Morgunblaðið - 11.12.2020, Qupperneq 22

22 UMRÆÐAN Minningar
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 11. DESEMBER 2020
✝ Alda Vilhjálms-dóttir fæddist í
Víkum á Skaga 20.
nóvember 1928.
Hún lést 30. nóv-
ember 2020 á dval-
arheimili aldraðra á
Sauðárkróki. Alda
var dóttir Ástu
Kristmundsdóttur,
f. 12.6. 1902, d. 15.4.
1980, húsfreyju, og
Vilhjálms Árnason-
ar, f. 30.10. 1898, d. 9.9. 1974,
bónda á Hvalnesi á Skaga. Systk-
in Öldu voru Petrea, f. 4.3. 1932,
d. 16.9. 2912, og Búi, f. 9.1. 1934.
Fóstursystkini Öldu voru Karl
Holm, f. 16.9. 1935, og Anna Lilja
Bjarni á tvær dætur með Hrafn-
hildi Bjarnadóttur. 4) Árni, f.
1959, kvæntur Þórdísi Sif Þóris-
dóttur og þau eiga svo syni.
Langömmubörnin eru 31.
Alda ólst upp á Hvalnesi á
Skaga. Þegar börnin komust á
legg fór hún á vinnumarkaðinn
og starfaði m.a. í Verslun Har-
aldar Árnasonar og í sút-
unarverksmiðju Loðskinns við
saumaskap en lengst af var hún
verkstjóri hjá saumastofunni
Vöku á Sauðárkróki. Auk þess
tók Alda að sér saumaskap
heima fyrir.
Útför Öldu verður frá Sauð-
árkrókskirkju í dag, 11. desem-
ber 2020, klukkan 14. Streymt
verður frá athöfninni og hlekk-
urinn er:
https://www.facebook.com/
saudarkrokskirkja
Virkan hlekk á slóð má nálg-
ast á
https://www.mbl.is/andlat
Leósdóttir, f. 16.1.
1941.
Alda giftist Agli
Bjarnasyni, f. 9.11.
1927, d. 15.4. 2015,
ráðunaut hjá Bún-
aðarsambandi
Skagfirðinga á
Sauðárkróki. Börn
þeirra eru: 1) Vil-
hjálmur, f. 1952,
kvæntur Ragnhildi
Pálu Ófeigsdóttur
og þau eiga fjögur börn. 2) Ásta,
f. 1953, gift Lárusi Sighvatssyni
og hún á einn son með Herði
Haraldssyni. 3) Bjarni, f. 1955,
kvæntur Elínu Guðbrandsdóttur
og þau eiga fjögur börn en
Ljúfar minningar, þakklæti og
sterkar tilfinningar um lán í lífinu
sitja eftir þegar við systkinin
minnumst móður okkar, Öldu
Vilhjálmsdóttur. Mamma fædd-
ist í Víkum en flutti ung í Hvalnes
eftir að Vilhjálmur afi og Ásta
amma hófu þar búskap á fjórða
áratug síðustu aldar og þar ólst
hún upp, elst þriggja systkina.
Formleg skólaganga mömmu var
stutt, nokkrar vikur árlega í far-
skóla, enda voru fræðslulögin
ekki komin út á Skaga á þessum
árum. Mamma lauk formlegri
skólagöngu sinni í Kvennaskól-
anum á Blönduósi en þangað fór
hún fótgangandi yfir Skagaheiði,
sem var þá algengur samgöngu-
máti. Í skólanum eignaðist hún
góðar vinkonur sem héldu sam-
bandi sín á milli út ævina. Að
námi loknu var mamma um tíma í
vinnu á St. Jósepsspítala í Hafn-
arfirði en kom svo á Sauðárkrók
til að vinna á Hótel Tindastóli þar
sem hún kynntist Agli föður okk-
ar, lífsförunaut sínum. Þau hófu
búskap og eignuðust þrjú börn á
rúmlega tveggja ára tímabili og
svo það fjórða fjórum árum síðar.
Mamma og pabbi keyptu
Bárustíg 1 og byggðu þar sitt
heimili og ólu okkur systkinin
upp. Fyrstu búskaparárin var
skrifstofa Búnaðarsambandsins
og pabba þar í einu herbergi og
mikill gestagangur var á heim-
ilinu, ýmist fjölskyldu- og fræn-
dalið, vinir eða bændur sem áttu
erindi á skrifstofuna. Oftast voru
tvær heitar máltíðir eldaðar dag-
lega, standandi kaffi og kaffi-
brauð allan daginn og jafnan voru
gestir við eldhúsborðið og ósjald-
an tvísetið við máltíð. Öllum var
vel tekið og við systkinin alin upp
við að sýna gestum kurteisi og
gestrisni.
