Bæjarins besta - 21.07.1999, Síða 8

Feðgarnir Guðbrandur og séra Baldur koma úr messuferð á vetrardegi.
starfinu eftir Pál. Það var ætíð
góð samvinna milli þessara
heimila, Vatnsfjarðar og Mið-
húsa. Þau gerðu mér margan
greiðann og ég varð þess
umkominn þegar ég eignaðist
bíl að létta þeirn einhvern
snúning. Ég kom þar oft og
þau komu oft í Vatnsfjörð.
Hans hafði nú verið þar áður
og þeir bræður úr Seli. I Þúfum
var einnig ágætt nágrenni.
Þangað fluttist Ari Sigurvin
Sigurjónsson og hans kona
Freyja og það var eins ákaf-
lega mikil samvinna á milli
þessara heimila. Ég man að
einn veturinn fór ég á móti
þeim dálítið fram dalinn á
dráttarvél með vörur sem
komu á bryggjuna, því að þá
var ófært sakir snjóa. Við
höfðum þannig stoð hverjir af
öðrum og það var Ijómandi
samkomulag. Ég man að
meðan enn var baðað sauðfé
voru þeir alltaf boðnir og búnir
að rétta þar hönd að. Ég hugsa
nteð hlýhug til þessara góðu
nágranna nú seinni árin og
hef reyndar alltaf gert. Ég
hafði um skeið allverulegt bú
sem telja mátti, full fjárhúsin
eða um tvö hundruð fjár.“
Þjúðsagnapersúnan
- Hvernig er tilfinningin að
vera landsþekkt þjóðsagna-
persóna í lifanda lífi?
„Þú segirnokkuð. Einhverj-
ir hafa sagt við mig að ég sé
orðinn þjóðsagnapersóna. Það
má vel vera Við því hef ég
ekkert að segja. Einum og öðr-
um hefur orðið hitt og þetta á
orði sem fer þá víða og mér
líka og ekkert að harma það
sérstaklega. Það hafa flogið
eftir mér setningar og það sem
gamlir Islendingar nefna
skrýtlur en kallast brandarar
nú á dögum, heldur leiðinlegt
orð, og ekkert við því að segja.
Sumar eru rétt eftir mér hafðar
og aðrar ekki. Ég kann víst
minnst af þessu sjálfur. Ég er
að heyra þetta annað slagið
og tek því vel og leiðrétti ef
leiðrétta þarf. En tilfmningin?
Það erengin sérstök tilfinning.
Mér lrkar það hvorki vel né
illa. Hver maður hefur sína
sögu. Eða flestallir. Sumir
hafa enga. Einhvers staðar
segir að betra sé að veifa röngu
tréenöngu. Ég erþeirrarskoð-
unar, satt að segja. Ef einhver
vill hafa eitthvað skemmtilegt
eftir mér, satt eða logið, þá
þykir mér vænt um það.
Glaður og reifur skyldi gumna
hver, uns sinnbíðurbana, seg-
ir í Hávamálum. Mér finnst
ekki ástæða til að menn gangi
urn alla ævina eins og þeir
séu við jarðarför. Það þætti
mér illa farið með tímann."
Kaldalún og Páll postuli
Séra Baldur segir, eins og
líklegt mætti telja, að ferðalög
prestsins um Djúpið hafi oft
verið erfið, bæði á sjó og landi,
enda er prestakallið geysivíð-
lent og að sama skapi strjál-
býlt og í öndverðum prests-
skap hans nær akvegalaust.
Ekki var þar auðfarnast um
Kaldalónið. „Á leið minni til
messu í Unaðsdal gisti ég oft
á Ármúla hjá Sigurði og Rósu,
sem voru ákaflega gestrisin
hjón. Hjá þeim var maður af
Snæfjallaströnd í vinnumenn-
sku eða húsmennsku, tveggja
manna maki á sjó og þriggja á
landi, Tryggvi Maríasson, og
hann fór oft með mig út eftir,
annað hvort snemrna á sunnu-
dagsmorgni eða á laugardags-
kvöldi. Eitt sinn förurn við á
laugardagskvöldi, tunglið er
fullt og skín á Lónið og allt
glampandi fagurt og skjanna-
bjart, en við vildum hraða
okkur yfir. Ég var lítt væður
en hann hafði bússur miklar,
svo að hann tók mig á bak sér
og töskuna með embættis-
klæðunum í hægri hönd og
bar mig þvert yfir Kaldalón.
