Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 2020, Qupperneq 10

Náttúrufræðingurinn - 2020, Qupperneq 10
Náttúrufræðingurinn 230 Ritrýnd grein / Peer reviewed Aldur / Age 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 10 8 6 4 2 0 1960 1980 2000 2020 1960 Ár / Year 1980 2000 2020 Þ ek ja / C o ve r (% ) Æðplöntur / Vasc. pl.Æðplöntur / Vasc. pl. B1, B2, B3, B5 B4, B6, B7, B8, B9, B10 Mosar / Mosses Fléttur / Lichens Þ ek ja / C o ve r (% ) Þ ek ja / C o ve r (% ) S im p so n 1/ D S h an n o n H Te g u n d af jö ld i / S p . r ic h n es s 100 120 80 60 40 20 0 120 100 80 60 40 20 0 15 10 5 0 0 20 40 600 20 40 60 80 a) b) c) d) e) f) fyrstu fimm árin eftir að skerið kom upp úr jökli en síðan jókst tegunda- fjöldi æðplantna nokkurn veginn línu- lega næstu tíu árin og var að jafnaði 2,9 tegundir í 1 m2 reit við 14 ára aldur. Eftir þennan upphafsfasa minnkaði tegunda- fjöldinn lítillega en hélst síðan nokkuð stöðugur í um 2,6 tegundum á reit. Þetta kyrrstöðuástand í landnámi hélst þar til skerið var orðið um 30 ára en þá hófst nýr landnámsfasi og hefur fjölgun tegunda orðið æ hraðari eftir því sem lengra hefur liðið. Árið 2016, 56 árum eftir að skerið kom úr jökli, fundust að jafnaði 7,0 tegundir æðplantna í hverjum 1 m2 reit. Fjölbreytileikinn í reitunum, metinn með Shannon H- og Simpson 1/D-stuðlum, breyttist á svipaðan hátt og var mestur í lok vöktunartímans, árið 2016, með 1,39 fyrir Shannon H og 0,64 fyrir Simpson 1/D. Aukningin í fjölbreytni var þó hlutfallslega hægari en fyrir tegundafjölda seinni árin, eða 169% í Shannon H og 125% í 1/D milli 1997 og 2016 miðað við 259% aukningu í tegundafjölda (5. mynd a, b og c). Heildarþekja æðplantna í Bræðra- skeri jókst með veldisvexti í fyrsta land- námsfasanum og náði hámarki eftir lok hans árið 1976 (5. mynd d). Hún var þó ekki mikil, einungis 16,1% að jafnaði, minnst 13% í reitum B2, B3 og B5 (5. mynd d, e og f ) og mest 23% í reit B7. Eftir þetta minnkaði hún hægt í flestum reitum til 1997 og var þá að jafnaði 10,7%. Eftir það minnkaði æðplöntu- þekjan hratt og var í lágmarki 2010 með 2,8% að jafnaði en hafði hækkað aftur upp í 5,8% árið 2016 (5 mynd d). Land- nám og breytingar í þekju mosa var með nokkrum öðrum hætti og þar skiptust reitirnir í tvo hópa (5. mynd d). Mosa- þekjan jókst í öllum reitum frá upphafi til 1970, svipað og hjá æðplöntum en þó þannig að mosaþekjan var að jafn- aði helmingi minni (5. mynd e). Eftir það skildi með reitunum, mosaþekja í reitum B1-B3 og B5 (6. mynd a, b og c) jókst nokkuð stöðugt fram til 1997 (37 ára aldur Bræðraskers) þegar hún náði um 19% þekju, sem var tæplega tvö- falt meira en æðplöntuþekjan í sömu reitum. Í hinum reitunum hélst mosa- þekjan minni en jókst einnig nokkuð reglulega til ársins 1997 þegar hún náði um 4,9% þekju að jafnaði, og var þá um helmingur á við æðplöntuþekjuna (5. mynd e). Ólíkt æðplöntum héldu mosar áfram að auka þekju sína eftir að landnámsfasanum lauk. Hins vegar varð sambærilegt hrun í þekju mosa og æðplantna eftir 1997 allt til ársins 2010 og hafði þá minnkað að jafnaði niður í 1,9% í öllum reitum. Mosaþekjan hafði líkt og æðplöntuþekjan hækkað aftur í úttektinni 2016, og var þá að jafnaði 3,6%. Aukningin var hlutfallslega meiri í reitum B1-3 og B5 (úr 2,6% í 5,6%; 5. mynd e; 6. mynd a, b og c). Fléttur voru miklu seinni en æðplöntur og mosar að ná fótfestu í reitunum í Bræðraskeri (5. mynd f ). Það var ekki fyrr en árið 2005 sem fléttuþekja náði yfir 0,5% í mosagrónari reitunum (B1-B3, B5), og hinir reitirnir fylgdu svo í kjölfarið árið 2010, þ.e. 45 og 50 árum eftir að skerið kom upp úr jökli. Þekja fléttna minnk- aði líka á milli 2005 og 2010 í mosa- grónu reitunum, líkt og þekja mosa og æðplantna, en ekki í hinum reitunum (B4, B6-B10). Mest fléttuþekja mældist í síðustu úttektinni árið 2016 og var þá orðin 1,5% að jafnaði (5. mynd f ). Kárasker var 29 ára þegar föstu vöktunarreitirnir voru lagðir út 1965. Þeir voru líkt og áður sagði settir niður við ólíkar aðstæður en þó alltaf þar sem einhver gróður var til staðar. Í Bræðraskeri voru reitir settir niður við upphaf gróðurframvindu og þess vegna var þar meiri hending við reitavalið. Fróðlegt er því að bera saman stöðuna í Káraskeri við upphaf úttektarinnar þar og reitina í Bræðraskeri þegar þeir náðu sama aldri. Þetta var gert með því að bera saman meðaltöl úr hverjum 5. mynd. Gróðurframvinda í Bræðraskeri í Breiðamerkurjökli eftir aldri og fram- vindu mosa og fléttna. Breytingar á a) meðalfjölda æðplöntutegunda í reit og á fjölbreytileikastuðlum þeirra, b) Shannon H- og c) Simpson 1/D-stuðlar; á d) með- al-yfirborðsþekju æðplantna, e) mosa og f) fléttna með aldri í fjórum (opnir hringir) og sex (fylltir hringir) föstum vökt- unarreitum. Lóðrétt strik tákna SE (n=4 eða 6) og eru sýnd fyrir 7 af 15 skiptum sem mælingar fóru fram. Ath. að annar kvarði er notaður fyrir þekju fléttna en æðplantna og mosa. – Successional changes in the Bræðrasker nunatak with time and succession of non-vascular plants. Changes in a) mean species richness of vascular plants per plot and their biodiversity indices, b) Shannon’s H and c) Simpson’s 1/D); in d) mean surface cover of vascular plants, e) mosses and f) lichens with age in four (open circles) and six (filled circles) permanent survey plots. Vertical lines stand for SE (n=4 or 6) and are shown for 7 of 15 survey occasions. Note the different scale for lichen cover compared to vascular plants and mosses.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.