Morgunblaðið - 08.09.2020, Page 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. SEPTEMBER 2020
Smiðjuvegur 68, Kópavogi | S. 587 1350 | bifreidaverkstaedi.is
Höfum sérhæft okkur í Toyota viðgerðum síðan 1995
Fljót, örugg og persónuleg þjónusta
Allar almennar bílaviðgerðir
Í sumar hefur eitt-
hvað skrítið verið í
gangi með Covid. Þótt
önnur bylgjan sé komin
á fulla ferð í Evrópu er
sem allt bit sé farið úr
veirunni. Fólk virðist
hætt að deyja. Elli-
heimilin eru betur varin
og vegna mildari sam-
komutakmarkana er
fleira yngra fólk nú að
smitast. Smitútbreiðslan er orðin
eðlilegri og ónæmi meðal yngra og
hraustara fólks er smám saman farið
að vernda þá eldri og viðkvæmari
eins og gerist í venjulegri flensu.
Ekki má heldur gleyma sumrinu því
ónæmiskerfið okkar eflist með hækk-
andi sól og bættri D-vítamínstöðu lík-
amans. Fyrir vikið eru sumur aldrei
flensutíð. Rannsóknir á Covid hafa
sýnt sterka fylgni milli D-vítamíns í
blóði og lífslíkna sjúklinga. Nýleg
grein í Lancet sýnir að komið hefur í
ljós að lífslíkur sjúklinga með D-
vítamín yfir lágmarki hafa reynst tvö-
falt meiri en hjá þeim sem skortir D-
vítamín. Önnur splunkuný rannsókn
á Spáni hefur nú bætt um betur og
sannað að orsakatengslin eru jafnvel
enn sterkari. Aðeins 2% sjúklinga
sem var gefin D-vítamínmeðferð í
rannsókninni þurftu að fara í gjör-
gæslu en 50% sjúklinga sem ekki
fengu D-vítamínmeðferð þurftu að
fara í gjörgæslu. Hér er um gríðar-
lega mikilvæga uppgötvun að ræða. Í
ljósi þess að D-vítamín er skaðlaust
með öllu er illskiljanlegt að yfirvöld
skuli ekki tala meira fyrir slíkum
heilsubótarlausnum.
Í splunkunýrri grein Decode kem-
ur fram að 0,3% dánartíðni var meðal
þeirra sem mynduðu mótefni í vor-
bylgjunni. Sem smitdánartíðni er
þetta líklega ofmat því horft er fram
hjá því að erlendir ferðamenn voru
lítið skimaðir í vor og fóru ekki í
sóttkví fyrr en eftir miðjan apríl þeg-
ar faraldurinn var nær búinn. Ekki
má því telja þá með í slíkri tölfræði
sem bara nær til Íslendinga. Enn
fremur náði rannsóknin ekki til
ónæmisvirkni T-frumna en miðað við
sænskar frumrannsóknir gæti slíkt
ónæmi verið tvöfalt á við mótefna-
ónæmið. Smitdánartíðni vorbylgj-
unnar liggur því mögulega nær 0,15%
sem er svipað og svæsin flensa. Enn
meira máli skiptir að rannsóknin tók
ekki tillit til sumarsins. Í sumar hafa
spítalainnlagnir aðeins verið þriðj-
ungur af því sem var í vor miðað við
fjölda smitaðra. Sumarsmitdánar-
tíðnin er því hugsanlega fallin niður í
0,05-0,1% (mild flensa). Þetta er ekki
hægt að mæla enn því enginn hefur
dáið á Íslandi úr Covid síðan í apríl.
Við þetta bætist svo að meðferðar-
úrræði sjúklinga hafa batnað nokkuð
því Covid er ekki lengur óþekkti
sjúkdómurinn sem við sáum í vor.
Svo virðist því sem
landinu og íslenska
efnahagskerfinu hafi
verið lokað vegna
mildrar flensu.
Minna jöfnu lífin
Aðgerðir sem í upp-
hafi voru kynntar sem
neyðarráðstöfun til
skamms tíma svo að
heilbrigðiskerfið réði
við óþekkta drepsótt
hafa smám saman
breyst í að hefðbundnar
lækningar hafa orðið að víkja fyrir
óhefðbundinni löggæslu sem enginn
veit hvenær muni enda. Slík alræðis-
inngrip í lífsnauðsynlega heilbrigðis-
þjónustu kosta alltaf fórnir sem nú
eru smám saman að koma í ljós.
