Morgunblaðið - Sunnudagur - 16.05.2021, Qupperneq 20

20 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16.5. 2021
HEILSA
Það geta allir fundið eitthvað
girnilegt við sitt hæfi
Freistaðu
bragðlaukanna
... stærsti uppskriftarvefur landsins!
K
órónuveirufaraldurinn hefur
orðið þess valdandi að marg-
ir hafa ekki getað stundað þá
reglulegu hreyfingu, sem þeir eru
vanir, og iðulega hefur ekkert komið
í staðinn. Komnar eru fram vísbend-
ingar um að fólk sé almennt í verra
formi nú, en það var áður en farald-
urinn skall á og leiddi til lokana og
takmarkana. Það getur hins vegar
verið erfitt að koma sér af stað aftur,
jafnvel þótt nú sé farið að losa um
höftin á ný.
Menn og skógarbirnir
Það þekkja allir hvað auðvelt er að
hlífa sjálfum sér. Á rigningardegi er
meiri freisting að setjast upp í sófa
með bók en að demba sér í hlaupa-
gallann og fara út að skokka. Það
hefur meira að segja verið rannsakað
að þegar maðurinn gengur hafi hann
tilhneigingu til að velja sér þá leið
sem helst hafi engar brekkur til að
gera sér auðvelt fyrir. Maðurinn mun
eiga þetta sammerkt með skógar-
björnum og því sé líklegt að tegund-
irnar rambi hver á aðra séu þær að
þvælast á svipuðum slóðum.
Það getur verið auðvelt að mikla
það fyrir sér að hefja þjálfun á þreki
og þoli. Það þarf hins vegar merki-
lega lítið til að komast í betra form.
Það þarf heldur ekki að kaupa alls
kyns tæki og græjur. Líkaminn dug-
ar. Það þarf heldur ekki að taka lang-
an tíma, aðeins nokkrar mínútur.
Í vetur birtist grein í tímaritinu
International Journal of Exercise
Science um rannsókn vísindamanna
við McMaster-háskóla í Hamilton í
Kanada og Mayo-klínikina í Banda-
ríkjunum. Vísindamennirnir fengu 20
ungar konur og karla, sem ekki voru
í formi, og mældu styrk þeirra.
Helmingurinn fékk æfingaáætlun, en
hinn helmingurinn átti að hegða sér
eins og venjulega.
Ekki þarf mikið til
Æfingarnar voru af ýmsum toga.
Hverja æfingu átti að gera í mínútu
eins oft og þátttakendur gátu. Engan
búnað þurfti. Alls tóku æfingarnar 11
mínútur að meðtaldri mínútu í upp-
hitun og mínútu í kælingu.
Eftir sex vikur sneru þátttakend-
urnir aftur og hafði styrkur þeirra,
sem gert höfðu æfingarnar, aukist
um sjö af hundraði að meðaltali, en
hinir höfðu staðið í stað.
Þetta þarf vitaskuld ekki að koma
á óvart, en rannsakendurnir sögðu að
gott væri að fá þessar niðurstöður.
Því hefði lengi verið haldið fram að
stuttar, einfaldar æfingar gætu bætt
hreysti til góðs og nú væru komnar
fram sannanir.
Vísindamenn hafa einnig rann-
sakað hvort samband sé á milli þess
hversu mikið fólk æfir sig og hversu
hastarlega það veikist af völdum kór-
ónuveirunnar. Hópur rannsakenda
frá Kaliforníu fór í gegnum upplýs-
ingar 48.440 sjúklinga, sem fengið
höfðu kórónuveiruna, hjá heilbrigðis-
fyrirtækinu Kaiser Permanente og
birtust niðurstöðurnar í tímaritinu
British Journal of Sports Medicine.
Sjúklingar hjá Kaiser Permanente
eru í læknisvitjunum reglulega
spurðir hversu mikið þeir hreyfi sig
að jafnaði. Í ljós kom að hættan á að
sjúklingar, sem voru óvirkir og smit-
uðust af veirunni, yrðu lagðir inn á
sjúkrahús var 2,49 sinnum meiri en
hjá þeim sem hreyfðu sig reglulega.
Hættan á að hinir óvirku lentu á
gjörgæslu var 1,73 sinnum meiri en
hinna og það var 2,49 sinnum líklegra
að sýking af veirunni drægi hina
óvirku til dauða heldur en þá, sem
höfðu hreyft sig.
Óvirkir teljast þeir, sem hreyfa sig
minna en 11 mínútur á viku, en virkir
þeir, sem hreyfa sig minnst 150 mín-
útur á viku.