Mamma náði góðum tökum á
því að sníða og sauma og var
mjög eftirsótt saumakona. Hún
virtist geta leyst allar þrautir í
saumaskap og aðlagað snið að
sérhverjum líkamsvexti. Mörg
síðkvöld og nætur fóru í sauma-
skap á eldhúsborðinu eftir að ró
var komin yfir heimilið. Mamma
var sérlega bóngóð og greiðvikin
og reyndi hvað hún gat að hjálpa
samferðafólki sínu. Margir
dvöldu á heimilinu, jafnvel í
lengri tíma. Þegar við börnin vor-
um komin vel á legg fór mamma á
vinnumarkaðinn og vann fyrst í
verslun, síðan í sútunarverk-
smiðjunni svo lengst af sem verk-
stjóri hjá saumastofunni Vöku.
Mömmu var umhugað um að
við systkinin sæktum okkur
menntun og studdi okkur vel í
skólagöngunni. Mikla áherslu
lagði hún á heiðarleika og hjálp-
semi. Uppeldið byggðist á sann-
kristilegum grunni enda mamma
trúuð kona. Hún var engin kröfu-
gerðarkona og vildi aldrei trana
sér fram. Hún hafði ekki áhuga á
stjórnmálum en mátti þola þátt-
töku okkar bræðranna í þeim.
Mamma var mikil fjölskyldukona
og hafði mikla gleði af barna-
börnunum, sem sóttu mikið til
hennar. Þegar dró úr gestagangi
á heimilinu tóku barnabörnin og
síðar barnabarnabörnin við því
hlutverki að fylla það af fólki. Öll
fengu þau mikla ást á ömmu sinni
enda nutu þau umhyggju hennar
og greiðvikni.
Þegar aldurinn færðist yfir
mömmu minntist hún oft mið-
nætursólarlagsins á Skaga. Þá
kom líka vel fram hversu mikið
yndi hún hafði af því að ferðast.
Nú hefur hún ferðast þangað sem
sál hennar nýtur eilífrar blessun-
ar.
Vilhjálmur, Ásta, Bjarni og
Árni Öldu- og Egilsbörn.
Ég gleymi því aldrei þegar ég
kom fyrst á heimili Öldu tengda-
móður minnar. Minningin er böð-
uð sól og hún Alda tók mér opn-
um örmum. Hún var björt og
geislandi af hlýju. Og svona var
hún alla ævi.
Ég hef reyndar aldrei kynnst
gestrisnari manneskju en Öldu.
Alltaf var heitt á könnunni hjá
henni og alltaf var fólk við eld-
húsborðið. Alda vildi hvers
manns vanda greiða, saumaði á
fólk og uppörvaði fólk. Allir fóru
hressari og bjartsýnni út frá
henni. Sjálfri fannst mér alltaf
þegar ég steig yfir þröskuldinn
hjá Öldu að ég væri komin í birtu
og hlýju, tilveran litaðist ein-
hvern veginn bjartari litum.
Oft sat ég á spjalli við Öldu.
Hún var ein af þeim sem hafa ríkt
innsæi og skilja það ósagða. Aldr-
ei nokkurn tímann sagði hún
styggðaryrði um nokkurn mann.
Og marenskökurnar hennar, þær
voru óviðjafnanlegar. Ég sagði
oft við vinkonur mínar að ég ætti
svo fitandi tengdamóður af því ég
gat ekki hætt að borða þær og
bætti á mig kílóum við hverja
heimsókn.
Alda tengdamóðir mín var ein-
staklega raungóð og í staðinn fyr-
ir að tala um það sem þyrfti að
gera gerði hún það einfaldlega
sjálf. Þegar við Vilhjálmur vorum
við nám í Bandaríkjunum veiktist
móðir mín fyrirvaralaust af heila-
krabba. Hún bjó ein en Alda
brást þá strax við og fór til
Reykjavíkur og hugsaði um hana
þangað til hún komst á spítala.
Það gerði enginn annar. Einnig
tók hún að sér börnin á þessum
erfiða tíma.
Alda var mikil amma og mikill
uppalandi. Ég hef alltaf litið á það
sem mikið lán að börnin mín
skyldu fá að kynnast henni og
dvelja hjá henni að sumarlagi.
Hún var einstök fyrirmynd fyrir
þau, kenndi þeim jákvæðni og
bjartsýni og efldi þeim kjark.