Daglegir neyðarfundir hafa skapað
ótta undiröldu í samfélaginu sem fólk
þolir misvel. Ein afleiðing er sú að í
lok júlí höfðu álíka margir framið
sjálfsvíg og venjulega gera yfir heilt
ár. Önnur afleiðing er að fólk er
seinna að leita til læknis auk þess sem
hundruðum læknisaðgerða hefur ver-
ið frestað. Það er dauðans alvara þeg-
ar alvarlegir sjúkdómar fá að ágerast
og miðað við mat á áhrifum sambæri-
legra inngripa erlendis má áætla að
fjöldi mannslífa hafi þegar tapast eða
muni tapast vegna meðferðartafanna.
Gróft áætlað hafa aðgerðir yfir-
valda þegar kostað 20-30 mannslíf til
viðbótar við sjúkdóminn sjálfan. Það
er samt bara toppurinn á ísjakanum.
Mannskæðasta afleiðing djúprar
kreppu er hinn óumflýjanlegi niður-
skurður í heilbrigðiskerfinu sem
koma skal. Í síðustu kreppu fór
niðurskurðurinn yfir 200 milljarða á
núvirði. Covid-kreppan stefnir hins
vegar í að verða sú dýpsta í lýðveldis-
sögunni og mun vara mörg ár. Skaði
slíks niðurskurðar mun teljast í
hundruðum mannslífa en ekki tugum.
Þessi líf virðast þó ekki eins jöfn og
önnur fyrir þá sem vilja fresta komu
Covid með lögregluríki.
Hin stórhættulega löggæslulækn-
ingatilraun byggist á stjórnmála-
loforði um að galdralækning sé rétt
handan við hornið: Bóluefni sem
læknar alla. Ekki er þó allt sem sýn-
ist. Ef bóluefni finnst þá tekur þróun
þess venjulega 10-20 ár til að tryggja
að það sé öruggt. Krafan um flýtiþró-
un hefur nú orðið öryggissjónar-
miðum yfirsterkari og því hafa bólu-
efnaframleiðendur krafist undan-
þágu frá skaðabótaábyrgð. Vernd
bóluefnisins mun að auki verða tak-
markaðri fyrir fólk í áhættuhópi og
þrátt fyrir þróunarhraðann búast
Svíar ekki við að geta byrjað að nota
bóluefnið fyrr en í lok næsta árs eða
byrjun 2022. Sama hlýtur því að gilda
um Ísland því okkar bóluefni mun
koma frá Svíþjóð. Loka verður land-
inu til 2022 ef yfirvöld ætla að halda
núverandi stefnu til streitu. Ísland
stefnir því í hrun af slíkri biblíu-
sögulegri stærðargráðu að enginn
hefur enn treyst sér til að meta skað-
ann.
2007 desjavú
Þrátt fyrir að ólýsanlegar hörm-
ungar séu nú í framtíðarhorfum þjóð-
arinnar er sem þjóðin sé enn í sofandi
dái. Í nýlegri könnun Félagsvísinda-
stofnunar kom í ljós að aðeins 13% Ís-
lendinga vilja vægari aðgerðir og
restin vill óbreytta stefnu eða harð-
ari. Hvernig stendur á þessu brjál-
æði? Eru Íslendingar virkilega reiðu-
búnir að fórna margfalt fleiri
mannslífum til að fresta komu Covid
þar til við gefumst upp? Hundruðum
mannslífa fórnað fyrir engan ávinn-
ing? Eru Íslendingar reiðubúnir að
taka áhættu með heilsu sína og barna
sinna í tilraunabólusetningu sem
framleiðandinn þorir ekki einu sinni
að ábyrgjast vegna sjúkdóms sem er
miklu mildari en flensa fyrir börnin
þeirra? Vill fólk loka landinu í eitt og
hálft ár í bið eftir bóluefni sem
kannski kemur aldrei? Er fólk upp-
lýst um að einkenni Covid verða mun
vægari ef það bara man að taka víta-
mínin sín?
Auðvitað ekki. Fólk er enn of fast í
áróðursskotgröfum til að afla sér
raunverulegra upplýsinga. Áróð-
ursherferð sem var hleypt af stað í
nafni samstöðu hefur skapað gervi-
veruleika þar sem viska stjórnvalda
er hafin til skýjanna. Í skjóli áróðurs
þar sem allar efasemdir eru litnar
hornauga þurfa ráðamenn hvorki að
skýra hvert förinni er heitið né skýra
hverjar afleiðingar aðgerðanna
verða. Slíkt ábyrgðarleysi á ögur-
stund ætti hins vegar að vera flestum
Íslendingum kunnuglegt því þetta er
ekki í fyrsta sinn sem slíkur blekking-
arvefur hefur verið ofinn fyrir al-
menning.
