Morgunblaðið - 02.01.2021, Blaðsíða 6

6 MORGUNBLAÐIÐ TÍMAMÓT 2.1. 2021
Ein oggulítil veira. Hún fór eins og eldur í
sinu um heimsbyggðina, fann sér bústað í
mannfólkinu og olli þar oft miklum usla.
Sumir guldu með lífi sínu, aðrir töpuðu
heilsu. Enn aðrir misstu vinnu og lífs-
viðurværi. Hún hefur valdið hungursneyð
og fjármálahruni heilla þjóða. Heimilis-
ofbeldi hefur aukist, sjálfsmorð eru tíðari
og þunglyndi og kvíði herjar á. Það er fátt
gott um kórónuveiruna að segja.
Veira í fjarlægu landi
Áramótin 2019/2020 gladdist fólk um allan
heim, kyssti hvað annað og skálaði fyrir
þessu komandi ári með flottu töluna: 2020.
Það gerist ekki flottara! Nýr áratugur, ný
fyrirheit, 2020 skyldi vera árið!
En partíið stóð ekki lengi. Strax í janúar
bárust fréttir af veiru sem gengi manna á
milli í Kína. Þar var hart tekið á málum og
fólk hélt sig innandyra. Flest venjulegt fólk,
sem ekki er lært í veirufræðum, hugsaði í
upphafi lítið út í þessa oggulitlu veiru í fjar-
lægu landi. Hún kemur ekkert hingað,
hugsaði fólk. Annað átti eftir að koma á
daginn og það kom að því. Fyrsti Íslending-
urinn greindist 28. febrúar. Og svo koll af
kolli. Það sama var upp á teningnum í öllum
löndum heims.
Heimurinn fór á hvolf.
Sameiginleg minning jarðarbúa
Elstu menn og konur muna ekki aðra eins
tíma. Það sem er merkilegt við þá er að
þeir eru sannarlega fordæmalausir. Sjaldan
eða aldrei hefur allur heimurinn í heild orð-
ið fyrir árás. Styrjaldir og hamfarir eru
staðbundnar. En þessi veira lagðist á háa
sem lága; frá túndrum Síberíu til frum-
skóga Úganda til sjávarþorpa Íslands. Hún
spyr ekki um stað, stund, kyn, aldur, litar-
hátt.
Fátt hefur verið meira rætt um, spáð og
spekúlerað um, rifist um og grátið vegna en
fjandans veiran. Hún er komin til að vera í
sameiginlegu minni jarðarbúa. Öll höfum
við reynslu af veirunni, á einn eða annan
hátt.
Aðeins í vísindaskáldsögum átti eitthvað
slíkt að geta gerst. Veirufræðingar heims
vissu þó betur. Almannavarnadeildir víða
um heim voru með áætlanir sem settar voru
í gang með hraði. En það dugði ekki til því
veiran er bæði lúmsk og skæð og skýtur
upp kollinum hvar sem er. Hver hefði trúað
því fyrir einu ári að það að rétta manni
kaffibolla gæti dæmt hann til dauða!
Fórnir hafa verið færðar
Íslendingar sneru bökum saman og undir
dyggri forystu þríeykisins, heilbrigðis-
ráðherra og Kára höfum við siglt í gegnum
veirutíma betur en margar aðrar þjóðir.
Hvernig hefði árið verið án Ölmu, Víðis og
Þórólfs? Og ekki má gleyma öllu heilbrigð-
isstarfsfólki, sem á mikið hrós skilið. Lík-
lega hefur árið verið því þungbært. Það hef-
ur unnið undir miklu álagi í heitum og
óþægilegum hlífðarbúnaði í aðstæðum sem
bókstaflega eru hættulegar. Því þrátt fyrir
varnir er veiran á sveimi allt í kring á
vinnustaðnum.
Fórnir hafa verið færðar. Tæplega þrjátíu
manns týndu lífi, yfir fimm þúsund hafa
veikst. Fimmtíu hafa þurft á gjörgæslu að
halda. Nærri 45 þúsund Íslendingar hafa
farið í sóttkví á árinu. Dæmi eru um fólk
sem fór þrisvar, fjórum sinnum í sóttkví!
Margir glíma við eftirköst veirunnar
löngu eftir að hún hvarf úr líkama þeirra.
Bragð- og lyktarskyn hverfur. Orkuleysi,
þreyta, verkir um allan líkamann. Kannski
til frambúðar.
Smitskömm og sóttvarnahólf
Daglegt líf þjóðar fór úr skorðum. Öll ferða-
plön fuku út í veður og vind. Flugi var af-
lýst dag eftir dag. Brúðkaupum og ferm-
ingum frestað, jarðarförum streymt í
gegnum tölvu. Gamla fólkið kirfilega lokað
inni á dvalarheimilum, því til varnar. Ung-
lingum sem áttu að vera að dansa á busa-
böllum og kynnast nýjum vinum var skipað
að vera heima. Erlend orð eins og zoom og
teams urðu almenningi jafn töm og mjólk
og brauð. Líka orð eins og rakningarteymi,
smitskömm, sóttvarnahólf. Orð sem eru
hluti af daglegu tali árið 2020.
