Náttúrufræðingurinn - 2020, Síða 68

Náttúrufræðingurinn
288
Ritrýnd grein / Peer reviewed
NIÐURSTÖÐUR
Niðurstöður sýna að landslag án
mannlegra ummerkja ýtir undir víðern-
isupplifun þátttakenda, og á það við um
allar tegundir landslags. Eftirtektarvert
er að landslag sem ýtir mest undir víð-
ernisupplifun er fremur sviplítið og með
fáum áberandi formum. Því opnara og
einsleitara sem landslagið er, þeim mun
sterkari mælist víðernistilfinningin (7.
mynd). Þeir manngerðu þættir sem
draga mest úr víðernisupplifun þátttak-
enda eru þéttbýli (þorp og bæir), orku-
mannvirki og löng línuleg form eins og
raflínur, vegir og slóðar. Ummerki um
ferðaþjónustu, svo sem göngustígar og
fjallaskálar, draga minna úr víðernis-
upplifun (8. mynd). Villt dýr (s.s. fuglar,
refir, selir) auka víðernisupplifun en
búsmali dregur úr henni. Þegar mis-
munandi áhrifaþættir eru teknir saman
kemur í ljós að þrír þættir styrkja helst
upplifun um víðerni: i) landslag með
miklu víðsýni sem einkennist af fáum
áberandi formum, og er að jafnaði auð-
velt og öruggt að ferðast um, ii) lands-
lag með miklu víðsýni sem einkennist
af nokkrum áberandi formum, og er
fremur erfitt en öruggt að ferðast um,
og iii) náttúrulegt gróðurlendi. Þeir þrír
þættir sem á hinn bóginn draga mest úr
víðernisupplifun eru: i) byggð svæði,
ii) orkumannvirki, og iii) svæði þar
sem mannlegir þættir af einhverju tagi
eru áberandi.
Til að fá upplýsingar um hvaða lyk-
ilþáttur af þeim fjórum sem stuðst var
við, hefur mest áhrif á víðernisupplifun
þátttakenda var reiknaður út breytileiki
(spönn) á milli hæsta og lægsta gildis
hvers lykilþáttar. Mesti breytileikinn,
þ.e. stærsta bilið, sýnir mikilvægasta
þáttinn í upplifuninni. Niðurstöður
sýna að mikilvægustu lykilþættirnir
í víðernisupplifun þátttakenda eru
annars vegar náttúrulegt ástand lands og
lífríkis og hins vegar tilvist manngerðra
þátta og forma í landslaginu. Fjarlægð
frá vegum og slóðum, ásamt landslagi og
staðháttum vega mun minna (9. mynd).
Í síðasta hluta könnunarinnar voru
þátttakendur spurðir hversu mikil-
væg þeir teldu víðerni vera sem hluta
af íslenskri náttúru. Mikill meirihluti
svarenda (94%) telur víðerni vera mjög
mikilvæg (66%) og mikilvæg (28%).
Um 70% svarenda telja að ógn steðji að
íslenskum víðernum en 30% álíta svo
ekki vera. Þeir sem töldu ógn steðja að
víðernum voru jafnframt spurðir hvaða
aðgerðir þeir álitu vera mikilvægar til
að minnka þá ógn. Flestir telja mikil-
vægast að koma á skilvirkri stjórnun
ferðamennsku (83%), að takmarka upp-
byggingu virkjana (63%), að tilnefna víð-
erni sem sérstök verndarsvæði í lögum
7. mynd. Eiginleikar sem ýta undir víðernisupplifun Íslendinga. Því hærra sem víðernisgildið er, þeim mun meiri er víðernisupplifunin.
– Attributes with positive wilderness scores, the higher the score, the stronger is the perceived wilderness perception.
Víðernisgildi / Wilderness value
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 1,4
Víðáttumikið landslag með fáum áberandi formum, að jafnaði auðvelt og öruggt að ferðast um
Wide open landscape with few prominent shapes, usually easy and safe to move around
Víðáttumikið landslag með nokkrum áberandi formum og fremur erfitt yfirferðar, en nokkuð öruggt
Wide open landscape with some prominent forms and rather difficult to move around but safe
Náttúruleg gróðurlendi (s.s. skóg- og kjarrlendi, lyngmóar, mosagrónar hraunbreiður)
Area characterized by natural vegetation (e.g. woodlands, heaths, moss-heaths, moss covered lava fields)
Ógróið land (s.s. hraunbreiður, jökulurðir, jökuláraurar, ár og vötn) / Area characterized by
non-vegetative lava fields, exposed bedrock, glacial moraines, and glacial fluvial, rivers and lakes
Engin sýnileg mannvirki í landslaginu
No visible man-made structures in the landscape
Einsleitt landslag með engum áberandi formum og auðvelt að ferðast um
Homogeneous landscape with no prominent shapes and easy to move around
Landslag er hrikalegt, einkennist af mörgum áberandi formum og litum, erfitt og ótryggt yfirferðar / Landscape is
characterized by rought terrain and many prominent shapes and colors, difficult and unsafe to move around
Ummerki um búsetu manna fyrr á öldum (s.s. eyðibýli, torfbæir, hlaðnir veggir, vörður)
Traces of human residence from earlier centuries (e.g. abandoned cottages, turf houses, stone walls and cairns)
Óstöðugt landslag sem er erfitt og ótryggt yfirferðar (s.s. lausar skriður í fjalllendi, háhitasvæði,
jökulár, jökuláraurar) / Unstable landscape that is difficult and unsafe to move around
(e.g. loose scree in mountainous ares, high temperature geotherm)
Villt dýr koma fyrir í landslaginu (s.s. fuglar, selir, refir, hreindýr)
Native wildlife may be present in landscape (e.g. birds, seals, foxes, reindeer)
Óstöðugt land (t.d. háhitasvæði, bergskriður, skriðjöklar, jökulár)
Area characterized by unstable terrain (e.g. geothermal areas, landslides, creeping glaciers, glacial rivers)
Ummerki um búsetu manna (s.s. bóndabæir, sumarhús, girðingar, fjarskiptamöstur)
Modern built structures in landscape (e.g. farms, summer houses, fences)