Árið 2007 lék allt í lyndi á yfirborð-
inu. Gengiskörfulán voru svo góð að
fólk fékk borgað með láninu sínu.
Ríkisstjórnin kallaði sig velferð-
arstjórnina og lofaði stórátaki í út-
þenslu velferðarkerfisins. Þrátt fyrir
að blikur væru þegar á lofti voru úr-
töluraddir þaggaðar niður af offorsi
því viðskiptasnilli Íslendinga var slík
að allt mundi reddast.
Margt er líkt með aðdraganda
komandi Covid-hruns. Gervigengi
krónunnar er haldið uppi af Seðla-
bankanum og útþensla velferð-
arkerfis fyrirtækja og fólks hefur taf-
ið áhrif hrunsins og jafnvel hvatt
suma til lántöku á versta tíma. Allar
gagnrýniraddir eru þaggaðar niður
með offorsi því alviska „sérfræðing-
anna“ er álitin slík að þeir hljóta líka
að kunna hagfræði. Ef það klikkar þá
er nýsköpunarsnilli Íslendinga slík að
þó að allt hrynji þá hlýtur þetta að
reddast.
Árið 2007 var stefnu stjórnvalda
stýrt af hagsmunum banka, en nú eru
óbeinir talsmenn stærstu lyfja-
fyrirtækja heims þeir sem mest áhrif
hafa á stefnuna. Hagsmunir stórra
hagsmunaaðila eru hins vegar ekki
alltaf þeir sömu og hagsmunir þjóð-
arinnar. Það kom í ljós í síðasta hruni
þegar lánið til KB banka hvarf á einni
nóttu.
Á endanum mun raunveruleikinn
banka á dyr. Sjóðir ríkisins eru að
klárast og lánskjör að versna. Hækk-
un bóta mun leiða til lækkunar gengis
og minnkun skatttekna mun leiða til
niðurskurðar. Aukið atvinnuleysi
mun leiða til meiri fátæktar og von-
leysis í samfélaginu. Ef haldið er
áfram á sömu braut mun neyðin á
endanum verða svo mikil að margfalt
fleiri munu deyja af Covid-aðgerð-
unum en af sjúkdómnum sjálfum.
Útilokað verður því að halda landinu
lokuðu til 2022 og seinni bylgjur
verða því óumflýjanlegar.
Eina leiðin út úr þessari blindgötu
er að heilbrigðisyfirvöld hætti þess-
um lífshættulega lögguleik og ein-
beiti sér aftur að því að bæta heilsu
Íslendinga með raunhæfri stefnu sem
er sjálfbær til lengri tíma. Áður en
það gerist verður íslensk þjóð að
vakna. Líf heillar þjóðar er að veði.
Þegar raunveruleikinn bankar á dyr
Eftir Jóhannes
Loftsson »Ef haldið er áfram á
sömu braut mun
neyðin á endanum verða
svo mikil að margfalt
fleiri munu deyja af Co-
vid-aðgerðunum en af
sjúkdómnum sjálfum.
Jóhannes Loftsson
Höfundur er efnaverkfræðingur og
byggingarverkfræðingur. covidspyrn-
an@gmail.com
Heimild: ourworldindata.org
Þrátt fyrir að Covid-tilfellum í Evrópu hafi fjölgað aftur eru dauðsföllin
miklu færri en áður.
0
1.000
2.000
3.000
4.000
5.000
0
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
Feb 15, 2020 Sep 1, 2020
Da
uð
sf
öl
l á
d
ag
Ti
lfe
lli
á
d
ag
ÞRÓUN COVID 19 Í EVRÓPU
Tíföld fækkun
dauðsfalla
Svipaður fjöldi
tilfella
Alveg frá upphafi
vitneskju um að kominn
væri fram nýr vírus
sem virtist nánast ein-
göngu vera hættulegur
eldra og/eða veikburða
fólki hef ég undrast
hvernig fréttaflutn-
ingur og hræðsluáróður
hefur gegndarlaust og
að mestu gagnrýn-
islaust ógnað allri
heimsbyggðinni með
skelfilegum afleiðingum sem enginn
sér fyrir endann á.
Á hverju ári koma ný afbrigði af
flensuvírusum sem leggja að velli fólk
um allan heim í hundraða þúsunda
vís. Ekki hefur verið mikið fjargviðr-
ast yfir því.
