Morgunblaðið - 07.01.2021, Side 68

68 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 7. JANÚAR 2021
KRINGLAN - SMÁRALIND
Ú T S A L A
% AFSLÁTTUR AFVÖLDUM VÖRUM
30
Í Hetjusögum er að finna nokk-uð samfelldan ljóðabálk semsegir frá afrekum ljósmæðrasem störfuðu við sérstaklega
krefjandi aðstæður í fátæku sam-
félagi Íslendinga á síðari hluta 19.
aldar og fram eftir 20. öld. Ljóðin
eru ort upp úr ritinu Íslenskar ljós-
mæður I – III sem séra Sveinn Vík-
ingur bjó til
prentunar og var
gefið út á árunum
1962-1964.
Ljóðin birta
fallega og fórn-
fúsa mynd af
þessum mæðrum
ljóssins og lýsa
veruleika þeirra
blátt áfram. Ljósmæðrunum er
hampað í hástert og tekst Kristínu
Svövu Tómasdóttur, höfundi bók-
arinnar, vel að staðsetja lesandann í
samfélagi sem nú er horfið, sam-
félagi þar sem ljósmæður þurftu
stundum að ganga tugi kílómetra til
þess að komast að rúmum sæng-
urkvenna sinna, gjarnan í mann-
skaðaveðri.
Ljóðin eru mörg, enda ljóðabókin
rúmar hundrað síður, og er ekki
komist hjá því að nefna að stundum
fær lesandinn á tilfinninguna að eitt
ljóð sé sagt oftar en einu sinni, svo
keimlík eru sum þeirra.
Sérstaklega eru löngu prósaljóðin
sem brjóta bálkinn upp eftirtektar-
verð. Þau vella fram eins og straum-
þungar ár og telja upp ýmsa kosti
ljósmæðra, tegundir mannskaða-
veðurs og lýsingar á slæmu ásig-
komulagi þeirra vega sem ljósmæð-
urnar þurftu að leggja undir fót.
Þessi ljóð staðsetja lesandann vel í
horfnum veruleika ljósmæðranna
sem um ræðir.
Bókin er augljóslega skrifuð í
þeim tilgangi að veita ljósmæðrum
þá virðingu sem þær eiga skilið og
setja ljóðin þær þannig á stall svo
góðmennska þeirra og kraftar virð-
ast nánast yfirnáttúrulegir. Það
verður örlítið þreytandi að lesa svo
mörg ljóð um góða kosti ljósmæðra
og erfitt að ímynda sér að þær séu
raunverulega mannlegar, þegar
ekkert kemur fram um mannlega
bresti þeirra.
hún minnti á lindina tæru
sem vökvaði ungan gróður
gaf þyrftum og þjáðum svalandi drykk
þegar okkur reið mest á
Það er virkilega ánægjulegt að
sjá hvernig Kristín miðlar sagn-
fræðinni í ljóðum Hetjusagna og er
bókin mikilvæg innsýn inn í heim
kvenna sem kannski hafa ekki feng-
ið nægilegt lof fyrir hetjudáðir sínar
í gegnum árin. Í lok bókarinnar
nefnir Kristín nöfn allra ljósmæðr-
anna sem fjallað er um í riti Sveins
Víkings og heldur minningu þessara
merkilegu kvenna þannig á lofti.
Innsýn í horfinn heim
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Ljóð
Hetjusögur
bbbnn
Eftir Kristínu Svövu Tómasdóttur.
Benedikt, 2020. Kilja, 126 bls.
