Morgunblaðið - 24.11.2020, Blaðsíða 16

16 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. NÓVEMBER 2020
Verslun Tunguhálsi 10 - Sími 415 4000 – www.kemi.is - kemi@kemi.is
NÚ FÁST BOSCH
BÍLAVARAHLUTIR HJÁ KEMI
TUNGUHÁLSI 10
Stærstur hluti leið-
sögumanna missti
vinnu sína í upphafi
kórónuveirufaraldurs-
ins, snemma á árinu
2020. Ekki þarf að fjöl-
yrða hér um komur er-
lendra ferðamanna til
Íslands á þessu ári en
það gefur augaleið að
tekjufall leiðsögu-
manna hefur verið al-
gert. Í síðustu útfærslu ríkisstjórn-
arinnar á úrræðum vegna
faraldursins kom m.a. fram í orðum
fjármálaráðherra að þar væri gert
ráð fyrir úrbótum fyrir leiðsögumenn
– en ennþá bólar ekkert á þeim.
Stærstur hluti leiðsögumanna er
tímabundið ráðinn og miðast ráðning-
artíminn við hverja ferð með erlenda
ferðamenn. Ferð getur verið allt frá
einum degi upp í þrjár vikur eða
meira, og hver vinnudagur er oftast
mun lengri en hefðbundinn vinnu-
tími. Ferð getur t.d. verið 18 dagar
þar sem vinnutíminn er 12 klukku-
stundir á dag og enginn frídagur í
þessari nær þriggja vikna vinnutörn.
Leiðsögumenn gangast inn á þetta og
sinna starfi sínu með gæði og fag-
mennsku að leiðarljósi, enda mjög
margir langskólagengnir í viðbót við
sitt fagnám í leiðsögn.
Inn á milli ferða eru leiðsögumenn
„atvinnuleitendur“. Í venjulegu ár-
ferði bóka leiðsögumenn sig fyr-
irfram í ferðir fyrir allt árið, eða allt
sumarið, fyrir einn eða fleiri atvinnu-
rekanda. Vinnuumhverfi leiðsögu-
manna er því afar óhefðbundið og
passar alls ekki inn í rammann sem
atvinnuleysisbætur eru reiknaðar út
frá. Þetta kom rækilega í ljós þegar
þessi stóri hópur missti vinnu sína á
einu bretti, þ.e. vegna „aflabrestsins“
sem varð þegar ferðamennirnir
hættu að mestu að koma. Vinnu-
málastofnun hafði ekki „rétt form“ til
að flokka þessa óreglulegu stétt í og
því var ekki hægt að greiða fólkinu
atvinnuleysisbætur. Eftir ómælda
vinnu, og í sumum tilfellum mjög
langan tíma, tókst að finna lausn og
flestir leiðsögumenn
fengu greiddar atvinnu-
leysisbætur, tekju-
tengdar í þrjá mánuði
eins og lög gera ráð fyr-
ir.
Eitt af úrræðum rík-
isstjórnarinnar vegna
faraldursins var að
lengja í sex mánuði tím-
ann sem atvinnuleys-
isbætur væru tekju-
tengdar. En það gilti
bara fyrir þá sem voru á
þannig atvinnuleysisbótum 1. sept-
ember. Leiðsögumenn misstu vinnu
sína svo snemma á árinu að hinn 1.
september voru þeir búnir að missa
réttinn til að fá tekjutengdar atvinnu-
leysisbætur og falla því ekki undir
þetta úrræði. Þegar fjármálaráð-
herra nefndi úrbætur fyrir leið-
sögumenn í nýjustu úrræðum rík-
isstjórnarinnar vonuðu þeir auðvitað
að a.m.k. þessi leiðrétting yrði gerð,
þ.e. að leiðsögumenn fengju tekju-
tengdar bætur í sex mánuði eins og
aðrir atvinnulausir. En nú eru leið-
sögumenn farnir að halda að Bjarni
hafi gleymt þeim.
Þegar þetta er ritað er um mán-
uður til jóla og landsmenn eru hvattir
til að njóta aðventunnar eins og hægt
er í ljósi faraldursins. Það er ekki
auðvelt fyrir atvinnulausa leið-
sögumenn á strípuðum atvinnuleys-
isbótum! Fjármálaráðherra er hvatt-
ur til að íhuga hvernig jólasteik og
jólagjafir hann gæti keypt fyrir þá
upphæð. En fyrst og fremst er hann
hvattur til að sjá til þess að úrbætur
fyrir leiðsögumenn komist á sem
allra fyrst.
Bjarni – gleymdirðu
okkur nokkuð?
Eftir Bryndísi
Kristjánsdóttur
» Vinnuumhverfi leið-
sögumanna er því
afar óhefðbundið og
passar alls ekki inn í
rammann sem atvinnu-
leysisbætur eru reikn-
aðar út frá
Bryndís Kristjánsdóttir
Höfundur er leiðsögumaður.
