Morgunblaðið - 10.11.2020, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. NÓVEMBER 2020
Minnisvarði Þó að geirfuglinn sé horfinn úr lífríki Íslands stendur enn bronsstytta á Valahnjúki á Reykjanesi og horfir í átt til Eldeyjar. Þar er talið að síðasti geirfuglinn hafi verið drepinn árið
1844. Styttuna gerði bandaríski myndlistarmaðurinn Todd McGrain. Margir hafa talið verkið nauðalíkt styttu af geirfugli sem Ólöf Nordal gerði og stendur í flæðarmálinu við Skerjafjörð.
Eggert
Á milli Reykjavíkur og Kaup-
mannahafnar eru rúmir tvö þús-
und kílómetrar. Lítrafjöldinn af
olíu sem þarf til að komast milli
borganna skiptir svo talsvert
fleiri þúsundum, hvort sem farið
er með skipi eða flugvél. Hvað þá
ef farnar eru báðar leiðir.
En meira um það síðar.
Í dag geta Íslendingar, líkt og
íbúar annarra EES-ríkja, dregið
upp símann og pantað sér áfengi
heim að dyrum í gegnum netverslun. Þökk sé
nútímatækni og greiðum samgöngum má búast
við að sendillinn berji fljótt að dyrum, jafnvel
innan sólarhrings. Og það þótt við búum á af-
skekktri eldfjallaeyju.
Þannig nýta þúsundir Íslendinga nú fjöl-
breytta flóru netverslana á hverjum degi.
Landsmenn geta til dæmis pantað vín frá Ítal-
íu, viskí frá Írlandi og handverksbjór frá Tékk-
landi.
Eitt geta neytendur hér þó almennt ekki
pantað, en það eru íslenskar vörur. Vegna lýð-
heilsusjónarmiða er Íslendingum óheimilt að
starfrækja netverslun með áfengi hér á landi,
líkt og erlendir samkeppnisaðilar þeirra geta
án takmarkana.
Ef lítið handverksbrugghús í Borgarfirði vill
selja Íslendingum gæðaframleiðslu sína í lok-
uðum umbúðum hefur það því einungis tvo
kosti. Annars vegar má keppast um verulega
takmarkað hillupláss í áfengisbúð ríkisins, en
þar er lítið sem ekkert svigrúm fyrir litlar
vörulínur, auk þess sem komast þarf í gegnum
þunglamalegt inntökuferli.
Hins vegar má senda vörurnar með flugvél
eða skipi í annað EES-ríki, t.d. til Kaup-
mannahafnar. Þar stoppa þær stutt, enda send-
ar rakleiðis til baka, aðra tvö þúsund kíló-
metra, og seldar Íslendingum í gegnum danska
netverslun. Hvar nákvæmlega lýðheilsan í
þessu óþarfa kolefnisspori liggur er óljóst. Öllu
ljósari eru aftur á móti afleiðingar
óbreytts kerfis. Þær hafa kristallast
í baráttu brugghússins Steðja, sem
opnaði á dögunum netverslun með
vörur sínar, meðal annars til að
sleppa þessari glórulausu krókaleið.
Þrátt fyrir að vera í samræmi við
EES-reglur og almenna skynsemi
er málið nú á borði lögreglu.
Á þriðja tug handverksbrugghúsa
starfa nú í öllum landshlutum,
framleiða vandaðar íslenskar vörur
og tryggja um 200 manns störf í
heimabyggð. Mörg þeirra reiddu
sig á heimsóknir ferðamanna, sem nú eru á bak
og burt. Með heimild til sölu í íslenskri net-
verslun, án ferðalagsins til Köben, og heimild
handverksbrugghúsa til beinnar sölu á fram-
leiðslustað, mætti því styrkja afkomu fjölda
smáfyrirtækja og verja tugi starfa um allt
land. Hið sama á við um veitingastaði, þar sem
heimild til að selja vel valin vín, pöruð með
heimsendum mat gegnum netverslun á tímum
Covid, gæti gert herslumuninn.
Dómsmálaráðherra birti fyrir skömmu drög
að nýju frumvarpi um jafnræði í netverslun og
heimild smábrugghúsa til sölu á fram-
leiðslustað. Málið hefur líklega aldrei verið
mikilvægara. Auk þess að minnka óþarfa nei-
kvæð áhrif núverandi kerfis gæti það bjargað
rekstri fjölmargra fyrirtækja, og þar með
tryggt störf. Reykspúandi ójafnræðið sem nú
ræður ríkjum í nafni lýðheilsu þjónar hins veg-
ar engum.
