Starfsmannablaðið (B.S.R.B.) - 01.12.1950, Blaðsíða 2

2
STARFSMANNABLAÐIÐ
meiri hækkun vísitölu en kaupgjalds,
er talið að kaupmáttur launanna hafi
rýrnað, en aukizt, ef kaupið hefur hækk-
að meira en vísitalan. Þennan mæli-
kvarða hafa báðar samstarfsnefndirn-
ar, er starfað hafa á vegum A.S.Í. og
B.S.R.B. notað við athuganir sínar á
breytingum kaupmáttar launanna. Eins
og gefið hefur þó verið í skyn í álits-
gerðum beggja nefndanna, er þessi
mælikvarði þó ófullnægjandi, sérstak-
lega ef miðað er við núverandi aðstæð-
ur í efnahagsmálum íslendinga. Til þess
að þessi mælikvarði sé réttur, þarf því
skilyrði nefnilega að vera fullnægt, að
vísitalan sé rétt, en um það mun ekki
ágreiningur, að því fer víðsvegar fjarri,
að því skilyrði sé fullnægt.
Skekkjan í vísitölunni stafar þó ekki
fyrst og fremst af því, eins og margir
halda, að vísitölugrundvöllurinn sé
rangur, þótt að út af fyrir sig megi
leiða að því gild rök, að svo sé, heldur
af því fyrirbrigði sem við þekkjum
alltof vel, að mikið vantar á það, að
vörurnar séu fáanlegar með því verði,
sem reiknað er með í vísitölunni. En
til þess að vísitalan sé nothæfur mæli-
kvarði á breytingar framfærslukostn-
aðar, þarf bæði grundvöllur hennar að
vera réttur, en auk þess verða vörurn-
ar að vera fáanlegar eftir vild á því
v^rði sem reiknað er með í henni.
Það er t. d. lítil kjarabót fyrir launa-
manninn, þótt sett séu lög eða reglur
um það, að verð á hinum og þessum
''"uðsynjum megi ekki vera hærri en
" ' og svo, ef aðeins lítill hópur manna
cða jafnvel enginn getur fengið nauð-
synjar á þessu lögákveðna verði. Ár-
angur þessarra ákvæða verður þá sá
einn, að það er vísitalan og kaupgjaldið
sem haldið er í skefjum, þó raunveru-
legt verðlag haldi áfram að hækka og
vöruþurrð vaxi. Augljósasta dæmið um
þetta efni eru ákvæðin um hámark
húsaleigu sem sett voru á síðasta al-
þingi, en átök þau sem urðu út af því
máli, munu öllum launþegum í fersku
minni. Eru með þessu ekki bornar brigð-
ur á það, að tilgangur þeirra, er lög
þessi settu hafi í sjálfu sér ekki verið
góður.
Annað dæmi er hinn alkunni vöru-
skortur. Það gefur t. d. ekki rétta mynd
af raunverulegum framfærslukostnaði
þótt skór séu reiknaði á hinu eða öðru
verði í vísitölunni, ef það kostar dags
fyrirhöfn eða meira að útvega þá, eða
þeir fást jafnvel alls ekki. Ég býst við
því að flestir myndu því sammála, að al-
menningur yrði betur settur, þótt borga
þyrfti 10—20 kr. meira fyrir skóparið,
ef þeir yrðu ávallt fáanlegir, heldur en
þátt skórnir væru þessum mun ódýrari
á pappíinum, ef það kostar 6—8 tíma
í biðröð að ná í þá, ef slíkt er þá á ann-
að borð nokkur kostur.
Af þessum dæmum mætti það verða
Ijóst hve villandi það getur verið, að
líta á hlutfallið milli kaupgjalds og vísi-
tölu framfærslukostnaðar, sem mæli-
kvarða á kaupmátt launanna. Þótt þetta
hlutfall verði hagstæðara, t. d. vegna
þess að kaupgjald hefur hækkað án
kauphækkunar vísitölu, þarf slíkt ekki
að þýða bætt kjör, heldur jafnvel hið
gagnstæða, ef erfiðleikar á vöruútveg-
un og vöruskortur hefur aukist. Á hinn
bóginn þarf óhagstæðara hlutfall, t. d.
framkomið á þann hátt að vísitalan hef-
ur hækkað án tilsvarandi kauphækkana,
ekki að hafa í för með sér kjararýmun,
ef fyrirhöfn við útvegun vörunnar hef-
ur minnkað.
Ef vísitalan væri reiknuð rétt, ætti