Bara á Íslandi deyja tugir úr
lungnabólgu árlega, mun fleiri en hafa
dáið hér úr COVID-19 til þessa. Það
er ekki mikið í fréttum. Árlega deyja
milli 10 og 20 manns á Íslandi í um-
ferðarslysum, ungir sem aldnir. Það
væri auðvelt að breyta því ef beitt
væri jafn harkalegum aðgerðum og
gegn COVID-19. Er vilji fyrir því?
Farsóttir og veikindi herja stöðugt
á heimsbyggðina. Bara af malaríu,
sem til eru lyf við, deyja meira en 400
þúsund manns árlega, mest börn und-
ir fimm ára aldri, þetta er nær helm-
ingur skráðra dauðsfalla af CO-
VID-19 hingað til. Heimsbyggðin
gerir ekki mikið veður út af því
(kannski af því það eru mest Afríku-
búar?)
Við erum stanslaust mötuð á tölum
af veikum, sýktum og látnum og höf-
um verið gapandi yfir þessum mikla
fjölda, þessum mikla
fjölda, en hvað er mikill
fjöldi?
Að birta svona tölur
án nokkurs saman-
burðar eru í raun alveg
gagnslausar upplýs-
ingar og eingöngu til
þess fallnar að hræða
fólk. Á Íslandi deyja á
þriðja þúsund manns á
ári, augljóslega mest
eldra fólk, væru 20-30 í
viðbót mikið? Árleg
dauðsföll hjá stórum
þjóðum eins og t.d. á Ítalíu, Bretlandi,
Bandaríkjunum, Kína og Indlandi eru
í tugum milljóna talin, nokkur þúsund
til eða frá eru eins og gárur á hafflet-
inum.
Mér er alveg óskiljanlegt hvernig
öll heimsbyggðin hefur sameinast í
allsherjar múgsefjun við að forðast
jafn hættulitla veiru og hér um ræðir,
líklega er hér að raungerast máttur
nútíma fjölmiðla og samskiptamiðla,
upplýsingar berast beint í vasa allrar
heimsbyggðarinnar á sekúndubroti
og svo apar hver eftir öðrum og allri
gagnrýni er ýtt til hliðar, hræðslan við
dauðann kyndir bálið. Þó er dauðinn
það eina sem víst er að alla hendir og
aldnir og veikburða eiga augljóslega
styst eftir.
Nú er heimsbyggðin nánast rjúk-
andi rúst efnahagslega og afleiðing-
arnar samt varla farnar að koma í
ljós, fram undan eru óteljandi gjald-
þrot, atvinnuleysi og eignamissir, og
víða í heiminum mun fólk á besta aldri
deyja í þúsundavís beint og óbeint af
völdum þessara manngerðu hamfara.
Stundum er lækningin verri en
sjúkdómurinn, ég held að það eigi
heldur betur eftir að koma í ljós í
þessu tilfelli.
Við getum ekki útrýmt veirunni en
höfum reynt að stinga henni undir
teppið og vonað að hún hverfi. Ætli
það gerist?
Hefði ekki verið skynsamlegra að
takast á við þennan fjanda á þann
eina hátt sem sem vitað er að virkar?
Það er að sem flestir fái þessa flensu,
myndi mótefni og læknist. Þorir fólk
það virkilega ekki? Ég bara trúi því
varla, sérstaklega þegar ljóst er í
hvað stefnir. Fyrir brot af þeim gríð-
arlegu fjármunum sem íslenska ríkið
ætlar og er búið að eyða í bætur og
aðstoð við fólk og fyrirtæki hefði á
ýmsan hátt verið hægt að slá skjald-
borg um fólk í áhættuhópum, opna
lokaðar deildir á Landspítalanum,
hækka laun hjá heilbrigðismenntuðu
fólki þannig að það kæmi til þeirra
starfa sem það er menntað til og
kaupa tæki og lyf til að berjast gegn
sjúkdómnum.
Og hvað svo og hvað svo? Var eng-
inn að hugsa nema um daginn í dag?
Reikna má með að fljótlega skjóti ný
veira upp kollinum, og á þá að leika
sama leikinn?
Ég bara spyr.
Og hvað svo og hvað svo?
Eftir Karl Rútsson » Líklega er hér að
raungerast máttur
nútímafjölmiðla og sam-
skiptamiðla, upplýs-
ingar berast beint í vasa
allrar heimsbyggðar-
innar á sekúndubroti
Karl Rútsson
Höfundur er eldri borgari.