Viðtal Morgunblaðs-
ins hinn 25. október sl.
við sr. Óskar Inga
Ingason, sóknarprest í
Ólafsvík, hefði átt að
vekja eftirtekt alls
þjóðkirkjufólks og
reisa upp af svefni.
Lýsir hann alvarlegu
ástandi innan þjóð-
kirkjunnar og segir
þar ríkja þöggun og
ótta, myrkur og
ómenningu. Sannarlega er um stór
orð að ræða en fyrir vikið verð-
skulda þau líka nána skoðun.
Ástæðuna fyrir ástandinu segir
sr. Óskar vera að finna hjá yfir-
stjórn þjóðkirkjunnar, sem hann
m.a. sakar um að viðhafa alræð-
istilburði og að sýna söfnuðum
margskonar lítilsvirðingu. Til-
greinir hann að margir hafi sagt sig
úr sóknarnefndum vegna þess að
þeir hafi gefist upp á vinnubrögð-
unum innan kirkjunnar. „Þess ut-
an,“ segir hann, „hefur kirkju-
stjórnin engan áhuga á að vernda
sitt starfsfólk,“ og lýsir hvernig það
er að vera „gjörsamlega virtur að
vettugi“ þegar upp koma úrlausn-
arefni sem krefjast samráðs og
samvinnu.
Kulnun
Fyrir fáeinum misserum var á
menntadögum presta fjallað um
kulnun í starfi. Vildi fyrirlesarinn
m.a. leiðrétta þann útbreidda mis-
skilning að ástæður kulnunar væru
almennt þær að fólk ynni langan
eða strangan vinnudag. Þess í stað
var á það bent að kulnun ætti sér
oftar en ekki rætur í erfiðum
starfsskilyrðum, s.s. þegar fólk er
ekki haft með í ráðum og þarf
ítrekað að hlíta vanhugsuðum fyr-
irmælum og illa ígrunduðum
ákvörðunum óhæfra yfirmanna.
Kulnun í starfi er því ekki algeng
meðal æðstu stjórnenda en þeim
mun meira ber á henni á meðal
millistjórnenda og lægra settra,
sem í störfum sínum þurfa að fram-
fylgja því sem þeir eru
ósáttir við og gengur
jafnvel gegn sannfær-
ingu þeirra.
Þegar viðtalið við sr.
Óskar er lesið fer ekki
hjá að fjölmargar al-
varlegar fullyrðingar
um starfshætti innan
þjóðkirkjunnar eru þar
settar fram. Eru sum-
ar þeirra rökstuddar
með dæmum en aðrar
ekki. Greinarhöfundur,
sem því miður þekkir
of vel til slæmra
stjórnunarhátta innan þjóðkirkj-
unnar í tíð núverandi biskups Ís-
lands, telur þó ástæðulaust að
draga fullyrðingarnar í efa. Lýsir
sr. Óskar ástandi þar sem prestar
og söfnuðir ýmist mæta tómlæti og
sinnuleysi kirkjuyfirvalda ellegar
þá að þeir finna sig standa frammi
fyrir yfirgangi og valdníðslu. Ekki
þarf að koma á óvart að í viðtalinu
má greina fjölmörg atriði sem ljós-
lega gefa til kynna að innan þjóð-
kirkjunnar sé að finna kulnun í
bland við uppgjöf og ótta, þöggun
og sundrungu.
Eftirfarandi fullyrðingar í viðtal-
inu við sr. Óskar Inga eru allrar at-
hygli verðar: „Allt ber að sama
brunni, kirkjustjórnin vill hafa al-
ræðisvald yfir prestum og sóknum.“
„Við skiptum engu einasta máli og
engin ástæða til að hafa samráð við
okkur eða sóknirnar.“ „Réttindi
okkar eru að engu höfð ef það hent-
ar.“ „… ástandið innan kirkjunnar
með þeim hætti að mjög hefur
dregið af fleiri prestum og sókn-
arnefndarfólki.“ „Er undarlegt að
þetta ástand ræni mann gleðinni?“
Við lestur viðtalsins verður sú
hugsun áleitin að prestar séu orðnir
áhugalitlir ef ekki allt að því upp-
gefnir. Sjálfur segist sr. Óskar vera
orðinn uppgefinn og segist honum
svo frá að hann hafi mátt líða slíkt
virðingarleysi í samskiptum við yf-
irstjórn kirkjunnar að bæði and-
legri og líkamlegri heilsu sé stefnt í
voða. Segir hann kulnunar-
einkennin augljós. Til viðbótar seg-
ir af prestum sem heilsu sinnar
vegna vantreysta sér til samtals við
yfirstjórnina auk þess sem ein-
hverjir þeirra hyggjast við starfslok
segja sig úr þjóðkirkjunni. Þá und-
irstrikar það áhugaleysið að svo
dræm hafi mæting presta verið á
síðustu prestastefnu að biskup hafi
sent þeim skammarbréf og sagt þá
skylduga til að mæta. Greinilegt er
að af er sem áður var þegar prestar
nutu þess að hittast og ræða mál-
efni kirkju og kristni þegar biskup
stefndi þeim til sín.
