Börn og menning - 2019, Blaðsíða 25

Frá svartadauða til snjalltækni
Helga Birgisdóttir
Bækur
Rotturnar
Ragnheiður Eyjólfsdóttir
Vaka-Helgafell, 2018
Rotturnar er þriðja ungmenna-
bók Ragnheiðar Eyjólfsdóttur. Fyrri
bækurnar tvær, tvíleikurinn Skuggasaga,
eru fantasía þar sem gömlu og nýju er
blandað saman og nútímapersónur
ferðast aftur til fornra tíma. Í Rottun-
um heldur Ragnheiður sig hins vegar
kirfilega við nútímann og spánnýjustu tækni og vísindi.
Við sleppum þó aldrei undan fortíðinni og hún leikur
lykilhlutverk í fléttu bókarinnar, þó ekki skuli látið uppi
hér með hvaða hætti.
Rotturnar eru hópsaga: Fylgst er með nokkrum ung-
lingum, þeim Hildisif, Flexa, Garúnu og Garra, sem
hafa fengið sumarvinnu í vinnubúðum úti á landi sem
tengjast spennandi íslensku fyrirtæki. Við fyrstu sýn
virðist sagan ætla að feta hina hefðbundnu unglinga-
bókabraut þar sem einblínt er á ástir og almenna komp-
lexa meðalunglingsins en þegar krökkunum er smalað
saman í lítinn kofa í afdölum og þau beðin að sinna
ákveðnu sérverkefni er fljótlega ljóst að eitthvað annað
og meira er á seyði.
Áður en þau vita af hefur þeim verið smalað saman
lengst inn í fjall – sem reynist vera eins konar skel utan
um hátæknilega byggingu – og fljótlega rennur það upp
fyrir krökkunum að fullorðna fólkið hefur sannarlega
ekki hagsmuni þeirra að leiðarljósi heldur ræður gróða-
fíknin öllu. Öfugt við fyrri bækur Ragnheiðar eru engir
galdrar og engin fantasía í Rottunum heldur er bókin
vísindaskáldsaga þar sem hið óvanalega
og ótrúlega er skýrt með vísunum í
nýjustu tækni og vísindi. Krakkarnir í
bókinni þurfa að berjast fyrir eigin lífi
og limum, spurt er stórra spurninga um
siðferði – hvað má og hvað má ekki og
hvenær – ef einhvern tíma – eigum við
að gefa upp vonina. Þetta eru stórar spurningar og virð-
ast ef til vill háleitar en eru einmitt þær sem við stönd-
um frammi fyrir í dag, á tímum hátækni, mengunar og
alls þess sem ógnar náttúrunni. Þá kemur svartidauði,
sá lífshættulegi sjúkdómur, við sögu og minnir okkur á
að nauðsynlegt er að bera virðingu fyrir fortíðinni.
Frásögnin í Rottunum er drifin áfram af atburðum
– hraða og spennu – og persónurnar eru málpípur
ákveðinna staðalímynda eða gilda og eflaust mismun-
andi með hvaða persónu lesendur finna sig. Persónu-
sköpunin er ansi góð og Ragnheiði tekst að láta mörg
sjónarhorn og skoðanir koma fram þótt vissulega sé
persónugalleríið fremur klisjukennt. Krakkarnir neyð-
ast til að taka ákveðin þroskastökk vegna þeirra að-
stæðna sem þeir eru í og þær aðstæður eru á köflum
ansi ótrúlegar og farsakenndar. Engu að síður er sagan
æsispennandi og grípur lesandann – og þannig á það
líka að vera.
Höfundur er íslenskufræðingur.