Morgunblaðið - Sunnudagur - 17.01.2021, Síða 20

20 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17.1. 2021
LÍFSLOK
Við fæðumst og deyjum og það er mögu-lega það eina sem við getum vitað meðvissu. Eftir andlát förum við flest sömu
leið; í líkkistu eða duftker og þaðan í vígða
mold. Kirkjugarðar þurfa mikið landsvæði og
aukist hefur að fólk vilji geta valið aðra kosti
og í leiðinni hugað að náttúru- og umhverfis-
vernd.
Tré lífsins er verkefni sem hyggst bjóða upp
á nýja valkosti við lífslok; bæði hvað varðar
greftrun jarðneskra leifa og eins að bjóða
öruggan vettvang þar sem fólk getur skráð
óskir sínar og lífssögu.
Sigríður Bylgja Sigurjónsdóttir er konan á
bak við hugmyndina að Tré lífsins. Hún er með
meistarapróf í mannvistfræði með áherslu á
menningu, völd og sjálfbærni en þau fræði
nam hún í Háskólanum í Lundi í Svíþjóð. Hún
bjó nokkra mánuði í Belís í Mið-Ameríku en
þar var hún í starfsnámi. Hún segir dvölina
þar hafa opnað augu sín fyrir umhverfis- og
mannréttindamálum.
„Fólk og náttúra, það er það sem skiptir
mestu máli.“
Að gróðursetja fólk
Sigríður Bylgja kláraði nám sitt árið 2013.
„Síðan þá hef ég verið að finna leiðina mína
hingað. Þetta byrjaði allt með einni hugmynd.
Ég fór að hugsa hvernig hægt væri að gera
heiminn aðeins betri og gera betur í umhverf-
ismálum. Ég fór að velta fyrir mér jarðsetn-
ingu og fannst alveg galið að við værum að
jarðsetja eða brenna svona stórar kistur, bún-
ar til úr verðmætum auðlindum. Við setjum
hylkið okkar, líkamann, þar þegar við föllum
frá, til þess eins að jarðsetja kistuna og um leið
tökum við mikið pláss í kirkjugörðum. Þá datt
mér í hug hvort ekki væri hægt að „gróður-
setja“ fólk en þegar ég var lítil féll langamma
mín frá og ég mismælti mig og sagði að það
ætti að gróðursetja hana, ekki jarðsetja,“ segir
hún og brosir.
Sigríður Bylgja segir í gamni að þarna hafi
strax verið kominn fyrirboði að lífsstarfinu, en
hún hefur mikla ástríðu fyrir verkefninu.
„Tré lífsins mun bjóða upp á þann valkost að
gróðursetja ösku ástvina að lokinni bálför,
ásamt tré sem vex þá til minningar um hinn
látna. Ég fór með þessa hugmynd í Nýsköp-
unarmiðstöð Íslands en í upphafi datt mér í
hug að flytja inn lífræn duftker frá Bandaríkj-
unum og hélt að fólk gæti þá gróðursett
öskuna hvar sem það vildi. Ég komst svo að
því að það væri alls ekki löglegt innan þess
ramma sem lögin setja okkur um þessi mál.
En ég er hér í dag og er búin að kafa ofan í
þessi mál í mörg ár og eiga fundi víða, meðal
annars í dómsmálaráðuneytinu. Við erum nú
með allt tilbúið en erum að bíða eftir leyfi frá
sýslumanni fyrir að hefja byggingu bálstofu.
Það ætti ekkert að standa í vegi fyrir því laga-
lega séð að þetta fari í gegn.“
Bálstofa í Garðabæ
Hjarta Sigríðar Bylgju er í Tré lífsins og er hún
framkvæmdastjóri, en með henni í stjórn eru
Arnar Snær Gunnarsson, sem er tækni- og ör-
yggisstjóri, og Berglind Sigurjónsdóttir, sem
starfað hefur við heimahjúkrun og umönnun
sjúkra, deyjandi og aðstandenda þeirra í rúman
áratug, bæði hér heima og erlendis.
„Tré lífsins er ekki bara ég að elta drauminn
minn; þetta er orðið miklu stærra en ég. Ég
hef heyrt frá svo mörgu fólki sem segir mér
sögur af missi, sorg, af þörfinni fyrir annað og
meira en það sem kerfið býður í dag upp á,“
segir hún.