Robert Sallis, læknir hjá Kaiser
Permanente og prófessor við Kali-
forníuháskóla, sagði í viðtali við
þýska tímaritið Der Spiegel að þeir,
sem stóðu að rannsókninni, hefðu bú-
ist við að sjá tengingu, en ekki að hún
væri svona mikil. Eftir að tekið var
tillit til þátta á borð við yfirvigt, reyk-
ingar, sykursýki, hjartveiki og
krabbamein hafi hættan á að deyja af
völdum kórónuveirunnar verið 2,5
sinnum meiri hjá hinum óvirku en
hinum virku.
Styrkir ónæmiskerfið
Sallis segir að hreyfingin geti verið af
ýmsum toga, allt frá því að ganga
rösklega, til þess að hjóla, lyfta lóð-
um, vinna í garðinum eða dansa. Þá
verði ákveðin áreynsla að fylgja
hreyfingunni, en ekki of mikil. Fólk
geti notað sem viðmið að áreynslan
eigi að vera of mikil til þess að það
geti sungið meðan á hreyfingunni
stendur, en ekki það mikil að það geti
ekki talað. „Við köllum þetta söng/
talprófið,“ sagði hann. „Það er okkar
mælikvarði.“
Mælt sé með því að fólk hreyfi sig
150 mínútur á viku eða 30 mínútur á
dag fimm daga vikunnar. Það sé ekki
mikið og því hafi fólk enga afsökun
fyrir að hreyfa sig ekki.
„Ef maður hefur í huga að með því
megi minnka líkurnar á að deyja af
Covid-19 með afgerandi hætti hlýtur
að mega ætla að fólk sé tilbúið að
fórna þessum tíma,“ segir hann.
„Fyrir utan bólusetningu er þetta
það besta sem hægt er að gera.“
Sallis bendir á að hjá þeim sem
hreyfðu sig hafi aukakíló ekki verið
áhættuþáttur og það hafi átt við al-
veg upp að líkamsþyngdarstuðlinum
(Body Mass Index) 40. „Það er mikil-
vægt atriði fyrir fólk, sem er að berj-
ast við þyngdina,“ sagði hann. „Það
hugsar oft með sér: Ef ég léttist ekki
hefur æfingin ekki skilað neinu.
Þetta eru mikilvæg skilaboð: Þegar
Covid-19 er annars vegar er ekki
nauðsynlegt að léttast, bara að vera
virkur. Þú verð þig ef þú hreyfir þig,
segja tölurnar.“
Að sögn læknisins má yfirfæra
þessar niðurstöður á margt annað.
„Fólk sem stundar íþróttir smitast
síður af kvefi og flensu,“ segir Sallis.
„Sá sem stundar íþróttir styrkir
hjartað og blóðrásina og bætir virkni
lungnanna. Íþróttir draga einnig úr
sýkingum og blóðflæðistruflunum.“
Margar ástæður séu því fyrir því að
það sé skynsamlegt að hreyfa sig.
Eflir varnir
líkamans
Kórónuveiran hefur raskað líkamsrækt margra
og hreyfingarleysið segir til sín. Hreyfing eflir
varnir líkamans og slær á áhrif veirunnar.
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Fólk sem stundar íþróttir
smitast síður af kvefi og
flensu, og sleppur betur
frá kórónuveirunni.
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Einn skammtur af bóluefninu frá
Pfizer eða AstraZeneca dregur úr
líkum á að maður smitaður með
kórónuveirunni smiti aðra heim-
ilismenn um allt að helming, sam-
kvæmt nýrri breskri rannsókn.
Samkvæmt rannsókn Public
Health England, sem AFP sagði
frá, er 38 til 49% ólíklegra að þeir
sem smituðust þremur vikum eftir
að þeir fengu fyrstu bóluefnis-
sprautuna smiti aðra, en þeir, sem
eru ekki bólusettir.
„Þetta eru frábærar fréttir – við
vitum nú þegar að bóluefni bjarga
mannslífum og þetta er umfangs-
mesta rannsóknin úr raunheimi
sem sýnir að þau slá einnig á út-
breiðslu þessarar banvænu veiru,“
sagði Matt Hancock, heilbrigðis-
ráðherra Bretlands. „Þetta stað-
festir enn fremur að bóluefnin eru
best leiðin út úr þessum heimsfar-
aldri því að þau vernda þig og gætu
komið í veg fyrir að þú smitir ein-
hvern inni á heimilinu óafvitandi.“
Rannsóknin náði til rúmlega 57
þúsund manns á 24 þúsund heimil-
um þar sem smit var staðfest á
rannsóknarstofu hjá einstaklingi
inni á heimilinu. Gerður var sam-
anburður á nærri einni milljón ein-
staklinga, sem ekki höfðu verið
bólusettir.
Bólusett í Derby á Bretlandi. „Hver bólusetning hér í dag færir okkur nær því
að sigrast á Covid-19 – takk fyrir,“ segir á borðanum.
AFP
Bóluefni slær á smit