Morgunblaðið - 29.12.2020, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 29. DESEMBER 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Fyrstasendinginaf bólu-
efnum við kór-
ónuveirunni
barst til landsins
í gær og í dag verður hafist
handa við að bólusetja. Það
er mikill léttir að og óhætt
að segja að þessarar stund-
ar hafi verið beðið með
óþreyju, þótt um leið sé
ljóst að nokkurn tíma muni
taka að bólusetja það
marga að hægt verði að af-
létta höftum og opna sam-
félagið að nýju.
Bólusetningar eru nú
hafnar víða um heim, en
fara þó hægar af stað en
margir hefðu viljað. Víða í
Evrópu var hafist handa
um helgina. Farið er að
bólusetja í Kanada, Kína,
Sádi-Arabíu og Singapúr. Í
Bandaríkjunum hafa tvær
milljónir manna verið bólu-
settar. Bandaríkjaforseti
hafði lofað að 20 milljónir
yrðu bólusettar fyrir ára-
mót.
Bólusetningar ganga
ekki aðeins hægar fyrir sig
í Bandaríkjunum en menn
höfðu vonað. Komið hafa
fram tafir í dreifingu. Hér á
landi kom fram að bólu-
setja mætti tugþúsundir
manna á dag. Getan til að
bólusetja er hins vegar
mun meiri en framboðið á
bóluefninu. Tíu þúsund
skammtar af bóluefninu frá
fyrirtækjunum Pfizer og
BioNTech bárust til Ís-
lands í gær og dugar það til
að bólusetja fimm þúsund
manns því að tvo skammta
þarf til að bólusetningin
virki.
Von er á meiru á næst-
unni en ekki hefur komið
fram áætlun um hvenær
marki hjarðónæmis verður
náð.
Ekki er bara þrýst á
stjórnvöld á Íslandi um að
láta hendur standa fram úr
ermum. Framkvæmda-
stjórn Evrópusambandsins
hefur verið gagnrýnd fyrir
að draga lappirnar. Fyrir
vikið muni ganga mun hæg-
ar að bólusetja en ella.
Kapphlaupið um bóluefni
snýst um tvennt, annars
vegar að vera fyrstur til að
ná í bóluefni og hins vegar
að ná í nóg af því. Það er
mikið í húfi og súrefnis-
skorturinn víða farinn að
standa efnahagslífi fyrir
þrifum. Vita-
skuld er það for-
gangsmál hverr-
ar ríkisstjórnar
að tryggja ör-
yggi borgaranna
í sínu landi. Vanræksla á
því hlutverki getur hæg-
lega orðið pólitískt dýr-
keypt. Um leið má ekki
gleyma að til þess að efna-
hagslíf heimsins taki við
sér er ekki nóg að hlutar
þess lifni við, blása þarf lífi
í heildina. Nærtækt dæmi
er að það væri til lítils fyrir
ferðaþjónustu hér á landi
þótt tækist að bólusetja allt
Ísland, ef veiran léki áfram
lausum hala allt í kringum
okkur og héldi áfram að
stöðva öll ferðalög.
Það er ljóst að til þess að
ráða niðurlögum faraldurs-
ins þarf að dreifa bóluefni
við kórónuveirunni um all-
an heim. Kanadamenn hafa
verið duglegastir að semja
við framleiðendur. Hægt
væri að bólusetja íbúa
landsins sex sinnum með
því bóluefni sem samið hef-
ur verið um í allt. Íbúa
Bandaríkjanna mætti bólu-
setja fjórum sinnum og
Evrópusambandsins rúm-
lega tvisvar. Hins vegar
væri aðeins hægt að bólu-
setja 20% íbúa í fátækari
löndum heims á þessu ári
miðað við stöðuna nú.
Vitaskuld er ótækt að
ríku löndin hamstri bólu-
efni á meðan þau fátækari
sitja hjá.
Miðað við óbreytta stöðu
yrði komið fram á miðjan
áratuginn áður en næðist
að bólusetja með viðunandi
hætti í fátækustu ríkjum
heims. Mætti færa rök að
því að fyrr myndi nást þar
hjarðónæmi með útbreiðslu
kórónuveirunnar með til-
heyrandi kostnaði í manns-
lífum.
Óskastaðan væri sú að
bóluefnum væri dreift jafnt
um allan heim og áhersla
lögð á að bólusetja fyrst þá
sem eru veikastir fyrir. Þá
hugsun mætti yfirfæra á
marga aðra sjúkdóma, allt
frá mislingum til malaríu.
Með samhentu átaki mætti
draga úr miklum hörm-
ungum og kórónuveiru-
faraldurinn gæti orðið lexía
um það hvernig bregðast
eigi við plágum, hvort sem
þær eru staðbundnar eða
geisa um allan heim.
