Vinnan - 01.09.1945, Side 24

kaupstöðum norðanlands fengu um 1870 aðeins
64 sk. á dag, mun lægra en kaup kaupamanna í
sveitum.
„Var það mikill hjárænuskapur verkamanna,
að gera sig ánægða með slíkt,“ segir Þorv. Thor-
oddsen.
í Reykjavík og öðrum kaupstöðum var svo liátt-
að um 1890, að verkamenn, er hjá kaupmönnun-
um unnu, höfðu engan reglulegan vinnutíma.
Urðu þeir stundum að vinna frá því í býti á
morgnana til 9—10 á kvöldin. Engan matar- eða
kaffitíma höfðu þeir, en urðu að stelast til að rífa
í sig matinn standandi undir pakkhúsveggjum
eða á bryggjunni. Daglaunin voru frá 2 kr. 50 aur-
ar fyrir karla, en 1,50 fyrir konur, og unnu þær þó
oft sömu verk og karlar (báru á börum móti jæim
o. s. frv.). Daglaun þesi voru hin sömu hjá vinnu-
veitendum, hversu langur sem vinnudagurinn
var. —
Á þessari tíð var hin illræmda ,,milliskrift“ í al-
gleymingi. Þ. e. vinnulaun aldrei greidd í pening-
um, heldur greitt einvörðungu í vörum, er reikn-
aðar voru hærra en peningaverðið var.
Ef einhver dirfðist að mögla, sem var víst fátítt,
var bent á „statusinn" í bókunum, sem í fæstum
tilfellum var góður, sem geta má nærri.
Þó var meðferðin á kvenfólkinu einna hrak-
smánarlegust. Þær voru næstum einu flutninga-
tækin í kaupstöðunum fyrir aldamótin.
Útlendingar undruðust mjög, er þeir sáu kven-
fólkið rogast með kol- og saltpoka á bakinu og
við vatnsburð og annað álíka þægilegt. Fyrir þessa
þrælavinnu fékk svo kvenfólkið helmingi lægra
kaup en karlar.
„Þjóðólfur“ kemst svo að orði um þessi mál:
„Hið sanna er, að verstu ævi í þessum höfuðstað
vorum eiga gamlir, þægir útigangshestar og þar
næst gamalt, heilsulaust kvenfólk, sem félaust og
munaðarlaust er að reyna að liafa ofan af fvrir
sér.“ (Þjóðólfur 32. árg. 1880).
Lengra verður þessi þáttur úr sögu verkalýðs á
íslandi ekki rakinn. Um sögu verkalýðshreyfing-
ar á þessum tíma er ekki að ræða; hún var ekki
vöknuð til lífsins.
Nú hófst ný öld, hin tuttugasta, með byltingu í
atvinnuháttum við sjó, hækkandi kaupgjaldi,
vegna þeirra samtaka verkamanna, er þá hófust,
og mjög auknum réttindum.
Hefðu samtök verkalýðs til sjós og lands ekki
komið til sögu, rnundu lífskjör hins vinnandi
manns ekki hafa tekið miklum breytingum frá
því sem var á „gömlu öldinni“, hinum „góðu,
/----------------------------------------------N
SKRÝTLUR
V;_____________________________________________/
Ekki róðalaus
Prestur nokkur var eitt sinn að predika blaðalaust.
Allt í einu fór hann út af laginu, það kom fát á hann,
og hann fann ekki rœðuþráðinn á ný. En til þess að
bjarga sér ár klípunni sagði hann:
— Það er eins og mér finnist talsverð sviðalykt hérna
inni. Það skyldi þó ekki vera kviknað í einhversstaðar
hér nálægt.
Allir kirkjugestir þustu át.
Vildi öllum vel, en sjálfum sér bezt
Kolbeinn og Sveinn voru að tala saman um daginn
og veginn. Meðal annars rœddu þeir um veikindi, og
segir þá Kolbeinn:
— Þegar ég er veikur, fer ég óðar til lœknis, því lœkn-
arnir þurfa að lifa eins og aðrir. Frá lœkninum fer ég
beint í lyfjabúðina og kaupi meðul, því lyfsalarnir þurfa
að lifa ekki síður en aðrir. Og þegar ég kem heim, helli
ég meðulunum samstundis niður.
Sveinn, undrandi: — Hvers vegna gerirðu þetta,
maður?
Kolbeinn: — Ja, sjáðu til, mig langar nefnilega til að
lifa líka.
Gat ekki gert að því
Frá Elínborg er að lesa í blaði og segir upp úr lestr-
inum við Agást bónda sinn:
— Hugsaðu þér nú annað eins, Ágúst minn! í hvert
skipti, sem þú dregur andann, deyr einhver einhvers
staðar í heiminum.
Agást: — Ja, ekki get ég gert að því. Það verður að
hafa það. Eg get ekki hœtt að anda af þeim sökum, því
þá dey ég sjálfur.
Gaman eða alvara?
Dísa litla var oft báin að kalla á mömmu sína um
nóttina, en hán svaraði ekki. Loks missir Dísa þolin-
mœðina og hrópar: — Segðu mér ná í alvöru mamma!
Ertu sofandi, eða ertu bara að leika símastálku?
gömlu dögum“, sem ýmsir „góðir borgarar“
harma, af skiljanlegum ástæðum.
Það er hollt, einkum hinni ungu kynslóð, sem
lítt þekkir baráttu frumherjanna, að rifja upp
sögu liðna tímans og læra af dýrri reynslu geng-
inna kynslóða, að efla samtök hins vinnandi fólks
á íslandi.
198
V I N N A 1N