Vinnan - 01.02.1948, Blaðsíða 16

neinir frumskógahættir lengur. Hin stórfellda tækni-
þróun síðustu aldar krefst heilskyggni og rýni einstakl-
inganna, annars lenda öll yfirráð í hendur harðsvír-
uðustu og óprúttnustu einstaklinga þjóðfélagsins, sem
vart hafa yfirsýni dýrsins. Þetta er stærsta harmsaga
síðustu tíma og orsök þess að heimurinn er eitt stórt
sláturhús.
En því lagast þetta ekki? hrópar áhorfandinn, við
sem alltaf erum að kjósa og kjósa okkar beztu menn.
Svona tala þeir yfirleitt, sem vilja losna við að hugsa.
i kosningum ræður sá mestu, sem flesta hefur pen-
ingana. Þeir skruma af hinum fyrirfram sviknu loforðum
og fólkið gleypir. Þessi - áróður er rekinn undir alls
konar góðvildar- og sakleysissvip, allt frá þeim, sem
eiga að reka erindi Krists og niður í loddarann. Eg
las fyrir skemmstu 2 greinar í íslenzku tímariti, sem
fjölluðu meðal annars um öfugstreymi í þjóðlífinu og
þá einkum í hinurn andlegu málum. Þarna var ýmis-
legt sem maður segir óvitlaust, en varazt að minnast á
orsakir eða úrbætur.
Ritstjórinn komst þó loks að þeirri niðurstöðu, að
mannkynið þyrfti að komast í nýja „sveifluhæð“.
Kreppan er eins og vindurinn, ný sveifluhæð, er
lausnarorðið, sem garðarollur peningavaldsins jarma á.
Þær ganga í kumblinu og borga fyrir sig með því að
blekkja almenning. Þær varast að koma inn á hinar
raunverulegu orsakir, en í þess stað segja þær okkur
sögur austan og utan úr heimi af mönnum, sem hafi
svo mikil ráð á andanum, að þeir geti hina ótrúlegustu
hluti, láti grafa sig lifandi í jörðu án þess að saka,
gangi á vatni o. s. frv.
Ég vil alls ekki rengja þessa hluti, því ég er þeirrar
trúar, að manninum sé ekkert ómáttugt, sem hann raun-
verulega ætlar sér að gera.
Einhverntíma las ég sögu eftir ferðalang, sem sá ein-
setumann austur í Tíbet ganga á vatni yfir á. Ferða-
manninum þótti þetta mjög merkilegt. Rétt þar hjá
fékk hann sig ferjaðan yfir ána fyrir 2 aura, en þá fékk
hann eftirþanka af því, að einsetumaðurinn hafði sagt
honum að öll æfi sín hefði farið í að þjálfa sig upp í
þessa íþrótt.
Nei, okkur vantar ekki fyrst og fremst svona vil-
mundarhopp, enda eru allar svona sögur sagðar í tómu
blekkingarskyni til að að draga huga fólksins frá dag-
skrármálunum.
Ólæs maður þarf fyrst að læra að lesa áður en hann
fer að hugsa fyrir bókasafni. Samskonar „taktik“ var
notuð, þegar verið var að nauðga íslenzku þjóðinni í
flugvallarmálinu, þá hreyktu borgarablöðin sínu stærsta
letri til þess að segja frá því að Rússar væru að fremja
nauðganir á hernámssvæði sínu í Þýzkalandi.
Það er nú einu sinni svo, að það er enginn annars
bróðir í leik, þess vegna er það eitt af kjörorðum sós-
íalismans, að alþýðan verði að frelsa sig sjálf. Einstakl-
ingseðlið og hagsbótahvötin eru sterk og eiga að vera
það.
Einhver mun nú kannske segja að hér sé verið að
túlka kapitalisma, en svo er þó ekki.
Annars skal það tekið fram, að sósíalistum hefur
aldrei dottið í hug að henda kostum kapitalismans fyrir
borð, heldur bara ókostum hans.
Hjá kapítalismanum eru áðurnefndar hvatir blindar.
Þær eru eins og holskeflan sem brotnar og steypist yfir,
án þess að hugsa um afleiðingar.
Allt, sem hægt er að framkalla með valdi og verð-
mætum, er leyfilegt, aðeins smáglæpir krefjast endur-
gjalds. Þetta stefnir nú til þess að líf okkar og hnöttur
hangir á þræði.
Hvað eru eiginhagsmunir? Þetta er spurning, sem
hver einstaklingur ætti aldrei að láta sér úr hug ganga.
Eiginhagsmunahvötin krefst nú annarra sjónarmiða
en í óbyggðu landi með frumstæða menningu.
Er ég vissulega að sjá hag mínum borgið, þó ég
fengi tækifæri til að brjóta undir mig líf og eignir ein-
hverra manna? Það stendur einhvers staðar og kannski
með réttu, að sá sem annan kúgar, geti aldrei orðið
frjáls. Oftast er örstutt þar til endurgjaldið kemur og
kannski með rentum, sem ekki fæst risið undir. Hvar
stend ég þá og mínir afkomendur? Sagan mun gefa
svarið.
Sósíalisminn kennir, að allir menn eigi sameiginlegra
hagsmuni, enda þarf ekki nema skímu af skynsemi til
að sjá hve hagsmunir einstaklinga og þjóða eru saman
tvinnaðir. Allt bendir til að maðurinn geti ekki þrifist
lengur á jörðunni, ef hann hundsar þennan sannleika.
Það er búið að reyna að höggva á hnútinn, hann þarf
að leysast.
Sósíalisminn leggur einnig áherzlu á það, að allir
verði að vinna hver eftir sinni getu og framleiðslan sé
rekin með hagsmuni alþjóðar fyrir augum, en ekki spá-
kaupmennsku.
Nú hrópar kapítalisminn í eyrað á mér, að með þessu
móti verði allir þrælar ríkisins og allir steypist í sama
mótið undir andlegu og líkamlegu ófrelsi.
Æðsta þrá mannsins er að, geta sér orðstír, er haldi
nafni hans á lofti, þótt hann sjálfur hverfi.
í kapítalisku þjóðfélagi þarf hann til þessa vald og
auð. Þó er það fyrst og fremst valdið, sem hann þráir.
en í okkar þjóðskipulagi er vart hægt að greina vald
og auð sundur. Kapítalisminn setur samkeppnina á odd-
inn, en hverskonar samkeppni?
Sú samkeppni Kirðir ekkert um að hverju eða um
hvað er kept, tekur aldrei tillit til þess hvernig keppi-
nautarnir standa að vígi, hafi annar eða einhver keppi-
nauturinn auð og vald til að sigra, eru allar leiðir
jafn löglegar.
6
VINNAN