Morgunblaðið - 27.02.2021, Blaðsíða 25

25
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. FEBRÚAR 2021
Skipting Fram, sem leikur í 1. deild, neitaði að gefast upp á móti FH á Framvelli í Safamýri en FH komst í 2:0. FH tókst að jafna á sex mínútum skömmu fyrir leikslok og þar við sat.
Eggert
Í janúar 1933 hófu
Bandaríkjamenn að
byggja „Golden Gate“-
brúna sem er dæmi um
kraft og framfarir og
tóku hana í notkun
hinn 28. maí 1937 á
undan áætlun og undir
kostnaðaráætlun. Gol-
den Gate-brúar-
framkvæmdin er dæmi
um hverju er hægt að
áorka ef þjóðir hugsa stórt og til
langs tíma í innviðaframkvæmdum.
Núna 84 árum seinna erum við Ís-
lendingar ennþá að reyna að hefja
innviðaframkvæmdina „Sunda-
braut“ sem telst ein arðbærasta inn-
viðafjárfesting sem hægt er að ráð-
ast í á eftir Hvalfjarðargöngum. Nú
þarf að hafa rétt hugarfar og vilja og
byrja öld innviða á Íslandi sem eyk-
ur verðmætasköpun fyrir alla Ís-
lendinga. Á undanförnum misserum
hefur verið mikil umræða um að fara
í miklar innviðafjárfestingar sem
eru arðsamar við núverandi að-
stæður þar sem atvinnuleysi er mik-
ið og uppsöfnuð viðhaldsþörf talin
nema um 450 ma.kr. Auk þess er tal-
ið að hægt sé að kort-
leggja nú þegar arð-
samar
innviðafjárfestingar að
fjárhæð 750 ma.kr.
Það er talið að Co-
vid-19-heimsfarald-
urinn hafi aukið þjóð-
arskuldir verulega sem
leiðir hugann að því
hvort ekki sé snjallt að
gefa út ríkisskuldabréf
til 50 ára á lágum vöxt-
um á bilinu 0,5%-1%.
Lengd lánstímans
myndi falla vel að því að líkur á
heimsfaraldri eru kannski tvisvar á
öld. Gera má ráð fyrir því að eft-
irspurn eftir ríkisskuldabréfum sé
mikil í umhverfi 0% vaxta bæði inn-
anlands og erlendis. Lífeyrissjóðir,
tryggingarfélög og aðrir stofn-
anafjárfestar með langtímaskuld-
bindingar eru örugglega áfjáðir í að
kaupa traust skuldabréf með hag-
stæðri raunávöxtun. Ekki er ólíklegt
að erlendir fjárfestar m.a. seðla-
bankar og fjárfestar myndu sýna
áhuga. Með slíkri útgáfu væri hægt
að fjármagna höggið af heimsfar-
aldri og auka verulega fjármagn til
nauðsynlegra innviðafjárfestinga
um allt land í höfnum, innlands-
flugvöllum, vegaframkvæmdum,
brúarframkvæmdum, gangagerð,
hátæknisjúkrahúsum, hjúkr-
unarheimilum, íþróttamannvirkjum
og menntastofnunum.
Tækifærið er að festa lága vexti
sem eru sögulega séð mjög lágir.
Þegar vextir hækka í framtíðinni
þarf ekki að hafa áhyggjur af að fjár-
magna þessar skuldir á tvisvar til
þrisvar sinnum hærri vöxtum en í
dag. Austurríki, Írland, Belgía og
Mexíkó hafa meðal annars gefið úr
skuldabréf til 100 ára á und-
anförnum árum. Með útgáfu á
skuldabréfum er hægt að slá á verð-
bólguvæntingar sem endurspeglast í
háu verði á gulli. Með þessari aðferð
er hægt að slá á ótta um að Seðla-
bankinn prenti of mikið af fjármagni
auk þess að koma í veg fyrir að
seðlabankar fari að kaupa það síðan
til baka yfir langan tíma. Innviða-
fjárfestingar auka samkeppnishæfni
og styðja við aukinn hagvöxt með
aukinni framleiðni, fjölga atvinnu-
tækifærum auk þess að bæta lífskjör
til framtíðar.