Ekki sitja allir við
sama borð í
kapphlaupinu um
bóluefni}
Byrjað að bólusetja
T
oppmaður“ var athugasemd á sam-
félagsmiðlum undir frétt af sótt-
varnabroti fjármálaráðherra.
Þetta er mjög merkileg fullyrðing í
samhengi þeirra atburða sem við
erum að ganga í gegnum. Í samhengi þeirrar
hegðunar sem birtist okkur á aðfangadags-
morgun.
Í kjölfar fyrstu frétta af málinu, þar sem
óljóst var hvaða ráðherra hafði sótt fjölmennt
teiti í miðbænum, hefur komið fram afsök-
unarbeiðni um að húsið hafi fyllst á þeim 15
mínútum sem ráðherra var í samkvæminu. Af-
sökunarbeiðni sem lætur sóttvarnabrotið líta út
fyrir að vera yfirsjón og óheppilegt hliðarspor í
annars vel heppnuðum kúlujólum.
Dagbók lögreglu og vitni lýsa atburðum Þor-
láksmessu hins vegar á annan hátt. Húsið hafi
verið troðfullt þegar ráðherra bar að garði og hann hafi
verið þar nær klukkutíma en 15 mínútum. Ekki er nóg
með að ráðherra hafi þannig brotið sóttvarnalög heldur er
afsökunarbeiðnin full af rangfærslum um atvik máls.
Toppmaður
Ég efast ekki um að sá sem gegnir stöðu fjármálaráð-
herra sé ágætis faðir, afi og eiginmaður. Að hann reynist
vinum og fjölskyldu vel og sé í allan stað toppmaður á
þeim vettvangi. Slíkt ágæti yfirfærist hins vegar ekki
sjálfkrafa yfir í pólitíkina. Að vera góður í fótbolta gerir
þig ekki að góðum stjórnmálamanni. Að vera góður að
baka gerir þig ekki að góðum stjórnmálamanni. Að vera
hávaxinn gerir þig ekki að góðum stjórnmálamanni. Að þú
klæðir þig vel gerir þig ekki að góðum stjórn-
málamanni.
Kannski er líklegra að toppmaður sé góður
stjórnmálamaður en einhver auli en það er
ekki sjálfsagt og af verkunum skuluð þið
þekkja þá. Það er mjög skiljanlegt að við reyn-
um að velja toppfólk í ábyrgðarstöður. Það
ætti því að vera jafn skiljanlegt að við hættum
að velja fólk sem stendur ekki undir þeirri
ábyrgð.
Formaður VG kallar þetta sóttvarnahlið-
arspor og formaður Framsóknarflokks kallar
þetta óheppilegt og minnir á stóru myndina; að
þegar menn hafa beðist afsökunar og útskýrt
mál sitt eigi að vera svigrúm til þess að virða
það og fyrirgefa. En er þetta hliðarspor eða
hluti af einbeittum brotavilja? Það muna allir
eftir vinkonuhittingi annars ráðherra úr sama
flokki frá því rétt fyrir vetrarbylgjuna. Það ættu allir að
kannast við andmæli þingmanna sama flokks um sótt-
varnaaðgerðirnar. Að auki lítur út fyrir að ekki sé allt satt
og rétt í afsökunarbeiðninni. Hvernig á að bera virðingu
fyrir því? Hvernig á fyrirgefning að geta byggst á slíkri af-
sökunarbeiðni?
Já. Fjármálaráðherra er kannski toppmaður. En það
verður seint hægt að sýna fram á þá eiginleika á stjórn-
málaferli hans, allt frá sögunni um sjóð 9 til skattaskjóls-
skýrslna og til sóttvarnabrota. Niðurstaðan hlýtur að
segja okkur að þar sé á ferð floppstjórnmálamaður.
bjornlevi@althingi.is
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Toppmaður
Höfundur er þingmaður Pírata.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Ágúst Ásgeirsson
agas@mbl.is
Sjávarútvegsráðherrar sjósæk-inna Evrópusambandsríkjahafa ekki átt sjö dagana sælasíðan Brexit- samningum var
endanlega landað í jólabyrjun. Á þeim
hafa dunið reiðiraddir sjómanna og
samtaka þeirra. Allir sem að fisk-
veiðum koma biðu lægri hlut að þeirra
sögn. Átti það bæði við um Breta sem
og fiskveiðiþjóðir ESB.
Færeyska útvarpið segir að danski
sjávarútvegsráðherrann Rasmus
Prehn sé kominn á skrið í leit að fjár-
stuðningi frá ESB til handa dönskum
sjómönnum vegna kvótaskerðingar af
völdum viðskiptasamningsins við
Breta. Sambandið hefur lagt fimm
milljarða evra til hliðar til að bæta
þeim sem sannanlega verða fyrir afla-
skerðingu í bresku efnahagslögsög-
unni. Prehn segir danska sjómenn
falla þar undir.