Ég var aftur á móti með skjala-
töskuna í hendinni og það var
svo bjart að ég gat tekið upp
Testamentið og lesið við
tunglsljósið og birtuna af jökl-
inum talsvert úr ritum Páls
postula, allt þangað tilTryggvi
segir að nú sé landi náð.“
Á ferð um Fossahlíð
Önnur ferðasaga gömul:
„Ég var staddur á ísafirði ein-
hverra erinda. Bóndi í Djúpi,
Karl Gunnlaugsson á Birnu-
stöðum, er staddur þar líka og
fær far með mér og við leggj-
um í hann um kvöldið. Það
skellur á foráttustórhríð á
Fossahlíð í Skötufirði, sem
hefur lengi verið illræmd af
ferðamönnum, eins og þú
kannast við Hlynur úr vísunni
eftir séra Arnór. Við sáum lítið
fram fyrir bílinn fyrir hríðinni
og þegar við förum þarna
framhjá einni urðinni - hlíðin
er nú eiginlega ein urð á vetr-
um að sjá - þá upphefst þessi
óskaplegi hávaði og gaura-
gangur og öskur úr grjótinu,
og ég er þess fullviss að það
var ekki úr neinum venjuleg-
um barka sem þessi hljóð
bárust og ekki úr þeirri venju-
legu hráu og óbreyttu náttúru
sem við eigum að venjast.
Öskrin voru slfk og gaura-
gangurinn að við vorum að
segja má heyrnarlausir á öll-
um fjórum eyrum að minnsta
kosti sólarhring á eftir. En þeg-
ar fer að halla niður af hiíðinni,
þá færist þetta ailt í lag og
dettur á gott veður. Einhver
hefði sagt á fyrri tíð, að sá illi
hefði legið í urðinni og viljað
trylla okkur út af veginum.
Og það má vel vera. Mér er
þetta minnisstætt. Karl á
Birnustöðum var nú vanur
ferðamaður, en hvorugum
okkar var orðið um sel að vera
að ferðast í þessu.“
Oft fór Baldur á sjó þvert
yftr til Melgraseyrar og lenti
stundum í kröppu. „Þarna get-
ur skollið á skyndilega nokk-
uð. Eitt sinn skall á vont veður
af austri og ég lenti í Borgarey
og komstekki til annexíunnar.
Þá voru ekki farsímar eins og
nú.“Þegarádaginn leiðkyrrði
vind og sjó nokkuð og Baldur
hafði hægtleiði íland. „Fleira
gæti ég tínt til af ferðalögum.
Reyndar er ég búinn að
gleyma þeim flestum, en þau
voru oft rnjög erfið, festur í
sköflum og hvaðeina.“
Messa í Unaðsdal
Undirritaður var í eina tíð
sérlegur ferðameðhjálpari sr.
Baldurs. Minnisstæð er guðs-
þjónusta í Unaðsdal eitt sinn
síðla hausts. Við ókum fyrir
Lónið í hvössu veðri og hrá-
slagalegu. Ekki þótti taka því
að kynda upp jökulkalda
kirkjuna, heldur var messan
sungin í stofunni hjá þeim
hjónum Stefaníu og Kjartani.
Þá voru ekki eftir í byggð
nema tvö býli á Ströndinni.
Við messuna voru fimm eða
sex manns og einn hundur.
Stefanía lagði hvítan dúk á
borð og setti þar á ræðupúlt
nokkurs konar og kerti hjá.
Þetta er fallegasta og hlýleg-
asta og eftirminnilegasta
guðsþjónusta sem undirritað-
ur hefur tekið þátt í, eiginlega
eins og guð sé nær manni við
aðstæður eins og í stofunni í
Unaðsdal og hundurinn undir
borði heldur en í stórglæsi-
legum kirkjum eftir heims-
fræga arkitekta með orgel sem
kostar eins og togari. Messur
af þessu tagi þekktust ekki í
Mosfellssveitinni eftir að þar
fór að bera á traffík og konk-
úrrensi snemma á öldinni.
Pólitík og smásaga
Undir lokin berst tal okkar
séra Baldurs að pólitík og
skiptingu brauðs og arðs.
Hann þótti á sínum tíma nokk-
uð til vinstri og var í hópi
þeirra sem börðust gegn er-
lendurn herstöðvum á íslensk-
ri grund. En hverneginn er það
með frumkristnina - var hún
ekki hreinn og klár kommún-
ismi?