Viðbrögð biskupanna
Af framansögðu má ljóst vera að
viðtalið við sr. Óskar Inga er það
athyglisvert að það ætti að verða
tilefni til skilningsríkra viðbragða
kirkjuyfirvalda. Fátækleg viðbrögð
biskupanna þriggja, þ.e. biskups Ís-
lands og vígslubiskupanna tveggja
á Hólum og í Skálholti, eru því sér-
lega eftirtektaverð en þeir bregðast
við gagnrýni sr. Óskars Inga með
aðsendri blaðagrein án þess þó að
nefna hann á nafn, sem eitt og sér
sýnir virðingarleysi í hans garð.
Í grein biskupanna, sem ber yf-
irskriftina „Þjóðkirkjan er kirkja
fólksins í landinu“ og birtist í Morg-
unblaðinu, er farið mjög almennum
orðum um þær breytingar sem eru
að verða á stöðu kirkjunnar gagn-
vart ríkinu auk þess sem þar segir
lauslega frá sameiningum presta-
kalla og kynslóðaskiptum innan
kirkjunnar. Allt er það gott og gilt
svo langt sem það nær – en þó ekki,
því greinin kemur upp um skiln-
ingsskort biskupanna. Blasir við af
framsetningu þeirra að þeir átta sig
engan veginn á þeim vanda sem við
er að glíma auk þess sem ljóst má
vera að þeim finnst framkomin
gagnrýni lítt svaraverð. Hugum
nánar að framsetningu þeirra í ljósi
þess sem áður segir um helstu
ástæður kulnunar.
Eftir að hafa nefnt breytingar til
sögunnar, og talið þá upp sem
ábyrgð bera á þeim, s.s. kirkjuþing,
kirkjuráð og embætti biskups Ís-
lands, láta biskuparnir þrír eftirfar-
andi setningu frá sér fara: „Eðlilegt
er að mörgum reynist erfitt að taka
breytingum sem viðkomandi hefur
ekkert um að segja en aðrir
ákveða.“ Er um athyglisverða setn-
ingu að ræða, sem í raun varpar
ljósi á ástandið innan kirkjunnar. Í
fyrsta lagi er á það að benda að
þjóðkirkjan byggist á lýðræði og
því þurfa ákvarðanatökur að grund-
vallast á upplýsingagjöf og umsögn-
um, gegnsæi og opinni umræðu.
Eiga allir í söfnuðum landsins að
geta haft sitt að segja. Staðreyndin
er hins vegar sú að í tíð núverandi
biskups Íslands hafa grundvall-
arreglur lýðræðisins verið þver-
brotnar og breytingar keyrðar
áfram í trássi við vilja safnaða og
heimafólks. Má segja að lýðræðið
innan kirkjunnar sé sýndarlýðræði
en ítrekað er þannig staðið að
breytingum og ákvörðunum að „við-
komandi hefur ekkert um að segja
en aðrir taka“, eins og bent er á í
skrifum biskupanna. Þá er í svari
biskupanna beinlínis að finna upp-
skrift að kulnuninni innan kirkj-
unnar, þótt þeir geri sér ekki grein
fyrir því.
Æðruleysisbænin
Biskuparnir þrír staðfesta svo
enn frekar skilningsskortinn með
lokaorðum sínum. Þar draga þeir
fram að miklar breytingar eigi sér
stað um heim allan, m.a. vegna
veirufaraldursins, og að öllum
breytingum fylgi mikil óvissa. Segja
þeir að „óöryggi og ótti“ sé „sam-
mannleg viðbrögð við hinu
óþekkta“ og í framhaldinu kjósa
þeir að vitna í æðruleysisbænina,
sem þeir segja góða áminningu á
breytingatímum: „Guð, gef mér
æðruleysi til að sætta mig við það
sem ég fæ ekki breytt, kjark til að
breyta því sem ég get breytt og
visku til að greina þar á milli.“
Beita þeir fyrir sig merkri og mik-
ilvægri bæn til að segja fólki að
hafa hægt um sig. Um misnotkun á
bæninni er að ræða sem ekki sæmir
biskupum.
Eftir Kristin Jens
Sigurþórsson » „Þá er í svari bisk-
upanna beinlínis að
finna uppskrift að kuln-
uninni innan kirkj-
unnar, þótt þeir geri sér
ekki grein fyrir því.“
Kristinn Jens
Sigurþórsson
Höfundur er síðasti sóknar-
presturinn sem sat Saurbæ
á Hvalfjarðarströnd.
kristinnjens@icloud.com
Þjóðkirkjan kulnað skar
eða kyndill vonar?
Allt um sjávarútveg