Morgunblaðið - Sunnudagur - 27.09.2020, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27.9. 2020
E
nn er veiran umræðustjóri á verald-
arvísu.
Getur það verið?
Það voru nær öll ríki óviðbúin þessari
árás og það tók þau drjúgan tíma að
koma sér upp nauðsynlegum búnaði, svo sem grímum
og hönskum, svo ekki sé talað um skimunargræj-
urnar, sem fæstir höfðu heyrt nefndar í byrjun þessa
árs. Almenningi var reyndar víðast ráðlagt að sækj-
ast ekki eftir grímum. Gagnsemi þeirra var sögð
vafasöm því Jón og Sigga um allan heim þekktu ekki
réttu handtökin við meðferð þeirra.
Síðar var fullyrt að þessar aðvaranir hefðu verið
settar fram í þeim tilgangi að tryggja að almenningur
hamstraði ekki grímur á meðan skortur væri enn á
þeim á sjúkrastofnunum sem mest þurftu á þeim að
halda.
Fólki var eindregið ráðlagt að hnerra upp í ermar
sínar til að draga úr smitleiðum. Margra alda uppeld-
isreglur máttu fjúka í þessu nýja ermarsundsátaki.
Þeir, sem hafa séð 22 fótboltamenn hrækja á völlinn
hundrað sinnum í leik hver og renna sér á maganum í
þessu óáfenga og ólystuga mungáti til að fagna
marki, kalla ekki allt ömmu sína.
Fólk fékk misvísandi upplýsingar
En þegar forgangsvandamálið var loks úr sögunni
vaknaði grímuhvatinn á ný og áður en varði lutu þær
boði hins opinbera, að viðlögðum áminningum og
sektum.
Eftir að skimunin komst loks í sæmilegt horf fór
fréttaflutningur að beinast að talnaverkinu sem
mætti lesa út úr því. Áður höfðu dánartölurnar slegið
allar aðrar fréttir út.
Ef tekið er dæmi frá nágrönnum okkar í suðri,
Bretum, þá muna allir glöggt eftir fréttunum um að
allt að 1.000 manneskjur létust þar á degi hverjum.
Nú berast fréttir um að það séu örlög 10-20 manna á
dag. (Alltaf þarf að nefna að sú tala sé líka vond, þótt
hún sé það ekki í samanburði við hina.) Og þótt stað-
festar tölur um smit séu á ný komnar upp í það sem
þær voru, en dánartíðnin sé fjarri því, virðist það nú
skipta furðu litlu.
Í kastljósi og auga stormsins
Í sumum breskum fjölmiðlum er talað um að Boris
forsætisráðherra taki veiruna vondu mjög inn á sig.
Hann gerði lítið með það þegar hann veiktist sjálfur,
fílhraustur maður á besta aldri. En skyndilega hékk
tilvera hans sjálfs á bláþræði, nýbakaðs föður í sjötta
eða sjöunda sinn.
Hann slapp sem betur fer úr klóm veirunnar og
hvorki hann né aðrir voru í vafa um að öflugt heil-
brigðisteymi réði úrslitum um að svo vel tókst til. En
þrátt fyrir það og þrátt fyrir hreysti og baráttugleði
sjúklingsins þurfti hann margar vikur til að skríða
nægjanlega saman til að geta axlað kröfuríka vinnu-
skyldu sína á ný.
Í umræðunni heyrist að Boris Johnson sé vissulega
hæfileikaríkur og öflugur pólitískur leiðtogi. En
þeirri spurningu er stundum bætt við hvort það
standist anda almennra hæfisreglna að hann stýri
baráttunni við kórónuveiruna, svo tæpt sem hans eig-
in barátta stóð. Enda bendi margt til þess að for-
sætisráðherrann sé sérlega uppnæmur þegar aftur-
kippur kemur í bataþróun faraldursins. Boris
Johnson hefur rétt eins og Trump hvergi kosið felur
og skjól varðandi daglega návist við fjölmiðlafólk og
almenning vegna þróunar bardagans við veiruna.
Ímyndarfræðingar benda á að slíkt sé hættuspil, því
að leiðtogar njóti sín best þegar þeir geti sýnt forystu
og styrk og slíkt sé ekki auðvelt í veiruslagnum og
það þótt menn reyni að vera með veirufræðinga og
vísindamenn á báðar hliðar og allt um kring.
Það gerir vísindamönnum lítið til að segja við al-
menning að ekki sé hægt að útiloka að þetta og hitt
geti gerst og að smitum kunni að fjölga eða jafnvel
fækka verulega á næstu dögum. Þetta þykir voðalega
vísindalegt og varfærið. Stjórnmálamennirnir hafa
ekki slíkt svigrúm í slíku tali. Fjölgi smitum þá yrði
endurbirt þriggja daga gömul spóla þar sem leiðtogi
endurómaði tal vísindamanna um að smitum kynni að
fækka en sleppt að hann apaði líka eftir að þeim
kynni að fjölga.
