Stefnir - 01.07.1984, Page 9

FR1ÐUR OG FRELSI í 35 ÁR
CHARLES McC. MATHIAS:
Ávarp til ungra
sjálfstæðismanna
Dean Acheson undirritar Atlantshafssáttmálann 4. apríl 1949.
Það er mér heiður og sérstök ánægja að fá
tækifæri til að ávarpa unga sjálfstæðismenn. Ég
hef hlakkað til þess í langan tíma.
Eins og ykkur mun kunnugt þá er ég hér
staddur á fundi framkvæmdanefndar þing-
mannasambands Atlantshafsbandalagsins.
Það gerir það því miður að verkum, að ég get
ekki dvalið hj á ykkur eins lengi og ég hefði kos-
ið. En, til þess að nýta tímann sem best, þáætla
ég að vera fremur stuttorður og gcfa mönnunr
í staðinn aukinn tíma til rökræðna.
Fyrir 35 árum gerðist ísland stofnaðili að
NATO. Stofnsamningurinn var undirritaður
fyrir íslands hönd 4. apríl 1949 af Bjarna Bene-
diktssyni, þáverandi utanríkisráðherra. Þetta
afmæli, ásamt því mikilvæga hlutverki sem
Sjálfstæðisflokkurinn gegndi er ísland gerðist
aðili að NATO, er kveikjan að ummælum mín-
um hér á eftir, - lauslegum hugleiðingum um
viðgang bandalagsins á þessu afmælisári.
Atlantshafsbandalagið hvílir ekki aðeins á
því, að aðilarnir skuldbinda sig til þess að að-
stoða hvern annan ef þá þá yrði ráðist. Það lof-
orð er þó vitaskuld mjög mikilvægt og hefur
stuðlað að friði í Evrópu: Það er nálægt
„hjarta" bandalagsins en það er ekki „sálin“ í
því, ef þannig má að orði komast.
Bandalagssamningurinn felur í sér annað og
meira en tæknilegt fyrirkomulag hervarna.
Hann er gerður í varnarskyni, þar sem hann
hvetur ekki til árásar, en hann horfir jafnframt
til framtíðar. Við sameinuðumst, með orðalagi
2. gr. Norður-Atlantshafssamningsins, í þeim
tilgangi, „að stuðla að frekari þróun friðsam-
legra og vinsamlegra milliríkjaviðskipta, með
því að styrkja frjálsar þjóðfélagsstofnanir... og
með því að auka möguleika jafnvægis og vel-
megunar“. Við rígbundum okkur m.ö.o. ekki
á einhvern þröngan bás ábyrgðar og skyldna,
við tileinkuðum okkur framfarahug og vilja til
að hagnýta alla möguleika okkar.
Við reistum þjóðir úr rústum styrjaldar, en
við reistum líka nýjar stofnanir, OECD,
GATT, Alþjóðabankann og Alþjóðagjaldeyr-
issjóðinn, Evrópubandalagið, til að stuðla að
frekari framförum og hagvexti. Þegar í upphafi
samstarfsins var þannig komið á jafnvægi milli
varnarvígbúnaðar annars vegar og hagsældar-
markmiðsins hins vegar. Við fjárfestum í
sverðum og plógum til að forðast stríð og varð-
veita frið.
Þessi tvíþætta og gagnvirka áætlun eftir- I
stríðsáranna fleytti okkur vesturlandabúum
hratt fram á veginn fyrstu 10-20 árin, en undan-
farinn áratug hefur framþróunin hægt nokkuð á
sér og leiðir skilið. Þessi þróun er sýnilegri utan
Atlantshafsbandalagsins en innan þess.
Á þessu eru margar skýringar. Má nefna, að
kjarnorkuvígbúnaður Sovétmanna og löng
hörmungasaga af þátttöku Bandaríkjamanna
í Víetnamstríðinu hafa breytt mati manna á
hernaðarlegum og siðferðilegum styrk stór-
veldanna. Olíukreppurnar á síðasta áratug
veltu um koll ýmsum viðvarandi hugmyndum
um hagkerfi þjóðanna. Langvarandi samdrátt-
ur í alþjóðlegum viðskiptum hefur dregið úr
trúnni á okkur sjálf og bandamenn okkar.
Allt hefur þetta haft veruleg áhrif á allar
aðstæður og væntingar okkar nú um stundir.
Viðbrögðin hafa á stundum verið innantóm,
ósjálfráð, einsogum hlaup væri að ræða til þess
eins að standa í stað.
Ef við ætlunr okkur að komast af verðum við
að vinna saman. Engin þjóð, ekki einu sinni
Bandaríkjamenn, er svo stór eða rík að hún
geti blómstrað ein út af fyrir sig. Við getum
e.t.v. þrifist einangraðir en við getum örugg-
lega ekki verið vissir um okkur án sameigin-
legra varna og líflegra milliríkjaviðskipta.
STEFNIR