Alda var örugglega einn af þeim
einstaklingum sem hefur tekist
að varðveita „barnið“ í sér. Ég
gleymi því aldrei þegar hún einu
sinni sem oftar var að heimsækja
barnabörnin í Reykjavík og þau
báðu um að fá að sofa hjá ömmu
sinni á meðan hún væri í heim-
sókn. Eitthvað gekk mér illa að
sofna og fannst ég heyra tónlist.
Ég rann á hljóðið og hvaða sjón
mætti mér nema amman og
barnabörnin öll dansandi svona
rosalega glöð og ánægð! Minnti
þetta mig á senur úr kvikmynd-
inni „The Sound of Music“.
Að eiga svona tengdamóður
eins og Öldu er ekki sjálfgefið í
lífinu, konu sem breiðir út bless-
un hvar sem hún kemur og slíka
fyrirmynd í góðsemi.
Talmud segir að æðsta birting-
armynd viskunnar sé góðsemi og
það var sá eiginleiki sem ein-
kenndi Öldu tengdamóður mína
öðrum fremur. Það er sú arfleifð
sem hún skildi eftir sig.
Guð blessi sálu Öldu Vil-
hjálmsdóttur og láti hið eilífa ljós
lýsa henni.
Ragnhildur Pála
Ófeigsdóttir.
Nú er Alda Vilhjálmsdóttir,
mín ástkæra tengdamóðir, farin
frá okkur yfir móðuna miklu. Eft-
ir standa minningar um góða
konu og mikinn gleðigjafa sem
við elskuðum öll.
Elsku Alda, þú varst stór
áhrifavaldur í mínu lífi og ég er
svo þakklát fyrir okkar góðu
samskipti í öll þessi ár. Sérstak-
lega þakka ég fyrir hvað þú varst
ömmubörnunum einstaklega góð.
Á Bárustígnum hjá þér og Agli
áttu þau griðastað og voru alltaf
meira en velkomin. Þið voruð
þeim ómetanlegt bakland á
skólaárum þeirra á Króknum og
eigið alltaf stóran stað í hjarta
þeirra. Nú á seinni árum átti ég
líka griðastað hjá þér á Báru-
stígnum og fékk oft gistingu þeg-
ar ég var að vinna á Króknum og
færið erfitt á Skagann. Þá áttum
við saman margar ógleymanleg-
ar gleðistundir þegar við sátum
og spjölluðum um alla heima og
geima yfir nokkrum kaffibollum,
stundum fram á nótt. Það bar
margt á góma og oft var mikið
hlegið. Margar sögur fékk ég af
æskuslóðum þínum á Skaganum
og undir það síðasta var hugur
þinn mest þar. Ég minnist þín
með mikilli hlýju og innilegu
þakklæti. Megi andi þinn hafa
áhrif á gjörðir okkar um ókomna
tíð. Ástkæra vinkona, ég sendi
þér mína hinstu kveðju. Takk fyr-
ir allt.
Elín Petra Guðbrandsdóttir.
Hlátrasköll, pönnukökur, púð-
ursykurstertubotnar í ofninum,
saumavélin suðar á eldhúsbekkn-
um, barnaskarinn á ferð og flugi
ýmist inni eða úti í sandkassan-
um, fólk kemur og fer eftir mis-
langt stopp á Bárustígnum og
ekki má nú gleyma kjötsúpunni,
sem mér finnst enn sú besta sem
ég hef fengið. Það er einhvern
veginn svona sem ég minnist
minnar kæru tengdamóður sem í
dag er kvödd í hinsta sinn eftir
langa og farsæla ævi.
Okkar leiðir lágu saman fyrir
um 45 árum er ég tók að gera
hosur mínar grænar fyrir dótt-
urinni og litla drengnum hennar.
Fljótlega náðum við tengdó vel
saman og vegferð okkar verið
kærleiksrík og góð. Sjálfsagt hef-
ur strákurinn að sunnan stund-
um verið erfiður en við kláruðum
Alda
Vilhjálmsdóttir
Stjórnskipu-
lag þjóðkirkj-
unnar er að
mörgu leyti
furðulegt fyrir-
bæri. Fljótt á lit-
ið virðist það
vandað, gegn-
sætt og skilvirkt
en eins og sagan
sýnir koma í ljós
brestir þegar á
reynir. Ástæða þessa virðist
einkum sú að við setningu laga
um þjóðkirkjuna árið 1997
kom engum til hugar að til
embættis biskups Íslands
kynni að veljast einstaklingur
án forystuhæfileika og leið-
togahæfni. Einnig er sem
menn hafi árið 1997 talið
óhugsandi að inn í kirkjuráð
veldist annað en vandað fólk.
