefur sjávarútvegurinn undir
kvótakerfinu styrkst mjög og
hefur seinni árin haft burði til
að styðja við margskonar ný-
sköpun og vera traustur grunn-
ur undir efnahags- og atvinnulíf
landsins. Þegar sjávarútvegur-
inn er á vonarvöl og þarf sífellt
að leita ásjár ríkisins, eins og
þekkist víða erlendis og þekkt-
ist hér á landi á árum áður, hef-
ur hann augljóslega ekki burði
til að skila eins miklum verð-
mætum í þjóðarbúið eða styðja
við uppbyggingu og þróun,
hvorki í sjávarútvegi né öðrum
greinum með óbeinum hætti.
Þegar Ólafur var í viðtalinu
spurður að því hvernig best
væri að hlúa að atvinnugrein-
inni nú svaraði hann: „Besti
stuðningurinn sem hægt er að
biðja um í rekstri fyrirtækja er
að fyrirsjáanleikinn sé tryggð-
ur. Það á ekki bara við um
rekstur fyrirtækja í sjávar-
útvegi og fiskeldi, heldur í
rekstri allra fyrirtækja. Þá má
ekki gleyma þeirri staðreynd að
98% íslenskra sjávarafurða eru
seld á erlendum mörkuðum. Þar
er samkeppnin hörð um hylli
viðskiptavina. Þess þarf því að
gæta að rekstrarumhverfi sjáv-
arútvegs hér á landi íþyngi ekki
um of.“
Þetta er mikilvæg ábending.
Það gleymist furðu oft að ís-
lenskur sjávarútvegur á í harðri
samkeppni við erlendan og að
þar er ekki lagður sérstakur
skattur á greinina.
Þvert á móti nýtur
hún víða ríkis-
styrkja. Sam-
keppnisstaðan væri
þess vegna nógu
slæm þó að ekki
kæmi til sérstök
skattheimta, en að bæta henni
við gerir samkeppnisstöðuna
þeim mun verri.
Við þetta bætist sá vandi að
sjávarútvegurinn býr við stöð-
ugar árásir úr ýmsum áttum,
ekki síst frá samfylkingar-
flokkunum á þingi sem af ein-
hverjum ástæðum telja sig geta
skorað pólitísk stig á því að veit-
ast að þessari atvinnugrein.
Þetta hefur reyndar verið við-
varandi vandi lengi, eða allt frá
því að forverar að minnsta kosti
sumra þessara flokka settu lög-
in sem tryggðu endanlega
varanleika og framsal afla-
markskerfisins, sem hefur
reynst svo mikilvægt til að
tryggja hagræði í greininni og
þar með ávinning fyrir þjóðina
alla.
Staðreyndin er nefnilega sú,
eins og formaður stjórnar
Vinnslustöðvarinnar, Guð-
mundur Örn Gunnarsson, benti
á í ræðu sinni á aðalfundi félags-
ins á dögunum, að verðmætin
verða ekki til „á kontórum
Stjórnarráðs Íslands“. Þetta
kom fram í samhengi við um-
fjöllun hans um makrílveiðar og
makrílvinnslu, sem hann sagði
að væri „ein stærsta nýsköpun í
íslenskum sjávarútvegi í seinni
tíð. Ætla má að þessi þáttur í
starfsemi atvinnugreinarinnar
hafi skilað íslenskri þjóð um 200
milljarða króna gjaldeyr-
istekjum á árunum 2006-2018.
Þessi verðmæti urðu til að
frumkvæði og með þrautseigju
fólks og fyrirtækja í sjávar-
útveginum sjálfum“. Og hann
bætti því við að af heildar-
verðmætinu hefðu „sennilega
um 13% orðið eftir hjá útgerð-
inni sem hún hefur nýtt til upp-
byggingar til sjós og lands“.
Makríllinn er aðeins eitt
dæmið um þá nýsköpun sem
sjávarútvegurinn hefur burði til
að stunda þegar honum er skyn-
samlega stjórnað og leyft að
vaxa og dafna. Ótal önnur dæmi
eru til um nýja tækni, aukna
fullvinnslu og árangur í sölu- og
markaðsmálum sem hafa skilað
þjóðinni miklu. Allt þetta bygg-
ist á því að sjávarútvegurinn,
líkt og aðrar greinar, fái að búa
við stöðugt og fyrirsjáanlegt
rekstrarumhverfi. Stjórn-
málamenn sem vilja vinna að
þjóðarhag verða að styðja við
þessi meginatriði og hætta að
ala á ástæðulausri öfund og
óánægju og grafa þannig undan
þessari mikilvægu atvinnu-
grein.
Hörð erlend sam-
keppni kallar á
heilbrigt rekstrar-
umhverfi íslensks
sjávarútvegs}
Auðlind nýtt í sátt við
umhverfi og þjóðarhag
F
jölmiðlar eru afar mikilvægir í lýð-
ræðislegri umræðu. Vönduð fjöl-
miðlaumfjöllun er hvort tveggja
upplýsandi sem og hugvekjandi
en að sama skapi getur óvönduð
fjölmiðlaumfjöllun beinlínis verið meiðandi og
afvegaleiðandi.