Líftími fjárfestinga í innviðum er
langur og hentar vel langtíma-
fjárfestum eins og lífeyrissjóðum og
tryggingarfélögum með langar
skuldbindingar. Hvalfjarðargöngin
eru dæmi um velheppnaða innviða-
fjárfestingu fyrir langtímafjárfesta
og eru um 25 ár síðan ráðist var í
fjármögnun þeirrar framkvæmdar.
Íslenskir lífeyrissjóðir geta aukið
verulega við sig í innviðum en 1% af
eignum lífeyrissjóðakerfisins er
t.a.m um 60 ma.kr. Með fjárfest-
ingum í innviðum eins og heilbrigð-
iskerfi, vegum, flugvöllum og sam-
göngumannvirkjum væri hægt að ná
góðri áhættudreifingu og arðsemi til
lengri tíma. Talið er að uppsöfnuð
þörf og fjárfesting á næstu fimm ár-
um nemi yfir 1.000 ma.kr. sem eru
miklir fjármunir en nú er rétti tím-
inn til slíkra fjárfestinga þar sem
vextir eru í lágmarki og því frábært
tækifæri til fjármögnunar á slíkum
verkefnum. Margföldunaráhrif inn-
viðafjárfestinga eru gríðarleg þar
sem oft er um að ræða mannafla-
frekar framkvæmdir sem skapa
verðmæt störf og auka hagvöxt um
allt land.
Rétti tíminn til innviða-
fjárfestinga
Nú er rétti tíminn til að ráðast í
innviðafjárfestingar þar sem vextir
eru sögulega lágir eða við núllið víða
í heiminum. Skortur er á arðsömum
fjárfestingavalkostum sem geta skil-
að ásættanlegri ávöxtun til langs
tíma og þess vegna er rétti tíminn að
hefja „innviðafjárfestingar á Ís-
landi“ á stórum skala þar sem horft
er til langrar framtíðar og leysa
þannig úr læðingi gríðarlega krafta í
íslensku atvinnulífi. Verkefnin eru
fjöldamörg og arðsemi þeirra
margra augljós eins og Sundabraut,
uppbygging á Keflavíkurflugvelli og
hátæknisjúkrahús á Vífilsstöðum og
Keldum sem dæmi. Fjárfestingar í
samgöngum gætu verið vegir, brýr,
jarðgöng, flugvellir og bílastæði. Í
orkufjárfestingum væru t.a.m. veitu-
fyrirtæki, orkuvinnsla, vatn og sorp.
Nú þarf að hefja stórsókn í innviða-
fjárfestingum og útrýma atvinnu-
leysi og hugsa stórt fyrir Ísland.
Eftir Albert Þór
Jónsson »Nú þarf að hafa rétt
hugarfar og vilja og
byrja öld innviða á Ís-
landi sem eykur verð-
mætasköpun fyrir alla
Íslendinga.
Albert Þór Jónsson
Höfundur er viðskiptafræðingur með
MCF í fjármálum fyrirtækja og 30
ára starfsreynslu á fjármálamarkaði.
Innviðafjárfestingar auka verðmætasköpun
Dagur sjaldgæfra
sjúkdóma er haldinn
hátíðlegur síðasta dag
febrúarmánaðar ár
hvert og er hann til
þess fallinn að minna
okkur öll á þá sem
þjást af sjaldgæfum
kvillum sem oft eru
mjög íþyngjandi fyrir
einstaklinga sem í hlut
eiga og fjölskyldur þeirra. Flestir
sjaldgæfir sjúkdómar eru arfgengir
og því gleður það alla sem sinna
þessum málaflokki að um þessar
mundir eiga sér stað byltingar-
kenndar framfarir í erfðafræði. Í
fyrsta lagi er um að ræða bætta
greiningu sjaldgæfra erfðasjúkdóma
með öflugri raðgreiningartækni, í
öðru lagi ný og oft framsækin með-
ferðarúrræði og í þriðja lagi betri
nýtingu flókinna gagnasafna til þess
að auka skilning á þróun og grunn-
orsökum ýmissa erfðasjúkdóma. Á
Íslandi erum við þegar farin að sjá
árangur af framþróun í greining-
artækni, ekki síst vegna samstarfs
Landspítala við Íslenska erfðagrein-
ingu sem hefur framkvæmt heilrað-
greiningu á erfðamengi fjölmargra
einstaklinga samfélaginu að kostn-
aðarlausu og ber að þakka Kára
Stefánssyni og samstarfsfólki hans
fyrir þetta lofsverða framtak. Með
þessari samvinnu við Íslenska erfða-
greiningu ásamt áframhaldandi upp-
byggingu á erfðaheilbrigðisþjónustu
á Landspítala hafa fjölmargir ein-
staklingar fengið greiningu á sínum
erfðasjúkdómi. Greiningarvinnan
fer aðallega fram á erfða- og sam-
eindalæknisfræðideild Landspítala
og er það mat okkar að sú þjónusta
sé sambærileg við það sem best
þekkist hjá nágrannaþjóðum okkar.