Fjörutíu prósent afla danskra fiski-
skipa hefur fengist í lögsögu Breta og
þaðan fékkst 30% alls fiskjar sem
lagður hefur verið upp í dönskum
höfnum.
„Það er fagnaðarefni að skerðingin
er ekki meiri en 25% því Bretar ætl-
uðu upphaflega að lækka kvótana um
80%,“ sagði Prehn við færeyska út-
varpið.
Danskir sjómenn eiga bandamenn í
kröfum um bætur vegna skerðingar á
kvótum í lögsögu Breta. Þannig hefur
franska stjórnin sagst munu bæta
þarlendum sjómönnum það tekjutap
sem við þeim blasi af völdum samn-
ingsins.
Breskir sjómenn eru upp til hópa
vonsviknir því þeir treystu á að fá
ennþá meiri aflaheimildir í sinn hlut
við útgönguna úr ESB en samið var
um. Þeir verða sýna biðlund og þolin-
mæði um nokkurra ára skeið eða til
2027, en þá fá þeir öll yfirráð yfir lög-
sögu sinni og ráðstafa kvótunum sjálf-
ir, að undangengnum samningum um
gagnkvæmar veiðar.
Breskir sjómenn saka forsætisráð-
herra sinn, Boris Johnson, um að hafa
fórnað hagsmunum þeirra til að geta
klárað samninga við ESB fyrir jól.
Barrie Deas, framkvæmdastjóri
bresku sjómannasamtakanna, sagði
það svekkelsi að aðskilnaðurinn skyldi
ekki verða mun meiri og greinilegri.
Kvótabreytingin væri fremur lítil frá
því sem verið hefði. „Þetta er óttalegt
þvaður,“ sagði hann.
Johnson hafði látið svo um mælt, að
Bretar hefðu fallist á „skynsamlegan
hálfs sjötta árs aðlögunartíma“ fyrir
fiskiskip ESB til að laga sig að brott-
för úr lögsögunni fyrir fullt og allt. Í
samningaviðræðunum buðu Bretar
aðeins upp á þriggja ára aðlögun en
ESB krafðist 14 ára aðlögun í fyrstu.
Deas sagði mestu áhyggjur grein-
arinnar líklega þá ákvörðun að leyfa
skipum ESB að veiða áfram upp að
sex mílum frá landi en samtök hans
hefðu krafist þess að erlendum skip-
um yrði ekki hleypt nær landi en 12
sjómílur. „Ég held þetta eigi eftir að
skaprauna mörgum.“
Stuðningsmenn útgöngu Breta úr
ESB (Brexit) segja fiskveiðar tákn
um sjálfsforræði fiskimiðin eigi fyrst
og fremst að vera fyrir breska sjó-
menn. ESB hefði lagt allt í sölurnar
til að tryggja aðildarríkjum sem Hol-
landi og Frakklandi aðgang að
bresku lögsögunni.
Breska stjórnin vísar því á bug að
stjórn Johnson hafi svikið sjómenn í
samningunum sem færa þeim 25%
aukinn árlegan kvóta á aðlögunartím-
anum. Að honum loknum munu
breskir sjómenn veiða tvo þriðju
heildaraflans í lögsögu sinni. Í
ákvæðum fiskveiðisamningsins segir
að þetta fyrirkomulag muni leiða til
aukins félagslegs og efnahagslegs
stöðugleika.
Segjast sviknir
og krefjast bóta
AFP
Brexit Hollensk fiskiskip bundin við landfestar í höfninni IJmuiden í Hollandi.
Aflaheimildir þeirra skreppa strax saman um 25% vegna Brexit-samningsins.
Danskir sjómenn telja sig bera
skarðan hlut frá borði með fisk-
veiðisamningi Breta og ESB.
Kenn Skau Fischer, fram-
kvæmdastjóri Danmarks Fiskerifor-
ening, segir samkomulag muni taka
sinn toll, ekki síst hjá þeim sem
sótt hafa í matfisk á borð við þorsk,
ufsa og rauðsprettu. Kjaftshögg
fyrir danskar matfiskveiðar, sagði
hann við danska útvarpið, DR.
Skipstjórinn Brian Bloch Larsen
fra Hanstholm sækir um 30% afla
síns, aðallega þorsk, í bresku lög-
söguna og kvaðst skúffaður.
„Skerðingin sem við þurfum að
kyngja er allt of mikil. Þetta á eftir
að leið til atvinnumissis.“
Dönsku sjómannasamtökin álíta
að kvóti að verðmæti 1,5 milljarða
danskra króna, jafnvirði ríflega 30
milljarða íslenskra, glatist.
Danskir sjómenn sárir
SPÁ ÞVÍ AÐ ÚTGERÐIR LÍÐI UNDIR LOK Í DANMÖRKU