Höfundur einn, sem ítrekað ritar í Morgun-
blaðið, gerist iðulega sekur um rökþurrð og af-
vegaleiðslu í skrifum sínum. Slík er ásókn hans
í stundarathygli, enda gleymdur mörgum, að
hann gerir allt sem hann getur til að kasta fram
sora huga síns bara til að vekja umræðu og fá
þá athygli sem hann þráir mest af öllu. Sneypt-
ur var hann sendur í útlegð frá opinberum
störfum eftir afglöp sín í Seðlabanka Íslands.
En sægreifar, sem byggja auð sinn á sameigin-
legum auðlindum þjóðarinnar, réðu hann til
starfa svo hann fær að rita mola er kallast Staksteinar.
Í steinum gærdagsins opinberast þekkingarleysi höf-
undar á baráttu svarts fólks í Bandaríkjunum. Vitinu
virðist naumt skammtað þar sem gert er lítið úr mót-
mælum þar í landi sem og á fjölmennum samstöðumót-
mælum á Austurvelli. Höfundur skilur yfirleitt ekki mót-
mæli, og alls ekki að þau mótmæli sem nú eiga sér stað
vegna morðs lögreglumanns á George Floyd snúast um
annað og meira en það einstaka morð. Höfundur hefði
betur spurt einhverja af þeim afbragðsblaðamönnum er
starfa á Morgunblaðinu svo hann yrði sér ekki til háð-
ungar en því miður valdi hann í staðinn að ausa út fá-
fræði sinni í steinum blaðsins.
Mótmælin, og samstöðumótmælin sem
breiðast nú út um heiminn, eru vegna ofbeld-
is, rasisma og misréttis gagnvart mörgum
kynslóðum svartra íbúa landsins. Ræturnar
liggja í margítrekuðu ofbeldi lögreglunnar
gagnvart svörtu fólki í Bandaríkjunum.
Þannig er svart fólk þrefalt líklegra til að láta
lífið af völdum lögreglu en hvítt fólk þrátt
fyrir að vera aðeins um 13 prósent íbúa. Þá
verður að hafa í huga að umtalsvert fleira
svart fólk er drepið af lögreglu þar í landi
fyrir það eitt að vera á röngum tíma á vegi
lögreglunnar en nærri fimmfalt fleiri eru
drepin af lögreglu þar sem þau eru óvopnuð á
ferð. Þess vegna er mótmælt.
Staksteinar Morgunblaðsins voru í eina tíð
hvöss lína flokkseigendafélags Sjálfstæðis-
flokksins. Þeir voru ekki endilega sannleiks-
elskandi eða réttsýnir enda fyrst og fremst pólitískur og
oft ósvífinn vöndur flokksins og því skemmtiefni þeim
sem hafa gaman af pólitískum dansi.
Það er liðin tíð.
Í dag birtast steinarnir okkur sem aumur þráður til að
dreifa þröngsýnum, hatursfullum og andstyggilegum
skoðunum örvæntingarfulls fyrrverandi valdamanns
sem neitar að sætta sig við að hans tími er löngu liðinn.
Vonandi nær hann að lifa bjartari tíma en þann sem
hann nú lifir. Biturleikinn er aldrei góður ferðafélagi.
helgavala@althingi.is
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Biturleikinn er vondur ferðafélagi
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
bætur á innviðum landsins. Var
hópnum m.a. falið að meta hvaða að-
gerðir væru færar til að efla innviði í
flutnings- og dreifikerfi raforku og
fjarskiptum til að þola ofsaveður eða
ágang annars konar náttúruham-
fara. Hópurinn skilaði af sér skýrslu
í lok febrúar og er þar að finna
heildstæða aðgerðaáætlun um upp-
byggingu innviða til ársins 2030.
Skýrslubeiðnin laut í meginatriðum
að sama efni og átakshópurinn hafði
til skoðunar og er því í skýrslu for-
sætisráðherra í stórum dráttum
byggt á upplýsingum sem átakshóp-
urinn aflaði sér. Í skýrslunni, sem er
aðgengileg á vef Alþingis, er grein-
argóð samantekt um þá innviði sem
mest álag var á í óveðrinu, raf-
magnskerfið og fjarskiptakerfið
(þar á meðal Neyðarlínuna og
RÚV). Þá er þar að finna lýsingu á
fárviðrinu og segir þar að óvenjulegt
sé hvað veðurofsinn stóð yfir lengi
þó að alversta lotan hafi gengið yfir
á nokkrum klukkustundum. Einnig
var óvenjulegt yfir hversu stór land-
svæði óveðrið geisaði og olli usla
víða, en verst var veðrið á Norður-
landi, frá Ströndum og austur á
Langanes.