RAGNHILDUR
ÞRASTARDÓTTIR
BÆKUR
Kristín Svava „Ljósmæðrunum er hampað í hástert og tekst […] höfundi
bókarinnar vel að staðsetja lesandann í samfélagi sem nú er horfið.“
Tanya Pollock er ólíkindatól ííslenskri raftónlist, sem ernokkuð einstakt að getahaldið fram, þar sem það
þarf heilmikið til að geta komið á
óvart og verið með sitt eigið „sánd“,
sinn eigin hljóm, í raftónlist dagsins
í dag. Hún hefur fiktað í tökkum og
komið fram ein eða með félögum síð-
an hún var ung-
lingur. Hún tók
þátt í Músíktil-
raunum ásamt
frænda sínum
Marlon í dúett-
inum Anonymous
árið 2001, þegar
næstum engar stelpur voru að gera
raftónlist, og lenti í þriðja sæti. Hún
var ein af frumkvöðlum weirdcore-
senunnar á Íslandi, þar sem hún
skipulagði kvöld fyrir fjölbreytta
flóru listamanna sem áttu það ef til
vill eitt sameiginlegt að dansa öðru-
vísi, að elta aðrar stefnur og
strauma, og vera ekkert að pæla í
því hvað var í tísku. Tónlist hennar
hefur ávallt verið á eigin forsendum
og nýjasta platan, sú fyrsta sem hún
sendir frá sér undir nafninu Röskva,
er engin undantekning.
Til að byrja með er nafn plöt-
unnar, Laug, alveg yndislega marg-
rætt og býður upp á margs konar
túlkun, en það má segja að það sé
svolítið sérkenni Tönyu. Laug getur
bæði vísað í blekkingar og lygar, en
einnig í hreina og tæra laug sem
hægt er að svala þorsta sínum í og
baða sig og endurnæra. Taktarnir
eru harðir en hreinir. Laglínurnar
eru dreymandi og fagrar, en einnig
dularfullar og stundum smá hættu-
legar.
Nöfn laganna níu á Laug eru einn-
ig nokkuð margræð. Þar er hið tíu
mínútna langa lag „Ægishjálmur“
augljóslega uppbrot í lengd, þar sem
önnur lög plötunnar eru um fjórar til
sex mínútur að lengd. Ægishjálmur
er galdrastafur með verndandi
eiginleika gegn reiði, yfirgangi og
hinu illa. „Angurboða“ er hjákona
Loka og kemur fyrir í Snorra-Eddu.
„Verðandi“ er ein þriggja norna sem
halda lífi í Aski Yggdrasils með því
að vökva rætur þess og stýra þannig
örlögum mannanna, en Verðandi
táknar nútímann. Hér er verið að
leika sér með tákn, sem virðast við
fyrstu sýn mun sakleysislegri en þau
eru þegar betur er rýnt í þau. Ná-
kvæmlega þannig er tónlist Röskvu
líka. Hún virðist sakleysisleg en er
engu að síður að spinna örlagavefi,
sína eigin og annarra, og takast á við
og tækla tilfinningar sem ekki eru
allar einfaldar eða meðfærilegar.
Taktarnir á „Laug“ eru þungir,
tilraunakenndir og krefjandi en ægi-
fagrar og dreymandi raddir og
syntamottur gefa fögur fyrirheit um
að þetta endi nú allt saman vel. Það
er mikið að gerast hjá Röskvu á
þessum tæplega fimmtíu mínútum.
Maður finnur fyrir uppsafnaðri
sköpunarþörf listamannsins og aug-
ljóst að mikils er að vænta til við-
bótar. Að loknu kófinu verður þess
vonandi ekki langt að bíða að
Röskva geti flutt verk sín opinber-
lega, enda er Tanya orkubolti á sviði
og frábært að finna fyrir tónum
hennar og takti í lifandi flutningi.
Tæknin að stríða okkur
Tilraunakennd raftónlist
Röskva – Laug bbbbn
Tónlist og flutningur Tanya Lind Poll-
ock. Um hljóðblöndun sá Atli Már Þor-
valdsson. Um hljómjöfnun sá Árni Grét-
ar. Hönnun plötuumslags var í höndum
Stefáns Ólafssonar. Útgáfudagur 1. des-
ember 2020. Möller records gefur út.
RAGNHEIÐUR
EIRÍKSDÓTTIR
TÓNLIST Ólíkindatól Tanya
Pollock er ólíkindatól í
íslenskri raftónlist,
skrifar gagnrýnandi.
