Morgunblaðið - 26.02.2021, Page 28

28 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. FEBRÚAR 2021
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
Íslensku myndlistarverðlaunin voru
afhent í gær í Listasafni Íslands af
mennta- og menningarmálaráð-
herra, Lilju Alfreðsdóttur, en mark-
miðið með þeim er að heiðra ís-
lenska myndlistarmenn eða aðra
myndlistarmenn sem búsettir eru á
Íslandi og vekja athygli á því sem
vel er gert jafnframt því að hvetja
til nýrrar listsköpunar, eins og því
er lýst í tilkynningu. Veittar voru
tvær viðurkenningar og verðlaun í
tveimur flokkum, þ.e. myndlist-
armaður ársins, hvatningarverð-
laun, heiðursviðurkenning fyrir út-
gefið efni, sem er ný viðurkenning,
og loks heiðursviðurkenning til
handa listamanni.
Myndlistartvíeykið Libia Castro
og Ólafur Ólafsson hlaut Íslensku
myndlistarverðlaunin í ár fyrir
verkið „Í leit að töfrum – Tillaga að
nýrri stjórnarskrá fyrir lýðveldið Ís-
land“; heiðursverðlaun hlaut Kristín
Jónsdóttir frá Munkaþverá; ritröð
Listasafns Reykjavíkur hlaut við-
urkenningu fyrir útgáfu og Una
Björg Magnúsdóttir hlaut
Hvatningarverðlaun ársins fyrir
sýninguna Mannfjöldi hverfur spor-
laust um stund í D-sal Listasafns
Reykjavíkur í Hafnarhúsi.
Myndlistarráð tekur ákvörðun
um hverjir hljóta viðurkenningar en
í ráðinu situr fulltrúi frá mennta- og
menningarmálaráðuneytinu, Lista-
safni Íslands og Listfræðafélagi Ís-
lands ásamt tveimur fulltrúum Sam-
bands íslenskra myndlistarmanna.
Áræðið og úthugsað
Verk Libiu og Ólafs, „Í leit að
töfrum – Tillaga að nýrri stjórnar-
skrá fyrir lýðveldið Ísland“, var
sýnt í Listasafni Reykjavíkur,
Hafnarhúsi og á götum úti við
Stjórnarráðið og við Alþingishúsið
3. október í fyrra í samstarfi við tón-
listar- og myndlistarhátíðina Cycle
og Listahátíð í Reykjavík. Í umsögn
dómnefndar segir að tvíeykið hafi
sviðsett, í samvinnu við Töfrateym-
ið, stóran myndlistarviðburð sem sé
fjölradda tónlistar- og myndlistar-
gjörningur við 114 greinar nýrrar
stjórnarskrár Íslands sem kosið hafi
verið um í október 2012. Ráðgefandi
þjóðaratkvæðagreiðsla fór fram 20.
október það ár og taldi meirihluti
þeirra sem greiddu atkvæði að
leggja ætti tillögur stjórnlagaráðs
til grundvallar frumvarpi að nýrri
stjórnarskrá. Segir í umsögninni að
þar hafi farið „áræðið og úthugsað
þátttökuverk sem varpi ljósi á mátt
listarinnar og efni til umræðu um
sjálfan grunn samfélagssáttmál-
ans“. „Listin og töfrarnir geta leyst
okkur úr álögum og hvatt okkur til
þess að taka þátt. Tvíeykið vill
heyra raddirnar, okkar allra sem lif-
um í lýðræðislegu fjölmenning-
arsamfélagi og skapa til þess list-
rænan vettvang,“ segir þar og að
verkið sé ákall um aðgerðir og vand-
að tónlistar- og myndlistarverk sem
snerti marga innan lista sem utan.
Ákall eftir nýrri stjórnarskrá hef-
ur verið áberandi til hin síðustu ár
og spurningin „Hvar er nýja stjórn-
arskráin?“ birst víða um borg. Ólaf-
ur og Libia klæddust í gær flíkum
með áletrunum svipaðs efnis. „Við
viljum nýju stjórnarskrána í gagnið
sem fyrst, takk“ stóð á stuttermabol
Libiu og blaðamaður freistaði þess
að fá svar frá Ólafi við spurningunni
kunnu um hvar nýja stjórnarskráin
væri. „Hún var skrifuð árið 2011 og
samþykkt í þjóðaratkvæðagreiðslu
árið 2012 og því máli hefur ekki ver-
ið opinberlega lokið og þar af leið-
andi er það opið. Það hefur ekki ver-
ið rökstutt opinberlega af hverju
ekki sé hægt að fara að ósk kjós-
enda í þjóðaratkvæðagreiðslu,“
svarar Ólafur sem afhenti mennta-
og menningarmálaráðherra texta
nýju stjórnarskrárinnar í gær þegar
þau Libia tóku við verðlaununum.