„Fækkar, sagði hann og þeim fjölgar!“ er kynn-
ingin á því. Donald Trump reyndi að benda á að hann
hefði látið setja mikinn kraft í skimun og það hefði
auðvitað tekið tíma. En þegar það var komið í góðan
gang þá slógu fjölmiðlar því upp að fundnum smitum
hefði fjölgað mikið og þau væru orðin miklu fleiri en í
samanburðarlöndum (þar sem skimun var þá enn í
lágmarki). Og þegar Trump bætti við síðar, vegna
þessa áróðurs, að hann gæti auðvitað látið draga úr
skimun ef hann vildi gleðja fjölmiðla með því að færri
smit væru staðfest voru viðbrögðin fyrirsjáanleg.
Auðvitað mátti hann vita hvernig það fór: CNN,
ABC, NYT, WP og allir hinir (stóru og vönduðu fjöl-
miðlar) blésu það upp að Trump hótaði nú að láta
draga úr skimun til að koma betur út úr fréttum!
Trump hafði í þetta sinn vit á því að reyna ekki að
benda á þennan útúrsnúning því þá hefðu birst nýjar
fréttir í hinum „frægu og vönduðu“ miðlum með enn
feitari fyrisögnum: „Trump dregur hótanir sínar til
baka í kjölfar mikillar gagnrýni úr öllum áttum.“
Spennuhöfundur veldur spennu
Einhver magnaðasti höfundur spennusagna er Fred-
erick Forsyth og höfum við flest sökkt okkur ein-
hvern tíma niður í sögur hans eða að minnsta kosti
séð sumar myndirnar sem hafa verið gerðar eftir sög-
unum.
Forsyth varð ungur stríðsflugmaður og síðan
fréttamaður hjá Reuters og svo BBC. Hjá hinu síðara
kynntist hann „fréttastýringu“ eða valkvæðum frétt-
um, eins og hann lýsir þeim, og leist ekki á það sem
hann sá og gerðist sinn eigin herra sem fréttamaður.
Hann fylgdist með atburðum þegar De Gaulle forseta
Frakklands var sýnt banatilræði og skrifaði í fram-
haldinu bók á nokkrum vikum sem varð heimsfræg
og höfundurinn með og myndin sem gerð var eftir
sögunni naut í framhaldinu mikilla vinsælda.
Miklu seinna var upplýst að Forsyth hafði í tvo ára-
tugi verið njósnari fyrir MI6, bresku leyniþjón-
ustuna. Stofnunin sú er gömul í hettunni, en er nú til
húsa í ævintýralegri byggingu á Thames-árbökkum,
sem hún flutti í fyrir aldarfjórðungi. En metsöluhöf-
undurinn frægi hefur ekki látið sér nægja að senda
frá sér spennusögur, sem aðdáendur hans bíða auð-
vitað spenntir eftir, heldur skrifar hann iðulega pistla
í blöð og tímarit sem einnig hefur verið mikill áhugi
fyrir, en hluti aðdáenda þá ólíkur fyrrnefnda hópn-
um.
Fáir pistlahöfundar hafa þann bakgrunn sem For-
syth hefur. Og pistlarnir bera með sér að hann er víð-
lesinn. Og þeir sem eru ekki upplagðir fyrir maus og
moð geta lesið Forsyth af öryggi. En hitt getur fylgt
að lesandinn skrifi ekki upp á allar skoðanir og álykt-
anir höfundarins, en enginn sem les kemst hjá því að
ígrunda þær.
Óhætt er að segja að Forsyth liggi skoðanalega
nokkuð hægra megin við miðjuna, hvað svo sem sú
skilgreining þýðir nákvæmlega. En jafnvel þeir sem
sjálfir eru fremur hallir undir þann vinkil verða
stundum fyrir því að höfundurinn snjalli komi að
þeim úr óvæntri átt.
Óvæntur gagnrýnandi
Forsyth hefur verulegar áhyggjur af töktum og til-
færingum Borisar Johnsons og nálguninni í veiruslag
og óttast eða giskar á að það kunni að enda fremur
Pistill Sjakalans
’
Í umræðunni heyrist að Boris Johnson
sé vissulega hæfileikaríkur og öflugur
pólitískur leiðtogi. En þeirri spurningu er
stundum bætt við hvort það standist
anda almennra hæfisreglna að hann
stýri baráttunni við kórónuveiruna,
svo tæpt sem hans eigin barátta stóð.
Reykjavíkurbréf25.09.20