Elsti og einn kunnasti listaháskólinn
í vesturhluta Bandaríkjanna, San
Francisco Art Instutue, á við mikla
rekstrarörðugleika að etja, vegna
erfiðrar skuldastöðu og minnkandi
aðsóknar. Tilkynntu stjórnendur í
fyrra að skólanum yrði lokað en þá
tókst að afla fjár til að starfrækja
hann í vetur. Fjölmiðlar greina nú
frá því að stjórn skólans hafi rætt al-
varlega að unnt væri að bjarga
rekstrinum með því að selja víð-
fræga og flennistóra veggmynd, The
Making of a Fresco Showing the Bu-
ilding of a City, sem mexíkóski
myndlistarmaðurinn Diego Rivera
málaði í sal skólans árið 1931. Sam-
kvæmt The New York Times er
þetta „freska í fresku“ sem sýnir Ri-
vera sjálfan mála á vegginn mynd af
borg. Er þetta ein af þremur fræg-
um freskum sem Rivera málaði á
sínum tíma í San Francisco.
Stjórn skólans telur sig geta feng-
ið 50 milljónir dala fyrir veggmynd-
ina, um 6,3 milljarða króna. En hug-
myndin um söluna hefur vakið mikla
reiði meðal fyrrum og núverandi
kennara og nemenda skólans.
Á stjórnarfundi í skólanum í des-
ember kom fram að kvikmyndaleik-
stjórinn George Lucas hefði áhuga á
að kaupa verkið fyrir safn sitt, Mu-
seum of Narrative Art, í Los Angel-
es. Í bréfi sem aðstoðarskólastjórinn
sendi starfsmönnum kom fram að
engin ákvörðun hafi verið tekin enn
um söluna og viðurkennt að hug-
myndin væri gagnrýnd harðlega.
Hins vegar bæri stjórn að halda
áfram að skoða mögulega sölu á
verkinu til að bjarga rekstri skólans.
Víðfræg Veggmynd Diegos Riveras í sal San Francisco Art Institue.
Vilja selja verk Riveras
Verðlaunahátíð Grammy, sem fara
átti fram 31. janúar, hefur verið
frestað og ekki enn ljóst hvenær
hún verður haldin. Ástæðan er að
sjálfsögðu heimsfaraldur Covid-19.
Fleiri hátíðir sem haldnar eru að
jafnaði snemma árs munu eflaust
fylgja í kjölfarið og hefur Óskars-
verðlaununum þegar verið frestað
og verða þau afhent 25. apríl í stað
28. febrúar.
Sinfóníuhljómsveit Íslands og
hljómsveitarstjórinn Daníel Bjarna-
son eru tilnefnd til Grammy-
verðlauna fyrir hljómplötuna Con-
currence, í
flokknum besti
hljómsveitar-
flutningur og
Hildur Guðna-
dóttir tónskáld
er tilnefnd til
tvennra verð-
launa, annars
vegar fyrir tón-
list sína við kvik-
myndina Joker
og hins vegar útsetningu á laginu
„Bathroom Dance“ úr sömu kvik-
mynd.
Grammy-verðlaunahátíð frestað
Daníel
Bjarnason
Bandaríska tónlistarkonan Patti
Smith flutti nýtt ljóð til heiðurs
aðgerðasinnanum Gretu Thunberg
á 18 ára afmælisdegi hennar um
síðustu helgi. Ljóðið flutti Smith í
beinu streymi á vegum Circa.art
sem streymt er á auglýsingaskiltum
á Piccadilly Circus-torginu í Lond-
on og á youtube-rás miðilsins.
Smith er gestalistamaður Circa.art
í janúar og með dagleg innlegg.
Ljóðið sem Smith flutti nefnist
„The Cup“ og fjallar um það þegar
náttúran snýr baki við mannfólki,
um regnskóga sem brenna, teg-
undir sem deyja út og sjó sem rís.
„Þetta er til heiðurs skólastúlku
sem steig ein fram og hvatti okkur
til að bjarga jörð-
inni okkar sam-
an,“ sagði Smith
áður en hún
flutti ljóðið.
Þetta er annað
árið í röð sem
Smith heiðrar
Thunberg á af-
mælinu, en í
fyrra birti hún í
tilefni dagsins frumsamið ljóð á
samfélagsmiðlum. Vegna hertra
samkomutakmarkana í Bretlandi
hefur verið hætt við frekari sýn-
ingar á Piccadilly Circus og því að-
eins hægt að sjá listviðburðina á
vefnum.
Patti Smith
Patti Smith heiðrar Thunberg með ljóði