Ólafur segir að spurningin um
hvar nýja stjórnarskráin sé end-
urspegli þá þöggun og höfnun sem
ríki um málið. Hann er spurður að
því hvort boðskapur listarinnar sé
þeim Libiu mikilvægari en fagur-
fræðin og segir hann svo ekki vera.
Þetta tvennt renni saman og lista-
menn sæki í umfjöllunar- og yrkis-
efni sem séu þeim mikilvæg og feg-
urðin auðvitað afstæð. Libia segir
að í myndlist sé ekki hægt að skilja
fagurfræðina frá innihaldi verksins.
„Fagurfræðin er líka farartækið og
tungumálið sem verður til út frá
hinni listrænu tilraun,“ bendir hún
á. Þá byggi fagurfræðin líka á
myndlistarsögunni, því sem á undan
hefur komið.
Siðferðileg álitamál
Um heiðursviðurkenningarhafann
Kristínu Jónsdóttur frá Munka-
þverá segir í umsögn dómnefndar
að með íhugulum verkum sínum hafi
hún vakið okkur til umhugsunar um
siðferðileg álitamál í fortíð og nútíð
og beint sjónum okkar að tímanum,
hverfulleikanum, viðkvæmri náttúru
landsins og tjáningarríku tungumál-
inu. Auk þess hafi Kristín fært
menningarsögulega mikilvægan
efnivið, í́slensku ullina, inn í sam-
tímalistina og sýnt fram á hvílíkan
fjársjóð þjóðin eigi í henni. Kristín
hefur verið virkur félagi í Textílfél-
aginu og var brautryðjandi hér á
landi við gerð verka úr þæfðri ull.
Kristín fæddist að Munkaþverá í
Eyjafirði árið 1933 og segist hafa
ákveðið að kenna sig við heimabæ-
inn eftir að hún hélt sýningu og átt-
aði sig á því að fólk ruglaði henni
saman við alnöfnu hennar, þekkta
myndlistarkonu. Kristín er enn að í
listinni og segist nú vera að finna til
og raða upp gömlum verkum og
ákveða hvað gera eigi við þau.
Vinnustofan sé orðin svo full af
verkum að hún þurfi að vinna við
borðstofuborðið. Í þakkarræðu sinni
sagði Kristín frá því þegar hún til-
kynnti foreldrum sínum að hún ætl-
aði í myndlistarnám og átti þá eitt
ár eftir í stúdentspróf. Foreldrunum
leist heldur illa á þessa ákvörðun en
Kristín segist aldrei hafa séð eftir
því að hafa helgað sig myndlistinni.
Heimur blekkinga heillar
Una Björg Magnúsdóttir hlaut
Hvatningarverðlaun ársins fyrir
sýninguna Mannfjöldi hverfur spor-
laust um stund í Listasafni Reykja-
víkur, Hafnarhúsi. Una er fædd árið
1990, lauk BA-gráðu í myndlist við
Listaháskóla Íslands 2014 og stund-
aði síðar MA- nám í myndlist við
École cantonale d’art de Lausanne í
Sviss þaðan sem hún útskrifaðist
2018. Í umsögn dómnefndar segir
að sýningin Mannfjöldi hverfur
sporlaust um stund setji fram
heillandi en jafnframt afhjúpandi
sjónarspil blekkinga er veki spennu
og undrun í ófyrirsjáanlegri at-
burðarás.
„Í rýminu blasir við formfagur
skápur eftir heilum vegg, en á móts
við hann er stór mynd í gylltum
ramma þar sem sveigður penni
teiknar í átt að polli. Hann er hvort
tveggja kunnuglegur og óþægilega
óraunverulegur. Úr miðju langa
skápsins rís hægt og rólega sjón-
varpsskjár sem staðnæmist. Á hon-
um kviknar óendanleg víðátta,
flögrandi skýjahnoðrar fyrir framan
alheiminn. Undir himinhvolfinu er
magnþrungin kyrrð. Hendi er veifað
og fingrum smellt fyrir framan ský-
in og þau hverfa, skjárinn er dauður
og fer að síga hægt niður í skápinn.