Er sem engum hafi komið til
hugar að meðvirkni – hvað þá
eitthvað þaðan af verra – gæti
hreiðrað um sig innan æðstu
stofnana þjóðkirkjunnar. Er
þetta út af fyrir sig ágætur
vitnisburður um traustið sem
þjóðkirkjan naut á þeim tíma
er lagasetningin fór fram.
Hvert er hins vegar traustið til
hennar í dag? Er þjóðkirkjan
fær um að takast á hendur
aukið sjálfræði eins og til
stendur að færa henni með
nýrri lagasetningu?
Í núgildandi lögum um þjóð-
kirkjuna má glöggt sjá að bisk-
up Íslands fer ekki einungis
með mikil völd, og ber að sama
skapi mikla ábyrgð, heldur
gegnir hann miðlægu lykilhlut-
verki. Er honum ætlað að
tengja saman fjölmörg svið og
aðgreinda þætti og þannig
halda um alla þræði í höndum
kirkjuyfirvalda. Er afar áríð-
andi að í embætti biskups Ís-
lands veljist ekki einungis
frambærilegur guðfræðingur
heldur einnig úrræðagóður,
trúaður og góðhjartaður ein-
staklingur. Þarf biskup að vera
fær um að sýna frumkvæði,
stýra samráði, samræma við-
brögð og miðla réttum upplýs-
ingum. Blasir við að biskup má
hvorki pukrast með ráðabrugg
sitt né fara í felur með aðkomu
sína að málum heldur þarf
ræða hans ávallt að vera á
þann veg að já sé já og að nei
sé nei. Þannig berst hann góðu
baráttunni og varðveitir trúna.
Lítum snöggvast á mikilvægi
biskups.
Biskupafundur
og prestastefna
Biskupi Íslands er fengið að
kalla saman biskupafund, sem
lögum samkvæmt er m.a. sam-
ráðsvettvangur um presta-
kallaskipanina í landinu. Er
biskupafundi t.d. ætlað að
fjalla um allar breytingar sem
á henni kunna að
verða áður en til
kasta kirkjuþings
kemur. Því miður
hefur þarna orðið
misbrestur á og
t.d. liggur nú fyr-
ir hjá dómsmála-
ráðuneytinu
beiðni héraðs-
fundar Vestur-
landsprófasts-
dæmis árið 2019
um að skorið
verði úr um hvort
réttilega hafi verið farið að lög-
um við niðurlagningu Saur-
bæjarprestakalls. Er frá því að
segja að sá málatilbúnaður
fékk aldrei umfjöllun bisk-
upafundar auk þess sem bisk-
up Íslands sat þegjandi og
hljóðalaust undir allri umræðu
um málið á kirkjuþingi og hélt
mikilvægum upplýsingum frá
þingheimi.
Biskup Íslands kallar einnig
saman prestastefnu en þar er
m.a. fjallað um kenningu og
helgisiði hinnar evangelísk-
lúthersku þjóðkirkju. Hefði til
dæmis verið mjög eðlilegt að
Prestastefna Íslands hefði
fjallað um nýlega fyrirgefn-
ingu biskups Íslands til handa
samkynhneigðum áður en hún
var kunngjörð opinberlega.
Fór engin formlega rétt um-
fjöllun fram innan þjóðkirkj-
unnar um þá fyrirgefningu,
sem hlýtur að rýra mjög gildi
hennar og þá ekki hvað síst í
huga þeirra sem henni var
beint til.
Ábyrgð gagnvart
kirkjuþingi
Hlutverk biskups Íslands er
sérlega mikilvægt þegar kem-
ur að margvíslegum stjórn-
valdsákvörðunum. Er fyrst til
þess að taka að biskup Íslands
er einn og sér stjórnvald í ýms-
um málum en þar fyrir utan er
hann forseti fimm manna
kirkjuráðs, sem fer með æðst
framkvæmdavald innan þjóð-
kirkjunnar. Undir kirkjuráð
heyrir t.d. fasteignasvið þjóð-
kirkjunnar, sem m.a. hefur
með höndum allt viðhald prest-
setra en ítrekað hefur komið
upp alvarlegur ágreiningur um
viðhald þeirra með þeim afleið-
ingum að prestar hafa „óvænt“
misst embætti sín. Hefur
greinarhöfundur átt þess kost
að fylgjast náið með framvindu
þeirra mála og veit fyrir víst að
þeim hefði lyktað öðruvísi
hefði heiðarlega verið að þeim
staðið.
