Víðförli - 15.07.1982, Qupperneq 7

Farandkirkjur
— með mörgum möguleikum
Ýmsir kirkjunnar menn hér heima
hafa haft af því spurnir, hvernig Dan-
ir hafa í yfir 90 ár með heildarst jórnun
skipulagt nauðsynlegar kirkjubygg-
ingar á höfuðborgarsvæði sínu og
víðar. Þeir stofnuðu fyrir þetta við-
fangsefni, það sem þeir nefna Kirke-
fondet. Framkvæmdastjóri Kirke-
fondet, sr. Erik Normann Svensen,
var hér á ferðinni í þessum mánuði
sem þátttakandi í kirkjulegri, nor-
rænni fjölmiðlaráðstefnu að Löngu-
mýri. Hann hafði löngun til að sjá og
fræðast um kirkjubyggingar hér á
höfuðborgarsvæðinu og fékk hann
þann, er þetta ritar til að fara með sér
í hringferð á alla kirkjustaði prófasts-
dæmisins.
Þetta reyndist fróðleg ferð á
björtum, fögrum sumardegi. Það sem
skoðað var, bar miklu framtaki og
fórnfýsi vitni, en vöntunin á heildar-
stjórnun á skipulagi þessara mála
var einnig mjög svo augljós.
Til ársins 1940 var gamla Dóm-
kirkjan eina kirkjuhús þjóðkirkju-
manna í Reykjavík og söfnuðurinn
var einn. Með lögum, sem Alþingi
samþykkti 1940, var Reykjavíkur-
söfnuði skipt í 4 söfnuði: Dómkirkju-,
Hallgríms-, Laugarnes-, og Nessöfn-
uð. Alþingi ákvað, að Dómkirkjusöfn-
uði skyldi án endurgjalds afhent hin
gamla Dómkirkja, en hinum söfnuð-
unum var gert að sjá sér fyrir kirkju-
húsum og fengu þeir til þess af ríkisfé
samtals 300 þús. sem greiðast
skyldu á 35 árum. Af þessari upphæð
átti Hallgrímssöfnuður að fá stærst-
an hluta, því að honum var ætlað að
byggja hina stóru Hallgrímskirkju á
Skólavörðuhæð, sem verið hafði á
dagskrá hjá Reykjavíkursöfnuði í all-
mörg ár. Höfuðborgarsvæðið var gert
að sérstöku prófastsdæmi, Reykja-
víkurprófastsdæmi, en innan þess
eru nú Reykjavík, Seltjarnarnes og
Kópavogur.
í þessu prófastsdæmi eru nú 16
prestaköll og 19 sóknarprestar starf-
andi á vegum þjóðkirkjunnar, auk
presta í sérþjónustu. Þeir sem hafa
verið að verki í þjóðkirkjunni á höfuð-
borgarsvæðinu og fylgst hafa með
hinni öru þjóðfélagsþróun, hafa haft
af því vaxandi áhyggjur, hve seint og
þunglega kirkjunni hefur gengið að
skapa sér viðunandi starfsaðstöðu.
í prófastsdæminu eru nú 7 kirkjur í
smíðum og 2 í undirbúningi, auk þess
sem einn söfnuðurinn er að byggja
safnaðarheimili við sína litlu sókn-
arkirkju. Sum kirkjuhúsin hafa verið
áratugi í smíðum vegna vöntunar á
nauðsynlegum fjármunum og vegna
skipulagsleysis og skorts á eðlilegri
samvinnu kirkjunnar manna.
Greinilegt er, að stjómvölds hafa
lengst af verið skilningstreg á þarfir
kirkjunnar fyrir eðlilega fjármuni fyrir
hina umfangsmiklu starfsemi og
þjónustu hennar. Kirkjunnar menn
hafa ekki reynst eins aðgangsharðir
um fjármuni við stjórnvöld og tals-
menn annarra stofnana, og e.t.v. hef-
ur djörfung þeirra og festa kirkjunnar
vegna ekki verið sem skyldi. Og
hæfni til heildarskipulagningar á
notkun þeirra fjármuna, sem fyrir
hendi hafa verið á hverjum tíma, hef-
ur greinilega verið ábótavant. Núver-
andi staða kirkjubygginga í Reykja-
víkurprófastsdæmi er hrópandi dæmi
um það.