Yfirborð skápsins er plastkennt og
á honum er kæruleysislegt far eftir
kaffibolla og lyklakippu jafn óþægi-
lega óraunveruleg og penninn á
myndinni. Allt er nákvæmlega á sín-
um stað í tómarúminu sem andar og
skapar eftirvæntingu um að skjár-
inn rísi að nýju. Heimur blekkinga
heillar jafnvel þótt hann sé afhjúp-
aður,“ segir í umsögninni en titill
sýningarinnar er fenginn að láni frá
sjónhverfingarmanninum David
Copperfield sem lét fólk hverfa
sporlaust á sviði í Las Vegas.
Einstakt og mikill heiður
Una hefur áður hlotið verðlaun
fyrir listsköpun sína, á meðan hún
var í námi í Sviss og hún er spurð að
því hvernig tilfinning það sé að
hljóta Hvatningarverðlaun Íslensku
myndlistarverðlaunanna. Hún seg-
ist fyllast mikilli auðmýkt. „Það eru
svo margir frábærir myndlist-
armenn á Íslandi og það er einstakt
og mikill heiður að fá að standa með
þessum listamönnum,“ segir Una.
Titill sýningar hennar í D-sal í
fyrra er sóttur í sjónhverfingar
Davids Copperfield, sem fyrr segir,
og hún er spurð að því hvort hún
hafi sérstakan áhuga á töfrabrögð-
um. „Já ... af því það eru alltaf tvær
hliðar á performansinum og báðar
eru jafnáhugaverðar,“ svarar hún.
Þessar tvær hliðar komi fram í
listsköpun hennar, meðvitað og
ómeðvitað.
En hvað er næst á dagskrá? Er
sýning á dagskránni? „Vonandi
samsýning í Aþenu. Kling og Bang
er að skipuleggja að senda 18 ís-
lenska myndlistarmenn til Aþenu að
vinna þar,“ svarar Una. Hvers
vegna til Aþenu? „Af því að í Aþenu
er álíka öflugt myndlistarsamfélag
og hér, rekið af myndlistarmönnum
af þrautseigju og hugsjón þar sem
myndlistin skiptir mestu máli,“
svarar Una.
Hún segir að lokum mikilvægt að
fram komi að þótt íslenskt samfélag
sé lítið sé myndlistarsamfélagið öfl-
ugt en mætti gera sér betur ljóst að
hér hafi byggst upp fjölmenning.
„Við verðum að horfa til allra og
endurspegla það og ég held að
myndlist sé akkúrat fagið til þess,“
segir hún.
Metnaðarfull útgáfa
Myndlistarráð veitti ritröð Lista-
safns Reykjavíkur viðurkenningu
fyrir útgáfu sem fylgir yfirlitssýn-
ingum á Kjarvalsstöðum á verkum
myndlistarmanna á miðjum ferli.
„Þegar hafa verið haldnar fjórar yf-
irlitssýningar í þessari sýningaröð
og hefur hverri sýningu fylgt bók
sem jafnframt er sýningarskrá.
Metnaður er lagður í útgáfuna, sem
er bæði á íslensku og ensku. Í
hverri bók er að finna myndir af
verkum listamannsins ásamt vönd-
uðum greinum fræðafólks og lista-
mannsins sjálfs – sem dýpkar skiln-
ing á höfundaverki listamannsins,“
segir í tilkynningu og að í skrifum
Listasafns Reykjavíkur segi að sýn-
ingarnar séu hluti af viðleitni safns-
ins til að skrá og greina íslenska
listasögu í gegnum veglegar sýn-
ingar og útgáfu. „Safnið hefur valið
listamenn sem á heilsteyptum ferli
sínum hafa skilað markverðu fram-
lagi til þróunar íslenskrar mynd-
listar,“ segir þar.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Viðurkenning Frá vinstri Libia Castro, Ólafur Ólafsson, Kristín Jónsdóttir og Una Björg Magnúsdóttir.
Tvíeyki myndlistarmaður ársins
 Ólafur og Libia hlutu Íslensku myndlistarverðlaunin, Kristín Jónsdóttir frá Munkaþverá hlaut
heiðursviðurkenningu og Una Björg hvatningarverðlaun  Ný viðurkenning veitt fyrir útgáfu