Morgunblaðið - 01.12.2020, Blaðsíða 10

mennta- og menningarmálaráðu-
neytisins mun ný heimsminjanefnd
taka til starfa í upphafi nýs árs.
Hún verður vettvangur samráðs
um heimsminjar hér á landi og
ráðuneytinu til ráðgjafar um fram-
kvæmd heimsminjasamnings
Unesco. Í því felst meðal annars að
fjalla um endurskoðun yfirlitsskrár,
sem greinilega er löngu tímabært
því gildandi yfirlitsskrá er úr sér
gengin, og ræða forgangsröðun
nýrra tilnefninga áður en tillaga er
gerð til ráðherra.
Íslenska Unesco-nefndin telur af-
ar mikilvægt að ný heimsminja-
nefnd verði skipuð sem fyrst. Hlut-
verk Unesco-nefndarinnar er að
vera ríkisstjórn og sendinefnd Ís-
lands til ráðuneytis og tengiliður
við íslenskar stofnanir. Nefndin
annast upplýsingastarfsemi um
málefni Unesco hér á landi, meðal
annars á vefsvæði. Sæunn Stefáns-
dóttir, formaður nefndarinnar, seg-
ir um starf heimsminjanefndar hér
að mikilvægt sé að halda utan um
þennan málaflokk. Ísland eigi
glæsilegar heimsminjar og aðrar
mikilvægar tilnefningar bíði af-
greiðslu.
Viðamikil vinna
Eftir að ríkisstjórnin ákveður að
tilnefna stað eða minjar á heims-
minjaskrá Unesco fer í gang mikil
vinna við skýrslugerð og rökstuðn-
ing. Það kostar verulega fjármuni.
Vinnan getur tekið nokkur ár og
matsferli heimsminjaskrifstofu tek-
ur sömuleiðis langan tíma. Tilnefn-
ingin er að lokum lögð fyrir ársfund
alþjóðlegu heimsminjanefndarinnar
þar sem fulltrúar allra aðildarríkj-
anna sitja. Svo bíða menn með önd-
ina í hálsinum eftir því hvort stað-
urinn er samþykktur inn á heims-
minjaskrá eða hafnað.
Staður sem fær þennan eftirsótta
stimpil er þar með kominn í röð
margra af merkustu náttúru- og
menningarminjum heims. Staðina
þarf að virða og umgangast í sam-
ræmi við gildi þeirra og viðmið
Unesco enda eru þeir þá orðnir
sameign mannkyns. Margt ferða-
fólk lítur til heimsminjaskrár við
skipulagningu ferðalaga sinna.
Torfhúsahefðin framarlega í röð
 Enginn staður hér á landi í skráning-
arferli fyrir heimsminjaskrá  Skipa á
nýja heimsminjanefnd eftir sjö ára hlé
Heimsminjaskrá Unesco
2004 Þingvellir, menningarminjar
2008 Surtsey, náttúruminjar
2019 Vatnajökulsþjóðgarður náttúruminjar
Heimsminjar á Íslandi
Minni heimsins – heimsskrá Unesco
2009 Handritasafn Árna Magnússonar á Íslandi og í Danmörku
2013 Manntalið 1703 – Þjóðskjalasafn
Lifandi hefðir – heimsskrá Unesco
2020 Hefðbundin smíði súðbyrðinga (trillu, skektu), sameiginleg tilnefning Norðurlandanna
Laufabrauðshefðin, tilnefning undirbúin
2018 Að syngja barnagælur og vögguvísur
2018 Hlaupahópar
2018 Íslenski hesturinn: hesta-mennska og hrossarækt
2018 Íslensku jólasveinarnir
2018 Kljásteinsvefstaður
2018 Kveðskaparhefðin
2018 Ljóðahátíðin Haust-glæður í Fjallabyggð
2018 Lugtarganga heilags Marteins
2018 Slátur og sláturgerð
2018 Torf: torfhleðsla, torfskurður og -stunga
2018 Þjóðbúningahefð í aldanna rás
2019 Ættarmót
2019 Að fara í berjamó