„Við viljum byggja bálstofu í Garðabæ og
höfum átt í góðu samstarfi við bæjarstjórann
sem er mjög framsýnn. Þetta verður ekki ein-
göngu bálstofa heldur einnig athafnarými sem
verður staður óháður öllum trúarbrögðum en
opinn öllum. Það er rými fyrir alla hjá Tré lífs-
ins. Það verður hægt að halda kveðjuathöfn
hjá okkur, síðan er bálför og svo er val; viltu
láta jarðsetja öskuna ofan á kistu ættingja, í
duftreit, dreifa yfir hafi eða óbyggðum, eða
viltu gróðursetja öskuna ásamt tré í Minninga-
garði Trés lífsins? Fyrsti minningagarðurinn
verður við hlið bálstofunnar í Garðabæ og búið
er að gera ráð fyrir því. Dómsmálaráðuneytið
segist jákvætt fyrir þeirri hugmynd að fara í
lagabreytingar til að gera kleift að opna minn-
ingagarða um allt land, þótt slíkt sé svo á hendi
sveitarfélaga að ákveða.“
Sigríður Bylgja horfir langt fram í tímann
og sér fyrir sér minningagarða víða um land
þar sem fólk getur farið í lautarferðir og heim-
sótt tré látins ættingja.
„Draumurinn okkar með minningagörðum
er að þeir fá að vaxa og dafna og verða að per-
sónulegum skógum sem um leið verða útivist-
arsvæði.“
Rafræn minningasíða
Sigríður Bylgja segir að fyrir framan hvert og
eitt tré verði sett lítið skilti með nafni hins
látna, fæðingar- og dánardegi og QR-kóði sem
tengist heimasíðu Trés lífsins. Hægt verður að
skanna kóðann með snjalltæki og þá opnast
minningasíða hins látna.
„Við verðum með rafræna minningasíðu
sem inniheldur æviágrip hins látna auk minn-
ingarorða. Þetta verður vettvangur til að veita
syrgjendum útrás fyrir sorgartjáningu. Fólk
getur fengið minningasíðu óháð því hvort það
velji að hvíla í kirkjugarði, duftreit, láta dreifa
öskunni eða vaxa í Minningagarði. Tré lífsins
snýst um að valið sé þitt. Hvað samræmdist
þinni trú eða lífsskoðunum? Tré lífsins er einn
valmöguleiki,“ segir Sigríður Bylgja og nefnir
að ný bálstofa verði umhverfisvæn.
„Bálstofan í Fossvogi er komin til ára sinna
og kemur ekki til með að uppfylla þær meng-
unarvarnir sem þarf, enda er hún frá 1948.
Ofninn hjá okkur mun ganga fyrir metangasi
og verðum við í þróunarstarfi við Sorpu. Ofn-
inn mun því verða knúinn íslensku eldsneyti
þannig að við búum til hringrásarhagkerfi. Svo
er fullkomið hreinsikerfi í ofninum og því mun
hann ekkert menga,“ segir hún og segir þau
munu bjóða upp á ódýrar og einfaldar
brennslukistur en venjuleg líkkista er oft mjög
dýr.
„Þessari brennslukistu verður svo hægt að
renna inn í fallega athafnakistu sem er fjöl-
nota.“
Hinstu óskir í Lífsbók
Hjá Tré lífsins verður hægt að kaupa sér að-
gang að Lífsbókinni sem er rafrænn gagna-
grunnur. Fólk stofnar sína Lífsbók og skráir
niður tvo nánustu aðstandendur sem fá þá að-
gang að efninu eftir andlát viðkomandi.
„Lífsbókin er hugsuð til margra áratuga og
Tré lífsins er hugsað sem verkefni langt fram
í tímann,“ segir Sigríður Bylgja og segir þró-
un tæknihliðanna hugsaða út frá því en ör-
yggi og vernd upplýsinga munu skipta höf-
uðmáli.
„Aðstandendur koma til okkar stuttu eftir
að ástvinurinn fellur frá því í Lífsbókina verð-
ur hann búinn að skrá sínar hinstu óskir. Sum-
ir vilja ráða hvernig útförin eða kveðjustundin
verður; velja prest, kirkju eða bálstofu Trés
lífsins,“ segir hún og bætir við að þarna getur
fólk skrifað niður ítarlegar óskir um hvað
verður um þeirra jarðnesku leifar. Einnig
verður hægt að skrá erfðamál, skilaboð til að-
standenda og leyniorð ýmissa samfélagsmiðla-
reikninga svo eitthvað sé nefnt.