Ef það mætti verða til þess að hlífa
væntanlegum söfnuðum í nýjum
byggðum við sundin blá eða kring
um vatnið rauða við því oft algjöra
aðstöðuleysi, sem söfnuðir okkar og
starfsmenn þeirra hafa lengi mátt
búa við hér í þéttbýlinu, skal hér
kynnt, hvernig Danir hafa farið að í
þessum verkefnum, þ.e. með því að
nota hinar svonefndu „Vandrekirk-
er“.
„Verkfæraskúr Jesú" svonefnd er
„Vandrekirken" í Árósum (Hellig-
ándskirken) - og er það réttnefni-
slíkrar kirkju, því að verkfæraskúr
rúmar alls kyns nytjaverkfæri í lítilli,
yfirlætislausri byggingu.
„Vandrekirke" er ekki of fín fyrir
forfæringar á búnaði, þar sem hinn
litli kirkjusalur, sem er hið eina
stærra rými í kirkjunni, þarf að vera
nothæfur fyrir alls konar starfsemi,
allt frá guðsþjónustu á sunnudögum
til æskulýðsheimilis á laugardögum.
Inn á milli geta verið samkomur fyrir
aldraða, kirkjukvöld, kirkjuskóli, full-
orðinsfræðsla, skátastarf, ferming-
arfræðsla o.fl. Listinn er nær óendan-
legur og allt gerist þetta í hinu tiltölu-
lega litla húsi með einum sal, eld-
húsi, prestsherbergi, fatageymslu og
snyrtingu.
í „Vandrekirken" í Helsingjaeyri
vart.d. sagt eftir samkomu með kaffi-
veitingum: „Nú förum við yfir í kirkj-
una,“ en það gerðist með því, að
kaffiborðin voru fjarlægð og stólum
raðað. Og þá var allt tilbúið til
„kirkjugöngunnar"! Lítið Guðshús
með mörgum möguleikum, það er
„Vandrekirke".
Meðan sóknin vex
. . . Það er hinn mikli kostur þessa
litla kirkjuhúss, að það er með frá
byrjun hinnar nýju byggðar, þegar
sóknin er fullbyggð, en hin stærri
kirkja framtíðarinnar fullbyggð, til-
búin fyrir þau viðfangsefni og athafn-
ir, sem hin endanlega kirkja er ein
hæf fyrir. Þegar því marki er náð, þá
hefur sóknarfólkið betur lært að vera
söfnuður, þökk sé hinni Utlu „Vand-
rekirke “, því að í henni myndast sam -
félag, sem flyst með inn í kirkjuhús
f ramtíðarinnar.
í ljós hefur komið, að kirkjubygg-
inganefndir hafa reynst miklum mun
hæfari til að móta þarfir og kröfur
framtíðarkirkjunnar, eftir að hafa
fengið reynslu af „Vandrekirken".
Skapar samfélag
Þessar kirkjur eru allar af mjög svo
hóflegri stærð og einmitt þess vegna
eru þær samfélagsmyndandi
(„Blessuð þrengslin," sögðu gömlu
Þingeyingarnir), og það er líklega
ástæðan fyrir því, að margir kveðja
þær með söknuði, er þær eru fluttar í
enn nýja byggð. Þetta kom fram,
þegar Margrethe-kirkjan í Kaup-
mannahöfn var vígð og „ Vandrekirk-
en“, sem verið hafði athvarf safnað-
arins í nokkur ár, var kvödd. „Þú Utla,
blessaða kirkja, við munum sakna
þín.“
Nýi söfnuðurinn, sem fær þessa
„Vandrekirke" til afnota, mun ef-
laust segja: „Þúlitla, blessaðakirkja,
við hlökkum til að nota þig.“
Svo mörg eru þau orð. Hugsum um
þau. Eigum við ekki að gera tilraun
með slíka flytjanlega kirkju í komandi
nýbyggðum okkar í þéttbýlinu? Eðli-
legt væri, að kirkjubyggingasjóðir
Reykjavíkurborgar og ríkisins leggðu
fram stofnféð, en söfnuðurinn, sem
nýtti kirkjuna, greiddi hóflega leigu,
uns hann hefur komið sér upp eigin
kirkju fyrir framtíðina.
Á Jónsmessu '82
Hermann Þorsteinsson.