2019 Bolvíska blótið
2019 Brúnaðar kartöflur
2019 Gvendardagur
2019 Íslensk stuðla-setningarhefð
2019 Jónsmessa – sumarsólstöður
2019 Landnámshænan
2019 Mæðradagsblóm Kvenfélags Húsavíkur
2019 Saumaklúbbar
2019 Þjóðdansar í aldanna rás
2020 Brauðtertur – brauðtertugerð
2020 Gengið á Helgafell – þjóðtrú
2020 Gömlu dansarnir
2020 Harmonikan – hljóðfæri gleði og dansmenningar
2020 Sumardagurinn fyrsti
Alþjóðlegt net UNESCO fyrir jarðvanga
2011 Katla, jarðvangur
2015 Reykjanes, jarðvangur
Minni heimsins – landsskrá Íslands
Passíusálmar Hallgríms Péturssonar – Landsbókasafn
Kvikfjártalið 1703 – Þjóðskjalasafn
Konungsbók eddukvæða – Árnastofnun
Íslensk túnakort 1916-1929 – Þjóðskjalsafn
Lifandi hefðir – landsskrá Íslands
Breiðafjörður, náttúru- og menningarminjar. Mývatn og Laxá, náttúruminjar. Torfajökull, náttúruminjar. Íslenskar torfbyggingar
ásamt tengdu búsetulandslagi – raðtilnefning, menningarminjar. 2014 HAFNAÐ: Víkingaminjar – alþjóðleg raðtilnefning, menningarminjar.
Yfirlitsskrá Íslands vegna tilnefninga, óuppfærð
Morgunblaðið/Ingó
Öxarárfoss Þingvellir voru fyrsti
íslenski heimsminjastaðurinn.
BAKSVIÐ
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
Ekki er unnið að umsókn um
skráningu neins staðar hér á landi
á skrá Menningarstofnunar Sam-
einuðu þjóðanna (Unesco) um staði
sem teljast vera einstakir og al-
þjóðlega viðurkennd verndarsvæði.
Nokkrar minjar eru á gamalli yfir-
litsskrá Íslands yfir hugsanlega
heimsminjastaði og samkvæmt
upplýsingum mennta- og
menningarmálaráðuneytisins er ís-
lenska torfhúsahefðin líklegust af
þeim til að fara í formlegt undir-
búningsferli.
Þrír staðir hér á landi eru skráð-
ir á heimsminjaskrá, Þingvellir,
Surtsey og Vatnajökulsþjóðgarður.
Fjórðu umsókninni var hafnað. Það
var tilnefning víkingaminja hér og í
nágrannalöndunum. Ekki náðst sú
samstaða sem Unesco krefst.
Almenningur tilnefnir hefðir
Frá því Vatnajökulsþjóðgarður
var samþykktur hefur ekki verið
unnið að umsókn á heimsminjaskrá.
Hins vegar hefur verið safnað á
landsskrá tilnefningum um óáþreif-
anleg menningaverðmæti, svokall-
aðar lifandi hefðir á samnefndum
vef. Tilnefningarnar koma frá al-
menningi en eru yfirfarnar af
starfsfólki verkefnisins áður en þær
birtast á landsskránni. Þar kennir
margra grasa, eins og sjá má á list-
anum.
Af þessum óáþreifanlegu minjum
hafa Norðurlöndin ákveðið að til-
nefna saman á heimsskrá hefð-
bundna smíði báta með súðbyrð-
ingslagi. Þá hefur mennta- og
menningarmálaráðherra falið
Stofnun Árna Magnússonar að
undirbúa tilnefningu laufabrauðs-
hefðarinnar.
Gömul og úrelt yfirlitsskrá
Sérstök heimsminjanefnd var
starfandi í mörg ár. Hún gerði til-
lögur að yfirlitsskrá Íslands og
vann að framgangi tilnefninga á
heimsminjaskrá. Ný nefnd hefur
ekki verið skipuð frá því skip-
unartími síðustu nefndar rann út á
árinu 2013. Vinnan hefur farið fram
innan viðkomandi ráðuneyta.