Eftir Höllu Sigrúnu
Mathiesen
» Auk þess að minnka óþarfa
neikvæð áhrif núverandi
kerfis gæti það bjargað rekstri
fjölmargra fyrirtækja, og þar
með tryggt störf.
Halla Sigrún Mathiesen
Höfundur er formaður Sambands
ungra sjálfstæðismanna.
Reykspúandi lýðheilsa
Talsmaður framhalds-
skólanema óskast! Ábyrgan
aðila vantar sárlega til að tala
fyrir hagsmunum unga fólks-
ins, m.a. til að tryggja aðgang
þess að kennslu í skólum,
auknum félagslegum sam-
skiptum og til að tryggja al-
menna velferð þess. Nú hafa
framhaldsskólanemar setið
heima í fjarnámi síðan um
miðjan mars ef frá eru taldar
nokkrar vikur í september.
Íþróttir og aðrar tómstundir hafa verið stöðv-
aðar en hins vegar hreyfir enginn mótmælum
við því að þessi sami hópur sinnir hlutastörf-
um, jafnvel í auknum mæli nú á tímum Covid.
Hvernig ætlum við að halda úti skólastarfi
ef núverandi ástand heldur áfram næstu sex
mánuði, 12 mánuði, 24 mánuði eða jafnvel
lengur? Starfi leik- og grunnskóla á höfuð-
borgarsvæðinu hefur verið að mestu haldið
áfram og nefndi sviðsstjóri skóla- og frí-
stundasviðs Reykjavíkurborgar í byrjun
október að fjórir starfsmenn hefðu veikst, en
að það hefði gerst utan vinnu. Kannski er
ástæða þess að lokun framhaldsskóla var
ekki andmælt í haust sú að unga fólkið þarf
ekki gæslu foreldra yfir daginn?
En nú harðnar í ári og áhrifa heimavist-
unar í heimsfaraldri kann að fara að gæta.
Það þarf ekki leita lengi að heimildum til að
skilja afleiðingar félagslegrar einangrunar og
minni hreyfingar á heilsu og velferð, en hing-
að til hefur áhættuhópurinn hins vegar verið
eldra fólk. Dr. Vivek H. Murthy, fyrrverandi
landlæknir Bandaríkjanna, benti á að ein-
manaleiki og lítil félagsleg tengsl gætu stytt
lífaldur sem nemur því að reykja 15 sígar-
ettur á dag og hefðu jafnvel meiri áhrif en
þættir tengdir offitu.
Stjórnvöld og stjórnendur
skólanna myndu seint úthluta
unga fólkinu sígarettupakka en
hvað eru þau raunverulega að
gera með því að hafa fram-
haldsskóla lokaða? Við þurfum
líka að velta því upp hvernig
gengur að halda unga fólkinu
við efnið nú þegar fjarkennsla
hefur tekið yfir. Er slegið af
kröfum til að halda nemendum
í námi, fá þeir þá kennslu og að-
hald sem ella væri ef það væri
skólasókn? Hvernig munu þeir
koma undirbúnir fyrir frekara nám eða störf
á almennum vinnumarkaði? Grunnskólarnir
munu halda áfram að útskrifa nemendur úr
10. bekk, en hvað gerist ef núverandi að-
stæður gera það að verkum að nemendur
ílengjast í námi? Geta framhaldsskólarnir þá
tekið við svipuðum fjölda nýnema og síðustu
ár?
Það er löngu ljóst að baráttan við Covid
heldur áfram og enginn veit hvenær henni
lýkur. Við eigum hins vegar mikið undir að
unga fólkið okkar verði virkt á atvinnumark-
aðinum í framtíðinni. Stjórnvöld þurfa að
tryggja að unga fólkið geti sótt skóla og ver-
ið félagslega virkt með skynsamlegum tak-
mörkunum. Við erum farin að skilja að við
erum öll almannavarnir. En almannavarnir
ná yfir meira en einungis Covid.
Eftir Völu Pálsdóttur
»Hvernig ætlum við að
halda úti skólastarfi ef
núverandi ástand heldur
áfram?
Vala Pálsdóttir
Höfundur er formaður Landssambands
sjálfstæðiskvenna.
Sígarettur eða
skólasókn?