Við höfum þó ákveðna sérstöðu hér á
landi því sökum fámennis er sjald-
gæft að margir greinist með sama
erfðasjúkdóminn en nú eru þekktar
yfir 6.000 arfbundnar orsakir sjald-
gæfra sjúkdóma (samkvæmt OMIM,
febrúar 2021). Á hinn bóginn er
brýnt að efla verulega þjónustu við
þennan hóp, bæði meðferð og eftir-
fylgd, og á það ekki síst við fullorðna
einstaklinga með arfgenga sjúk-
dóma. Vegna þessa hefur undanfarið
verið unnið að skipulagningu nýrrar
einingar á Landspítala sem kallast
Miðstöð sjaldgæfra sjúkdóma og
verður hún staðsett í göngudeildar-
húsi á Eiríksstöðum sem verið er að
taka í notkun um þessar mundir.
Hugmyndin er að þessi miðstöð
verði þverfagleg og að teymi heil-
brigðisstarfsmanna annist þjónustu
við einstaklinga með flókna sjald-
gæfa sjúkdóma. Fyrst í stað verður
lögð áhersla á eftirfarandi hópa: 1)
Meðhöndlanlega æðasjúkdóma, t.d.
Marfan-heilkenni; 2) Sjúkdóma með
tilhneigingu til að valda æxlisvexti;
og 3) efnaskiptasjúkdóma. Jafn-
framt verður lögð áhersla á að styðja
við tilfærslu á þjónustu Barnaspítala
Hringsins til sérgreina Landspítala
sem sinna fullorðnum þegar börn
með sjaldgæfa sjúkdóma ná fullorð-
insaldri. Það er von okkar að Mið-
stöð sjaldgæfra sjúkdóma geri okk-
ur kleift að veita þjónustu sem er
sambærileg við það sem fyrirfinnst í
öðrum vestrænum ríkjum ásamt því
að hagnýta framfarir í erfðavís-
indum í þágu okkar sjúklinga. Með
tilkomu miðstöðvarinnar skapast
sóknarfæri til að byggja upp vís-
indalega þekkingu og innviði sem
nauðsynleg eru til að geta tekið þátt
í alþjóðlegum samstarfsverkefnum
um prófun og innleiðingu nýrra lyfja
fyrir íslenska sjúklinga með sjald-
gæfa erfðasjúkdóma. Það er von
okkar að þessi þróun muni skila
betri þjónustu við þennan viðkvæma
hóp sem oft finnst hann hvergi eiga
heima innan heilbrigðisþjónust-
unnar. Á þessum tímamótum hvetj-
um við alla til að kynna sér nýja
fræðslumynd um sjaldgæfa sjúk-
dóma á Íslandi sem gerð var á veg-
um Einstakra barna og var sýnd á
RÚV 24. febrúar síðastliðinn. Við
teljum líklegt að flestir landsmenn
sem hafa kynnt sér málið vilji að vel
sé staðið að þjónustu við ein-
staklinga með sjaldgæfa sjúkdóma
sem oft stríða við alvarleg veikindi
frá fæðingu.
Miðstöð sjaldgæfra sjúkdóma á Landspítala
Eftir Hans Tómas
Björnsson og Run-
ólf Pálsson
» Það er von okkar að
þessi þróun muni
skila betri þjónustu við
þennan viðkvæma hóp
sem oft finnst hann
hvergi eiga heima innan
heilbrigðisþjónust-
unnar.
Hans Tómas Björnsson
Höfundar eru læknar við Landspítala
og prófessorar við Háskóla Íslands.
Runólfur Pálsson