Samkvæmt upplýsingum
10 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. DESEMBER 2020
Dagskrá:
Staða og starfsemi Gildis á COVID-19 ári
Fjárfestingar Gildis
Önnur mál
Hægt verður að horfa á fyrirlestra á netinu og senda fyrirspurnir á
frummælendur. Nánari upplýsingar um fyrirkomulag fundarins, þar
á meðal tengil á streymi, má finna á heimasíðu sjóðsins,www.gildi.is.
Stjórn Gildis-lífeyrissjóðs
3. desember klukkan 16:00
Gildi–lífeyrissjóður
Rafrænn sjóðfélaga-
og fulltrúaráðsfundur
▪
▪
▪
Lífeyrissjóður www.gildi.is
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Samningur Færeyja, Noregs og Evr-
ópusambandsins um makrílveiðar
rennur út um áramót. Á sama tíma
verða Bretar sjálfstætt strandríki við
útgöngu úr ESB. Færeyingar hafa
gert rammasamning við Breta um
fiskveiðimál og samkvæmt upplýs-
ingum frá Færeyjum er reiknað með
að viðræður um veiðiheimildir hefjist
um miðjan desembermánuð.
Mikilvægt er fyrir Færeyinga að fá
áfram leyfi til makrílveiða við Bret-
land, sem þeir höfðu samkvæmt
samningi fyrrnefndra þriggja strand-
ríkja. Meðal annars hafa þeir veitt
mikið af makríl við Hjaltlandseyjar
fyrstu vikur ársins. Við bætast
áhyggjur af því að færeysk skip hafa
ekki náð kvótum þessa árs og eiga
eftir að veiða 36 þúsund tonn. Um 25
þúsund tonn af þessum heimildum
falla niður um áramót verði ekki sam-
ið um annað. Færeyingar veiddu um
60% makrílafla síns í færeyskri lög-
sögu í fyrra og um helming tvö ár þar
á undan.
Ekki hefur verið gengið frá samn-
ingum um stjórnun makrílveiða á
næsta ári frekar en á öðrum deili-
stofnum í NA-Atlantshafi. Þó svo að
heildarsamningur hafi ekki verið
gerður hafa strandríkin þó sammælst
um að leggja ráðgjöf Alþjóðahafrann-
sóknaráðsins, ICES, til grundvallar
við veiðarnar. ICES leggur til að
leyft verði að veiða rúmlega 850 þús-
und tonn, nokkru minna en sem nem-
ur ráðgjöf þessa árs. Eftir sem áður
ákveður hvert strandríki eigin kvóta
út frá sínum viðmiðunum.
Fylgjast með loðnuleit
Frá stöðu viðræðna um makríl-
veiðar var greint í Færeyska útvarp-
inu í síðustu viku og sömuleiðis frétt-
um af loðnuleit Polar Amaroq fyrir
norðan land. Færeyingar hafa heim-
ild til að veiða 5% af loðnukvótanum
við Ísland, en þó aldrei meira en 30
þúsund tonn. Því skiptir ákvörðun
um upphafskvóta þá miklu máli.
Færeyingar ræða
við Breta um kvóta
Þjóðminjavörður
telur það verðugt
verkefni að til-
nefna torfhúsa-
hefðina á heims-
minjaskrá. Margir
af þeim torfbæj-
um sem varðveist
hafa tilheyra
húsasafni Þjóð-
minjasafnsins en
einnig eru nokkrir bæir utan þess.
Margrét Hallgrímsdóttir segir að
torfhús Þjóðminjasafnsins séu víða
um landið og ef ríkisstjórnin ákveði
að tilnefna torfhúsaarfinn varði það
landið í heild og einnig þurfi að leita
samráðs við nágrannalöndin þar
sem slíkum húsum hafi verið haldið
við. Hún segir að Þjóðminjasafnið
hafi unnið að viðhaldi torfhúsanna
síðustu tuttugu ár með það að leið-
arljósi að þessi einstaka arfleifð
myndi einhvern tímann hljóta til-
nefningu á heimsminjaskrá.
Margrét leggur áherslu á að ekki
sé einungis átt við torfhúsin sjálf
heldur einnig tilheyrandi búsetu-
landslag og handverk við byggingu
þeirra og viðhald.
Verðugt verkefni að tilnefna
ÞJÓÐMINJAVÖRÐUR
Margrét
Hallgrímsdóttir