Morgunblaðið - 27.02.2021, Blaðsíða 43

MENNING 43
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. FEBRÚAR 2021
Nánari upplýsingar um sýningartíma á sambio.is
• Wrong Turn
- The Foundation
• The Little Things
• The Witches
• Wonder Woman 1984
Aðrar myndir
í sýningu:
SÝND MEÐ
ÍSLENSKU TALI
TRYGGÐU ÞÉR
MIÐA INNÁ
VA R I E T Y C H I C AG O S U N
T I M E S
I N D I E W I R E T H E T E L E G R A P H
FRÁBÆR MYND FYRIR ALLA FJÖLSKYLDUNA
SÝND MEÐ ÍSLENSKU OG ENSKU TALI.
frumsýnd 5. mars – forsala hafın
sýnd með íslensKu, ensKu og pólsKu talı
TÓNLIST
Arnar Eggert Thoroddsen
arnareggert@arnareggert.is
Þegar ég var í námi í Skot-landi tók ég eftir því að fólksem var ekki frá Norð-
urlöndunum sá – og heyrði – tón-
listina þaðan í gegnum rósrauð
gleraugu. Samnemendur mínir
sumir lyftust hreinlega í sætunum
þegar þeir spurðu mig í út djass-
senuna og fleira. Allt hlaut þetta
að vera melankólískt, töfrum sleg-
ið, rökkurbundið og ægifagurt. Er
það ekki, Arnar? Ekki skemma
draumsýnina okkar!
Vinur minn sendi mér grein
fyrir stuttu sem birtist í hinu
ágæta blaði The Guardian. Út-
gangspunkturinn er ný plata War-
druna, norsk sveit sem er eins og
blautur draumur téðra samnem-
enda. Fyrstu þrjár plöturnar
byggjast þannig á rúnum og alda-
gamlar norrænar hefðir, trúar-
brögð og fleira er undir hennar
mælikeri. Gömul hljóðfæri eru nýtt
til þess atarna auk geitahorna,
kyndla og skinntromma. Tónlistin
er þjóðlagakennd að einhverju
leyti, drungaleg og með nokkurs
konar ættbálkasniði – trommu-
sláttur og hrópandi kór á meðal
einkenna. Höfundur Guardian-
greinarinnar leggur það til að
svona æfingar séu að komast nær
meginstraumnum og ég held að
hann hafi ýmislegt fyrir sér þar.
Velgengni Vikings, en þar sér Ein-
ar Selvik, driffjöðrin í Wardruna,
Rökkurbundna norðrið heillar
m.a. um tónlist, sé m.a. til marks
um það. Í greininni eru listamenn
eins og Myrkur og Heilung nefnd-
ir. Síðarnefnda sveitin er jafnvel
ýktari en Wardruna, söngkonan
með hreindýrshorn og mannabein
og -blóð uppi á sviði. Tónleikarnir
líkari þúsund ára gömlum blótum,
hvar fólk hummar háværlega í eins
lags transi. Spjót og loðfeldir uppi
á sviði og maður bíður hreinlega
eftir því að loðfíll gangi inn á það.
Og fólk elskar þetta – nema hvað!
Blaðamaður The Guardian
ýkir þetta allt saman upp, nema
hvað, en ég spýtti kaffinu nánast
út úr mér þegar Einar tiltekur að
hann hafi aldrei lagt sig eftir því
að endurskapa tónlist frá fyrri tím-
um. Hvort hann var farinn úr vík-
ingagallanum eða ekki þegar hann
kom með þetta ódauðlega komm-
ent veit ég ekki um.
En að gríni slepptu. Kollegi
minn kær, Kristinn Schram þjóð-
fræðingur, tefldi fyrir margt löngu
fram hugtakinu „borealism“ („norð
urljósahyggja“?), sem tengist hug-
taki Edward Said um „oriental-
ism“ („austurlandahyggja“). Hug-
myndin tekur yfir þá hneigð þeirra
sem standa utan við norrænu lönd-
in til að framleiða þekkingu sem
styrkir yfirráð þeirra yfir svæðinu
ef svo má segja, í gegnum fræði,
menningu og orðræðu. Við erum
„hin“, pínu skrítin og skemmtileg.
Þannig myndast ákveðið sam-
band. Gestsaugað er ekki glöggt í
þessu tilfelli, það „vill“ sjá og
heyra ákveðna hluti. Og í mörgum
tilfellum færum við þeim það sem
þau vilja. Þetta samband getur
verið kauðslegt og skaðandi, t.d.
þegar hljómsveitir eru orðnar hálf-
teiknimyndalegar, stíga inn í
ímyndaðan heim fremur en að það
sé verið að vinna úr raunheimum
(sem eru alltaf aðeins leiðinlegri
en þeir skáldlegu). En stundum er
þetta náttúrulegra, getum við sagt.
Við eigum tónlistarfólk sem hefur
unnið tiltölulega beint upp úr arf-
inum, sjá t.d. Sigur Rós (Hrafna-
galdur Óðins) og Þursana þó að
Egill og félagar hafi aldrei látið
gott leikhús úr höndum sleppa.
Svo erum við með tónlistarkonur
eins og Sóley og Heklu t.d. sem
hafa ímyndarlega unnið með dimm
og rökkurskotin minni, leyft
melankólíunni norðlægu að taka
sér bólfestu á vissan hátt í list
sinni. Að ekki sé minnst á Skálm-
öld, sem býr samt yfir heilnæmum
skammti af kímnigáfu gagnvart
þessu öllu saman, ólíkt Einari vini
okkar.
Ég held að ekkert af þessu
eigi eftir að klifra upp Billboard-
listann. En þessar vísanir allar eru
íbúum á norðurhveli oft furðu tam-
ar. Sjá t.d. aðra plötu Of Monsters
And Men, Beneath the Skin, sem
ber með sér vel útsettan norrænan
rökkurblæ. Hann er þarna. Og
engin íslensk plata hefur farið
hærra á bandaríska Billboard-
listanum. Þannig að kannski er
eitthvað í orðum þessa breska koll-
ega míns eftir allt saman.
» Sú síðarnefnda erjafnvel ýktari en
Wardruna, söngkonan
með hreindýrshorn og
mannabein og -blóð uppi
á sviði.
Tónlist frá norðurhveli
er einatt tengd við dul-
úð, myrkur og vetrar-
stemmur og hefur
löngum seitt til sín
aðdáendur frá syðri
bólum. En er eitthvað
til í þessu eða er þetta
einskær rómantík?
Drottningin Eivör Pálsdóttir
vinnur með norræn minni.
Drungi Sóley lék sér að rökkur-
stemningum á fyrstu stuttskífunni.
Barið á bein Heil-
ung fara alla leið með
norrænu arfleifðina.