Náttúrufræðingurinn - 2020, Blaðsíða 52

Náttúrufræðingurinn
272
Ritrýnd grein / Peer reviewed
Um þessa leið fjallar Sigurður
Þórarinsson í Lesbók (bls. 398) og
telur líklegt að hún hafi legið upp
úr botni Hoffellsdals í Hornafirði
en tekið af á 17. öld vegna framgangs
Lambatungnajökuls, sem skreið suður
yfir varp til Hoffellsdals. Á 20. öld
gekk jökull þessi til baka og var árið
1939 ruddur hestavegur undir Foss-
dalshnútu sem opnaði leið upp í Vest-
urdal og að Goðahrygg (10. mynd).
Vestan undir hryggnum er síðan rakin
leið norður á Goðahnjúka.12
Í dagbók sinni 1794 segir Sveinn
Pálsson (11. mynd) meðal annars eftir-
farandi (bls. 384):
Suður eða upp af upptökum Jökuls-
ár [í Fljótsdal] verður allt í einu slakki
mikill í jökulinn, og þar yfir hafa menn
sennilega lagt leið sína úr Múlasýslu
til fiskveiða í Hornafirði og þaðan
á hinn bóginn norður að Snæ-
felli til að sækja fjallagrös. Vestan
Jökulsár stefnir jökuljaðarinn hér um
bil í NV og liggur síðan í víðum boga
yfir að Dyngjufjöllum [Kverkfjöllum].
Þýðing úr dönsku. Jón Eyþórsson bjó
til prentunar.13
VERFERÐIR FLJÓTSDÆLINGA
Í HÁLSAHÖFN
Í jöklariti sínu segir Sveinn Pálsson
Jökulkvísl vera stóra á og að fyrrum hafi
verið farið til grasa í Maríutungur, lítið
afréttarsvæði í krika við jökulbrúnina
(bls. 385, 469 og 475).13 Í framhaldi af
þessu segir Sveinn:
Ein leiðin enn á að hafa legið yfir
jökulinn sjálfan, úr Fljótsdal norður,
fram hjá Snæfelli og suðvestur yfir
lágjökulinn að Hálsatindi, sem er hátt
fjall sunnan í jöklinum upp af prest-
setrinu Kálfafelli í Hornafirði. Þessi
leið kvað hafa verið notuð fram á
síðustu öld [17. öld], bæði úr Fljóts-
dal til fiskiróðra í Suðursveit og úr
Suðursveit til grasatekju norður hjá
Snæfelli. Ef til vill er átt við þessa leið í
Droplaugarsona sögu, 32. kap.
Jafnframt greinir Sveinn frá sam-
tímaviðburði (bls. 475). Þrír menn fóru
að sögn vorið 1793 upp úr Hornafirði að
leita þessarar leiðar og urðu varir við
fjall eitt hátt í suðurbrún meginjökuls-
ins, snjólaust með öllu, og fóru að kanna
það um haustið. Áttu þeir þá að hafa
komist í kast við útilegumenn og ráðið
þeim bana. Meðal annars af þessum
sökum segir Sveinn að saga þessi sé
„með öllu ótrúleg“.
Þorvaldur Thoroddsen (12. mynd)
kemst svo að orði í Ferðabók sinni:14
Á svæðinu milli Þjófahnúka og
Hálsatinda hefir verið tiltölulega hægt
að komast á dag yfir jökulinn, hann
er þar fremur lágur, 1100–1400 m yfir
sjó, en hálendið norðan við jökulinn,
með góðum högum og áföngum,
liggur 880–940 m yfir sjó, svo að má
heita örskammt upp á jökulinn. Hið
efra er Vatnajökull hér sléttur, og er
þar góð leiðbeining fyrir þá, er suður
fara, af fjöllum og hnúkum upp af
Heinabergsjökli,b en Snæfell til leið-
beiningar þeim, er norður fara. Í þá
daga hefir eflaust verið miklu grös-
ugra á Brúaröræfum en nú og sel og
kotbæir hér og hvar á hálendinu, sem
eru fyrir löngu komnir í eyði, enda
hefir land þar á seinni tímum mjög
mikið skemmzt og blásið.
Sigurður Þórarinsson greinir svo frá
um leiðina á jökul sunnan að í Lesbók
(bls. 400): 6
7. mynd. Tjaldbúnaður bresku stúdentanna, Ians Harrison og Tonys Prosser, sem fórust nyrst
á Skaftafellsjökli síðsumars 1953. Leifarnar fundust sumarið 2006 neðan til á skriðjöklinum.
Líkamsleifar piltanna eru enn ófundnar. – Tent and travel equipment of two british students, Ian
and Tony, that perished on Vatnajökull 1953, found on Skaftafellsjökull in the summer 2006.
Their remains have still not been found. Ljósm./Photo: Hjörleifur Guttormsson.
8. mynd. Jack D. Ives flytur ávarp á 40 ára
afmæli Skaftafellsþjóðgarðs 15. sept. 2007.
– Jack D. Ives adressing a 40 years memo-
rial meeting of Skaftafell National Park 15th
september 2007. Ljósm./Photo: Hjörleifur
Guttormsson.
b Þorvaldur Thoroddsen, Sigurður Þórarinsson, og fleiri gerðu ekki greinarmun á Heinabergsjökli og Skálafellsjökli, sem fram eftir síðustu öld
skriðu saman á láglendinu.