„Jú, ég hugsa að slíkt megi
rökstyðja með einhverjum
hætti. Ennfremur var þetta
bræðralag þar sem hver virti
annan. Bræðurnir skiptu með
sér nauðþurftunum og ekki
kunnugt að þeir hafi rekið nein
fyrirtæki. Reyndar höfðu þeir
bankastjóra, Júdas, og þar
kom því miður strax fram sú
veila bankastjóranna að fara
ekki nógu gætilega með fjár-
muni.“
I framhaldi af umræðu urn
herstöðvar og landsölu kemur
smásagan afdrifaríka eftir séra
Örn Bárð Jónsson frá ísafirði
uppíhugann. „Jú,églasþessa
sögu. Þetta kom mér alveg á
óvart því að mér fannst hann
nú ekki fyrir minn smekk
þesslegur að semja nein bók-
menntaverk. En það kom á
daginn að hann samdi smá-
sögu sem hafði vissar afleið-
ingar. Ég sá sjálfur ekkert
athugavert við þessa sögu.
Það væri helst myndin sem
Morgunblaðið lét birta með
henni og var nokkuð sérkenni-
leg. Mér þótti sagan reyndar
ekkert sérstök. Svona sögur
voru samdar á þeim tímum
þegar landsölumál voru ofar-
lega í hugum fólks og munni.“
Heimur trúarbragðanna
- Hvers vegna fórstu í guð-
fræði?
„Það fannst nú ýmsum sér-
kennilegt, sem þekktu mig lít-
ið en þóttust samt þekkja mig.
En ég fann ekkert annað sem
hentaði mér. Ég held að mig
hefði skort þrek eða áhuga til
að sitja við skrifborð eða reka
mál fyrir rétti, eins og sumir
kunningjarmínirtóku sérfyrir
hendur. Á menntaskólaárum
var ég búinn að lesa óhemju-
mikið af allskonar ritum um
andleg málefni, guðspeki,
indversk trúarbrögð og ræður
manna. Ég man eftir hugleið-
ingurn eftir séra Sigurbjörn
Einarsson sem birtust að mig
minnir í Víðförla (sem fór þó
ekki víða) og Ileira af þessu
tagi. Heimur trúarbragðanna
er víðfeðntur og fjölbreytileg-
ur og ntér fannst hann heill-
andi. Ég held að það hafi vald-
ið því, að ég fór í guðfræði.
Og ef til vill ekki síður - þó
að rnaður geri sér ekki grein
fyrir því, þá held ég að ég hafi
alltaf haft einhverja hugmynd
urn að svo einfalt gæti það
ekki verið, að maðurinn lifði
hér á jörðinni og fjölgaði sér
eins og jurtir og dýr og svo
væri þetta búið. Þetta hygg ég
að sé ástæða þess að ég fór að
lesa guðfræði, sem er ákaflega
heillandi viðfangsefni."
- Ef þú mættir núna leggja
aftur á lífsbrautina tvítugur -
með reynslu sjötíu ára að veg-
arnesti - færirðu sömu leið?
„Slíku er vandsvarað. Ég er
nú ekki alveg viss urn það. Ég
hugsa að ég myndi taka tvær
fræðigreinar saman: Annars
vegar guðfræði og þá með
klassískum málum, og hins
vegar íslensk fræði.“
Undirritaður kynntist séra
Baldri fyrir mörgum árum, og
það vel, að hann telur. Orðalag
Baldurs nú rétt áðan: „sem
þekktu mig lítið en þóttumst
samt þekkja mig“ vekur at-
hygli. Líklega eru fáir sem
þekkja séra Baldur vel. Það er
djúpt á hans innra manni og
hann lætur ekki hvern sem er
komast að honum. En það er
ekki hægt að meta séra Baldur
í Vatnsfirði að verðleikum
nema að kynnast hans innra
manni. Ytra borðið villir
mörgum glópnum sýn í þessu
tilviki sem öðrum.
Það er ekki vafi, að sóknar-
börn séra Baldurs um áratugi
og gamlir nemendur og sam-
starfsmenn í Reykjanesi
hugsa hlýtt til hans og fjöl-
skyldu hans á þeim tímamó-
tum, þegar hann fyllir sjötíu
ár og lætur af embætti prófasts
íVatnsfirði. Fólk, sem varbörn
í skóla hjá séra Baldri en er
nú afgamalt, minnist nær-
gætni hans og hlýju við
óframfærin ungmenni úr fá-
förulli sveit. Þess má að lokum
geta, að þau hjónin verða að
heiman á afmælisdaginn.
- Hlynur Þór Magnússon.
8
MIÐVIKUDAGUR 21. JULI 1999