„Þegar fólk missir ástvini er það í hræðilegri
sorg og áfalli og oft þarf að skipuleggja útför
hratt. Þá skiptir máli að geta gengið að þess-
um upplýsingum,“ segir hún en þannig geta
aðstandendur virt óskir hins látna.
„Fólk getur skráð lífssöguna sína með eigin
orðum í Lífsbókina, sett inn textaskrár, hljóð-
upptökur, myndir og myndbönd. Þegar ástvin-
ur er fallinn frá verður Lífsbókin gull fyrir að-
standendur.“
Minningin lifir
Minningasíðan er einn valkostur sem Tré lífs-
ins mun bjóða upp á, og tengist þá QR-
kóðanum sem nefndur var hér á undan.
„Lífsbókin er alveg lokuð en minninga-
síðan verður öllum opin. Þar getur hver og
einn slegið inn nafn látins félaga eða ástvinar
og lesið þar æviágrip og minningarorð. Það
verður líka vettvangur fyrir aðstandendur til
að halda minningu hins látna á lofti,“ segir
hún.
„Ég á kæran vin sem dó fyrir nokkrum ár-
um og hann er mér oft ofarlega í huga. Ég
myndi vilja geta farið inn á minningasíðu um
hann og geta minnst hans þar. Fjölskylda hans
gæti þá lesið skilaboðin og séð að minning
hans lifir enn. Hann er ekki gleymdur,“ segir
hún og segir að einnig muni vera hægt að
skrifa persónulega kveðju til hins látna sem
enginn annar sér.
„Við andlát ástvina koma upp alls kyns til-
finningar og við notum ólíkar leiðir til að fá út-
rás fyrir þær. Sumum finnst gott að skrifa til
hins látna.“
Stærsta hópfjármögnunin
Tré lífsins hefur verið í mikilli þróun og hægt
er að lesa um verkefnið á heimasíðu þess og á
Facebook. Sigríður Bylgja segir allt velta nú á
fjármögnun.
„Ævisparnaður minn er í verkefninu og við
höfum fengið tvo frumkvöðlastyrki hingað til
en okkur vantar meira fé til að forrita Lífsbók-
ina, hanna betur útlitið og eiga fyrir öryggis-
prófunum áður en við getum boðið fólki að
kaupa aðgang,“ segir Sigríður Bylgja og nefnir
einnig að dýrt sé að byggja bálstofu.
„Ég er búin að fá vilyrði fyrir láni fyrir 80%
kostnaðarins, en Tré lífsins-bálstofa og Minn-
ingagarðar er sjálfseignastofnun sem enginn
mun geta tekið pening út úr eða greitt sér arð.
Sá hluti verkefnisins er samfélagslegt verkefni
og verður ekki rekinn með gróðasjónarmið í
huga,“ segir Sigríður Bylgja.
„Við þurfum að tryggja þessi 20% og ætl-
um að ráðast í stærstu hópfjármögnun Ís-
landssögunnar vonandi núna í ár þar sem við
munum kynna Tré lífsins rækilega. Við von-
um að fólki finnist verkefnið mikilvægt og
vilji sjá það blómstra. Hægt verður að heita á
verkefnið og síðan munum við óska eftir
styrkjum frá ríki og sveitarfélögum,“ segir
hún en segir þau bíða eftir leyfinu frá sýslu-
manni.
„Við erum í startholunum.“
Að „gróðursetja“ fólk
Tré lífsins er frumkvöðla-
verkefni Sigríðar Bylgju
Sigurjónsdóttur mannvist-
fræðings. Hún vill bjóða fólki
nýja valkosti við lífslok.
Ásdís Ásgeirsdóttir asdis@mbl.is
„Þegar fólk missir ástvini er það í
hræðilegri sorg og áfalli og oft þarf
að skipuleggja útför hratt. Þá skiptir
máli að geta gengið að þessum upp-
lýsingum,“ segir Sigríður Bylgja en
hjá Tré lífsins geta aðstandendur
lesið um óskir látins ástvinar.
Morgunblaðið/Ásdís
’ Þá datt mér í hug hvort ekkiværi hægt að „gróðursetja“fólk en þegar ég var lítil félllangamma mín frá og ég mis-
mælti mig og sagði að það ætti að
gróðursetja hana, ekki jarðsetja.