Þá hefur kirkjuráð, með
biskup Íslands í fararbroddi,
mikilvægu hlutverki að gegna
gagnvart kirkjuþingi og ber þá
lagalegu ábyrgð að þingið sé á
hverjum tíma réttilega upp-
lýst. Reynir hér á að unnið sé
af heiðarleika og vandvirkni
því kirkjuþing þarf að geta
treyst öllum gögnum og grein-
argerðum. Þó biskup Íslands
teljist ekki til kirkjuþingsfull-
trúa þá hefur hann ásamt
vígslubiskupunum þar mál-
frelsi og tillögurétt. Er honum
ætlað að láta þingmál til sín
taka eftir því sem við á og mál-
efnin krefjast. Biskup getur
því komið réttum upplýsing-
um á framfæri við þingheim,
hafi t.d. misbrestur orðið þar á
við skýrslugjöf kirkjuráðs.
Eins er á kirkjuþingi hægt að
beina fyrirspurnum til bisk-
ups. Reynir því á að biskup
veiti kirkjuþingi ætíð réttar og
skilmerkilegar upplýsingar og
sé fær um frumkvæði í þeim
efnum þurfi á að halda.
Agavald biskups
Greinarhöfundur leyfir sér
hins vegar að fullyrða að þar
hafi núverandi biskup Íslands
brugðist og eru umkvartanir
m.a. þess efnis til meðferðar
hjá úrskurðarnefnd þjóðkirkj-
unnar. Verður fyrir vikið ekki
hjá því komist að fara nokkr-
um orðum um agavaldið innan
þjóðkirkjunnar, sem lögum
samkvæmt er í höndum bisk-
ups Íslands. Segir í þjóð-
kirkjulögum að biskup hafi
„yfirumsjón með kirkjuaga
innan þjóðkirkjunnar og beit-
i[r] sér fyrir lausn ágreinings-
efna sem rísa kunna á kirkju-
legum vettvangi. Vegna
agabrota getur hann gripið til
þeirra úrræða sem lög og
kirkjuhefð leyfa.“ En hvað ef
biskup Íslands er sjálfur um-
kvörtunar- og ágreinings-
efnið? Og hvað ef siða þarf alla
biskupana til? Hver á þá að
grípa til þeirra úrræða sem lög
og kirkjuhefð leyfa? Spurn-
ingar af þessum toga má einn-
ig bera upp vegna kirkjuráðs
en ásakanir um að það hafi
brotið siðferðislega af sér eru
nú til meðferðar hjá bæði úr-
skurðarnefnd þjóðkirkjunnar
sem og áfrýjunarnefnd henn-
ar. Verður að lokum að taka
fram að þó lagaákvæðin um
úrskurðar- og áfrýj-
unarnefndir þjóðkirkjunnar
séu ekki hafin yfir gagnrýni
þarf Alþingi eigi að síður að
tryggja að umræddar stjórn-
sýslunefndir fái á grundvelli
núgildandi þjóðkirkjulaga
lokið meðferð mála, sem fyrir
liggja, þegar til nýrrar laga-
setningar kemur.
Að berjast góðu baráttunni
Eftir Kristinn
Jens Sigur-
þórsson
Kristinn Jens
Sigurþórsson
» „En hvað ef
biskup Íslands
er sjálfur umkvört-
unar- og ágrein-
ingsefnið?
Höfundur er síðasti sóknar-
presturinn sem sat Saurbæ á
Hvalfjarðarströnd.
kristinnjens@icloud.com
Áfengisneysla
tengist auknum
líkum á að grein-
ast með algeng-
ustu krabba-
meinin, í
brjóstum hjá
konum og
blöðruhálsi hjá
körlum. Áfengi
er meg-
ináhættuþáttur
fyrir krabbameini í lifur hjá
báðum kynjum. Hættan á að
fá krabbamein er stigvaxandi
eftir því sem
áfengisneyslan
er meiri. Ekki
hafa fundist nein
lægri mörk.
Ekkert lágmark
sem er algerlega
áhættulaus
áfengisneysla
varðandi
krabbamein.
Áfengi er
krabbameins-
valdur, um það
er ekki lengur
deilt. Fáir nefna þó áfengi þeg-
ar þeir eru beðnir að telja upp
áhættuþætti krabbameins.
Það er siðferðisleg skylda okk-
ar sem vinnum við rannsóknir
og forvarnir í heilbrigðiskerf-
inu að koma þessum upplýs-
ingum til skila. Allir eiga að
geta tekið meðvitaða ákvörðun
um neysluvenjur og lifn-
aðarhætti.
Eftir Ásgeir
R. Helgason
Ásgeir R. Helgason
» Áfengi er
krabbameins-
valdur.
Höfundur er dósent í sálfræði
við HR og sérfræðingur hjá
Krabbameinsfélaginu.
asgeir@krabb.is
Áfengi og krabbamein