Hálf þjóðin hefur setið heima mánuðum
saman, unnið vinnu sína við tölvu við mis-
góðar aðstæður. Höft og bönn voru sett á
okkur til varnar. Grímuskylda var tekin upp
með haustinu og aðeins tíu máttu koma
saman. Raðir af grímuklæddu fólki fyrir ut-
an verslanir voru allt í einu algeng sjón.
Pirringur og gremja, skömm og skammir,
velvild og tillitssemi.
Fólk hefur þurft að taka á honum stóra
sínum.
Íslendingar lögðu land undir fót
Í Sunnudagsblaðinu í desember var viðtal
við Helgu Rósu Másdóttur, hjúkrunardeild-
arstjóra á bráðamóttöku, þar sem hún lýsir
álaginu á spítalann, sóttkví trekk í trekk
með þremur litlum börnum, Covid-
veikindum allrar fjölskyldunnar og andláti
föður sem hún fékk aðeins að kveðja í
augnablik í fullum hlífðarbúningi. Hún fékk
sannarlega að kynnast veirunni frá öllum
hliðum og sagði alvarleg í bragði: „Þetta ár
er búið að vera alls konar.“
Og þótt öll þjóðin hafi ekki þurft að upp-
lifa það sama og hún er óhætt að segja að
þetta ár er búið að vera alls konar.
Og ekki bara slæmt, því það er seigt í
fólki og það finnur leiðir til að lifa af og
hafa gaman líka. Íslendingar lögðu land
undir fót í sumar og skoðuðu fallega landið
sitt, í þetta sinn án átroðnings þúsunda
ferðamanna. Sem betur fer opnaðist smá
gluggi í sumar til ferðalaga, á milli bylgna.
Heilu fjölskyldurnar keyrðu hringinn, gistu
í tjöldum, húsbílum eða gistihúsum, glödd-
ust saman og bjuggu til dýrmætar minn-
ingar. Það þarf nefnilega ekki að fara til
Marokkós eða Madagaskar til að eiga góðar
stundir saman og búa til minningar. Það má
líka gera það á Seyðisfirði.
Börnum verða sagðar sögur
Nú stöndum við enn á tímamótum því ára-
mót eru alltaf tímamót í huga fólks. Nýtt
ár, ný fyrirheit, enn á ný. Fólk strengir heit
sem aldrei fyrr, gerir plön, hlakkar til að
takast á við nýjar áskoranir. 2020 átti að
verða frábært ár en varð það svo sannar-
lega ekki. 2021 stendur vonandi undir vænt-
ingum.
En nú eru líka önnur tímamót en þau
sem við sjáum á dagatalinu, því bóluefnið er
komið. Það eru bjartari tímar fram undan
skulum við vona. Ferðamenn fara að öllum
líkindum að streyma til landsins með vor-
inu. Við getum andað léttar, án grímu. Við
getum mætt til vinnu, hlegið saman á kaffi-
stofunni, án ótta. Unga fólkið fær loks að
njóta menntaskólaáranna. Gamla fólkið má
hitta börn og barnabörn. Fólk má knúsast
og faðmast og kyssast. Kannski ekki alveg
strax, en það styttist í það.
Þegar horft er yfir gamla árið er alltaf
gott að finna það góða eða draga lærdóm af
því slæma. Vissulega var þetta ekki óska-
árið hjá neinum, en engu að síður gekk lífið
dag eftir dag. Yfir mörgu er að gleðjast. Við
hefðum getað farið mun verr út úr þessu ári
en við gerðum. Sumir fundu ástina, aðrir
giftu sig og lítil börn fæddust líka á því
herrans ári 2020. Lítil saklaus börn sem
vita ekkert hvað gekk á í heiminum. Þeim
verða sagðar sögur í framtíðinni; af fæðing-
arárinu þeirra sem var svo fordæmalaust.
Árið 2020 verður lengi í minnum haft sem árið fordæmalausa. Íslendingar jafnt sem aðrir jarðarbúar
hafa þurft að breyta öllum sínum venjum til að verjast kórónuveirunni skæðu sem tók mannslíf,
skildi suma eftir með króníska verki og aðra með sorg í hjarta eftir ástvinamissi. Börnin hafa ekki far-
ið varhluta af veirunni og hafa mörg þeirra þurft að vera innilokuð í sóttkví, oft vikum saman.
Morgunblaðið/Ásdís
Árið sem var alls konar
Árið 2020 er árið fordæmalausa; árið sem kórónuveiran skæða herjaði á mannkynið. Margir eiga um sárt að binda og
heimurinn verður aldrei aftur eins. En það er seigt í mannfólkinu og nú hillir undir betri tíma með bóluefni og blóm í haga.
ÁSDÍS ÁSGEIRSDÓTTIR
hefur verið blaðamaður á Sunnudagsblaði
Morgunblaðsins frá 2015. Hún var áður
ljósmyndari blaðsins frá 1995-2007.
Styrjaldir og hamfarir eru staðbundnar.
En þessi veira lagðist á háa sem lága;
frá túndrum Síberíu til frumskóga
Úganda til sjávarþorpa Íslands.
TÍMAMÓT: KÓRÓNUVEIRAN SETTI HEIMINN Á HVOLF
’’