BSRB-tíðindi : fréttabréf - 15.03.1990, Qupperneq 10

Kjarasamningar-og hvað svo?
í nýgerðum kjarasamningum er um margt
verið að feta nýjar brautir. Samningarnir
snúast ekki síður um verðlag en kaup. Petta
leggur mönnum meiri skyldur á herðar að
samningum loknum en oft áður. Verð-
hækkanir, sem áður hefðu verið taldar
smávægilegar, valda mönnum nú talsverðum
áhyggjum. Þess vegna var til dæmis sett á
stofn verðlagseftirlit verkalýðsfélaganna, sem
rætt er um annars staðar í blaðinu.
Nokkur blaðaskrif urðu vegna hækkunar
byggingarvísitölu í febrúar. Byggingarvísitala
mælir hvað það er orðið dýrara að byggja hús, en
meðal annarra hlutverka hennar má nefna að
mörg lán eru tengd henni og hún er reiknuð inn
í framfærsluvísitölu. Áhrifin á framfærsluvísi-
töluna eru sérstaklega mikilvæg núna, því að
rauða strikið ímaíer nokkuð tæpt. Byggingarvísi-
tala hækkaði um 2% í febrúar. Þar af ollu launa-
hækkanir í kjölfar kjarasamninganna frá
febrúarbyrjun um 0,5%. I kjarasamningunum
var rætt um að launahækkunin í febrúar kæmi
ekki fram í verðlagi. Því greip Verðlagsráð til
þess að banna taxtahækkanir í greininni frá
áramótum. Verðhækkunin var þó ekki eina
ágreiningsefnið, því að harkalega var deilt á það
hvemig vísitalan sjálf væri reiknuð út. Af
hækkuninni í febrúar stöfuðu 0,8% af því að talið
var að mælieiningum í vinnu við húsbyggingar
hefði fjölgað um nokkurra mánaða skeið. Af
þessu tilefni sagði framkvæmdastjóri Vinnu-
veitendasambandsins að verið væri að breyta
tommustokknum. Fráársbyrjun 1986tíljanúar
1990 hækkaði ffamfærsluvístala mjög svipað
byggingarvísitölu. Á þessum tíma hafa laun
iðnaðarmanna hækkað um nálægt 30% meira en
almennt verðlag. Launaliður byggingarvísitölu
er reistur á reiknistuðli ákvæðisvinnu í kauptöxt-
um og fjölda mælieininga. Á árunum 1986-1987
fór allt launakerfi í byggingariðnaði úr skorðum
og þessi reiknistuðull hætti að hækka jafnmikið
og raunveruleg laun. Einingum íuppmælingunni
hefur fjölgað á móti. Þótt það hafi vakið deilur,
eins kom fram hér á undan, bendir margt til þess
að síst megi saka þá sem reikna út byggingar-
vísitöluna um það að gera of mikið úr launa-
hækkunum. Spumingin er hvort menn vilja
vinna það til, vegna pólitísks hlutverks vísi-
tölunnar, að hún hætti að gefa rétta mynd af
byggingarkostnaði.
Vextir komu mjög við sögu í kjarasamn-
ingunum. Haft var samband við banka til þess að
tryggja að nafnvextir lækkuðu jafnskjótt og
*
verðbólgan. Aðurvoru nafnvextiroftast ákveðnir
með hliðsjón afverðbólgu undanfarinna mánaða,
en nú er einnig horft fram í tímann. En margir eru
orðnir ringlaðir af umræðunum um vextina sem
fylgt hafa í kjölfar samninganna. I útvarpi og
blöðum dynja yfir alls kyns vaxtahugtök sem
fæstir skilja. í könnun sem gerð var fyrir nokkru
kom ffam að fæstir vissu muninn á nafnvöxtum
og raunvöxtum. Því er ástæða til þess að gera hér
nokkra grein fyrir þessum hugtökum.
Nafnvextir eru þeir vextir sem eru skráðir á
lán eða inneign. Algengir nafnvextir á sparisjóðs-
bókum eru nú 3-5%. Á almennum skuldabréfum
eru algengir nafnvextir 18-19%. Ef bera á vexti
af verðtryggðum reikningum saman við vexti af
óverðtryggðu fé þarf að bæta verðbólgunni við.
Algengir vextir á verðtryggðum innláns-
reikningum eru nú um 3% umfram lánskjaravísi-
tölu. Innlán eru aðeins verðtryggð ef fé er inni á
reikningum í ákveðinn tíma. Algengir vextir á
verðtryggðum skuldabréfum eru um 8% umfram
lánskjaravísitölu.
Raunvextir em vextir umfram verðbólgu. Á
verðtry ggðu fé eru nafnvextir sama og raun vextir.
Hér að framan voru nefnd dæmi um algengustu
vexti af verðtryggðum lánum. Erfitt er að segja
til um hveijir eru raunvextir af óverðtryggðum
reikningum fyrr en eftir á, því að þeir eru háðir
verðbólgunni. Árið 1989voruvextirafalmennum
sparisjóðsbókum 9-10% lægri en hækkun láns-
kjaravísitölu, þ.e. innistæðan rýmaði um tæpan
tíunda hluta á árinu. Munur á vöxtum af almenn-
um skuldabréfum og sparisjóðsbókum hefur
margfaldast á undanfömum ámm, en bankarnir
hafa á móti boðið sparifjáreigendum hagstæða
skiptikjarareikninga. Hér hafa þeir því tapað
10