Í skýrslunni er fjallað um við-
búnað opinberra aðila og björgunar-
sveita og þar er að finna yfirlit um
afleiðingar óveðursins um land allt.
Loks er í síðasta kaflanum greint
frá aðgerðalýsingum átakshópsins
vegna uppbyggingar innviða fram til
ársins 2030 með nýjum verkefnum
en einnig verkefnum sem þegar
liggja fyrir í samþykktum áætlunum
ríkisins, sveitarfélaga og fyrirtækja.
Eru taldar upp 540 aðgerðir, þar af
194 nýjar og 40 aðgerðir sem lagt er
til að verði flýtt í framkvæmdaáætl-
unum Landsnets og dreifiveitna.
Þær aðgerðir sem farið verður í
og miða sérstaklega að því að koma í
veg fyrir að sambærilegt ástand
skapist aftur snúa að úrbótum á
varaafli allra innviða, auknum áreið-
anleika raforku- og fjarskiptakerfa,
skilgreiningu á hlutverki og mönnun
fyrirtækja og stofnana, samræm-
ingu skipulags innviða og við-
brögðum opinberra aðila, m.a. sam-
ræmingu og gerð viðbragðsáætlana,
eflingu almannavarnakerfisins, m.a.
styrkingu almannavarnadeildar og
RÚV til að sinna hlutverki um órofa
hljóðvarpsþjónustu í almannaþágu,
fræðslu og upplýsingagjöf til al-
mennings, m.a. nýtingu netmiðla og
miðlun upplýsinga um viðbrögð við
vá, og loks eflingu rannsókna og
vöktunar náttúruvár.
Í lokaorðum skýrslunnar er vikið
að samfélagslegu tjóni vegna óveð-
ursins og segir þar að það verði ekki
allt metið til fjár. Beint tjón nam um
einum milljarði króna, þar af tveir
þriðju hjá raforkufyrirtækjum. Tjón
annarra aðila mun skýrast betur síð-
ar á árinu. Þá er nefnt að stöðvun
atvinnulífs um land allt í einn dag
kosti þjóðfélagið 1,7 milljarða króna.
Fjölmargar aðgerðir
vegna óveðurs 2019
Truflanir á raforku og fjarskiptakerfum eftir landshlutum
Afleiðingar óveðurs sem gekk yfir landið 9.-11. desember 2019
Heimild: skýrsla
forsætisráðherra
Svæðisbundið rafmagnsleysi Svæðisbundið rof
á útsendingu RÚV
Svæðisbundið
rof á fjarskiptumLandshluti Fjöldi notenda Allt að
Suðurnes – – – –
Vesturland 929 22 klst. – Tetra allt að 27 klst.
Vestfirðir
50 24 klst.
30 mín.
Almenn fjarskipti < 2 klst.
Tetra allt að 24 klst.
50 48 klst.
1.500 > 30 mín.
Norðurland vestra 2.864 147 klst. 12-120 klst..
Almenn fjarskipti allt að 61 klst.
Tetra um 24 klst.
Norðurland eystra 6.901 55-80 klst. 5-132 klst. Almenn fjarskipti 1-72 klst.
Austurland 8.277 3 klst. 30 mín. Almenn fjarskipti 5-24 klst.
Suðurland 150 Liggur ekki fyrir – –
Höfuðborgarsvæðið – – – –
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Forsætisráðherra hefursamkvæmt beiðni nokk-urra þingmanna lagt framá Alþingi skýrslu um að-
draganda og afleiðingar óveðursins
sem gekk yfir landið 9. til 11. desem-
ber í fyrra, viðbúnað og úrbætur.
Eins og margir muna eflaust olli fár-
viðrið miklu tjóni og hafði mikil
samfélagsleg áhrif. Samgöngur
stöðvuðust og atvinnulíf lamaðist á
þeim svæðum sem urðu verst úti.
Víðtækt rafmagnsleysi varð á Norð-
urlandi vestra og eystra, einnig
gætti rafmagnsleysis á Austurlandi,
á Vestfjörðum og á litlu svæði á Suð-
urlandi. Lengst varði rafmagns-
leysið í þrjá daga samfellt. Miklar
truflanir urðu á fjarskipta-
samböndum vegna rafmagnsleysis
og urðu íbúar á sumum svæðum
sambandslausir við umheiminn auk
þess að búa við rafmagnsleysi, ekki
síst í dreifbýli. Mikið foktjón varð,
sem og tjón á mannvirkjum vegna
ágangs sjávar. Bændur urðu fyrir
búsifjum vegna veðurofsans og raf-
magnsleysisins. Auk þess féllu snjó-
flóð, en þó færri en búist hafði verið
við miðað við veðurspá.
Fram kemur í skýrslunni að ríkis-
stjórnin ákvað eftir veðurofsann að
skipa sérstakan átakshóp um úr-