Morgunblaðið - 14.06.2021, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 14. JÚNÍ 2021
Vetrarríki Sumarið virðist ætla að koma seint. Í gær féll snjór á Fáskrúðsfirði og víðar á Austur- og Norðausturlandi og útlit er fyrir kalt veður á svæðinu næstu daga að sögn veðurfræðings.
Albert Kemp
Á fundi borg-
arstjórnar 15. júní mun
fulltrúi Flokks fólksins
leggja til að borg-
arstjórn samþykki að
setja á fót Vinnumiðlun
eftirlaunafólks í
Reykjavík.
Fulltrúi Flokks fólks-
ins leggur til að
Reykjavík stofni Vinnu-
miðlun eftirlaunafólks.
Um er að ræða hugmynd að sænskri
fyrirmynd þar sem eftirlaunafólk get-
ur skráð sig og tekið að sér afmörkuð
verkefni tímabundið. Sambærileg
hugmynd er nú til skoðunar á Húsa-
vík og hefur verið fjallað um verkefnið
í tímariti LEB (Landssambands eldri
borgara). Hugmyndin er að nýta
þekkingu og verkkunnáttu eldri borg-
ara og eftirlaunafólks og vinna í leið-
inni gegn einmanaleika sem margir
þeirra upplifa. Hugsunin að baki
Vinnumiðlun eftirlaunafólks er að
sýna að þótt fólk sé komið á ákveðinn
aldur þýði það ekki að fólk geti ekki
gert gagn lengur. Aðstæður þessa
hóps eru afar ólíkar. Stór hópur eft-
irlaunafólks hefur verið á vinnumark-
aði allt sitt fullorðinslíf og hefur haft
mikla ánægju af vinnu sinni enda er
hún oft einnig áhugamál fólks.
Allt samfélagið myndi stórgræða á
að nýta þekkingu og kunnáttu eldra
fólks eins lengi og fólk hefur vilja til
að vinna. Allir græða á því að vera úti
í samfélaginu, taka þátt og komast í
virkni. Það dregur úr einmanaleika og
vinnur gegn þunglyndi hjá þeim sem
glíma við það. Hér er ekki verið að
tala um sjálfboðastarf heldur launuð
störf. Það er fátt sem hefur eins mikið
tilfinningalegt gildi og að upplifa sig
virkan og að maður sé að gera gagn.
Hvernig mun
vinnumiðlunin virka?
Vinnumiðlun eftirlaunafólks myndi
virka þannig að fólk sem vill vinna
skráir sig og síðan geta einstaklingar
og fyrirtæki leitað til vinnumiðlunar-
innar ef þá vantar fólk í ákveðin verk-
efni. Þegar búið er að skrá sig er farið
yfir hvað viðkomandi hefur gert áður,
við hvað hann hefur starfað og hvar
færni hans og áhugi liggur. Sá sem
skráir sig til vinnu ræð-
ur því hvenær hann
vinnur og hversu mikið.
Sumir vilja ráða sig í
starf hálfan daginn, aðr-
ir geta hugsað sér að
starfa tvo daga í viku og
svo framvegis. Nú er
hægt að vinna sér inn
100 þúsund krónur á
mánuði án þess að elli-
lífeyrir skerðist. Auðvit-
að er engin sanngirni í
þessu. Úrræðið myndi
að sjálfsögðu virka betur ef dregið er
úr skerðingum vegna atvinnutekna
ellilífeyrisþega. Eftirlaunafólk á að fá
að vinna eins lengi og það vill án
skerðinga og njóta afraksturs vinnu
sinnar eins og aðrir. Meirihlutinn í
borgarstjórn getur ef hann vill ákveð-
ið að fylgja ekki almannatrygg-
ingakerfinu og boðið eldra fólki upp á
úrræði til að auka virkni og tekjur.
Vinnumiðlunin yrði milliliður. Hún
myndi síðan annast innheimtu hjá
fyrirtæki/stofnun þar sem viðkom-
andi vinnur og greiða svo laun til
þátttakenda. Fjölmörg störf koma til
greina fyrir þennan hóp enda er
mannauðurinn mikill og fólk með
langa reynslu. Fyrirkomulagið geng-
ur vel í Svíþjóð og er auk þess til
skoðunar á Húsavík. Því ætti Vinnu-
miðlun eftirlaunaþega að geta
blómstrað í Reykjavík. Oft kemur
upp sú staða að fyrirtæki vanti starfs-
kraft með stuttum fyrirvara eða tíma-
bundið. Hægt er að hugsa sér alls
konar birtingarmyndir í þessu sam-
bandi. Fulltrúi Flokks fólksins vonar
að fulltrúar meirihlutans í borg-
arstjórn og aðrir kjörnir fulltrúar sjái
kostina við þessa tillögu og vísi henni
þangað sem hún á heima til frekari
skoðunar og þróunar.
Eftir Kolbrúnu
Baldursdóttur
»Eftirlaunafólk á að
fá að vinna eins lengi
og það vill án skerðinga
og njóta afraksturs
vinnu sinnar eins og
aðrir.
Kolbrún Baldursdóttir
Höfundur er sálfræðingur og oddviti
Flokks fólksins í borgarstjórn.
Eftirlaun og launuð
vinna
Borgarlína er svo
miklu meira en bara al-
menningssamgöngur
er gjarnan viðkvæðið
hjá stuðningsmönnum
hennar. Draumsýninn
er smátt og smátt að
taka á sig mynd í áróð-
ursþokunni sem byrgir
mönnum sýn. Meg-
inefni hennar virðist
vera að hægja á mann-
lífinu í Reykjavík og
endurskapa lífsmáta sjöunda áratug-
arins með þeirri aukningu lífsgæða
sem nútímatækni heimilanna og úti-
kaffihús í hverfunum gefa, eins konar
retro Reykjavík. Hvaða áhrif það
hefur á efnahag borgabúa og annarra
landsmanna láta stuðningsmenn
liggja milli hluta. Aðrir telja það ráða
úrslitum.
Lífið á sjöunda áratugnum
Ritari þessara orða bjó á háskóla-
árum sínum nyrst í Vesturbænum
vestan Hringbrautar. Þaðan mátti
ganga á þremur mínútum að tveimur
kaupmannsbúðum og mjólkurbúð.
Innan 15 mínútna göngufæris, eða
með strætó, voru fleiri matvörubúðir,
háskóli, íþróttavöllur, sundlaug, öll
þjónusta í Kvosinni og vinnan. Maður
gat labbað í sjoppuna, bíó, leikhús,
kaffihús og á barinn þegar maður
vildi. Bílar í einkaeigu voru til en ekki
margir. Lífið í svona hverfi var bara
þægilegt og ekkert ósvipað því sem
var víða í borgum erlendis nema hér
vantaði eitt, götukaffihús þar sem
hægt var að setjast niður með bjór-
glas og spjalla.
En bílum fjölgaði og hreyfanleiki
(það að komast lengri vegalengd á
styttri tíma) íbúanna fór vaxandi. Nú
gátu menn bæði sótt vinnu um lengri
veg og beint viðskiptum sínum út fyr-
ir hverfið til verslana sem buðu upp á
lægsta vöruverðið. Stórmarkaðir
spruttu upp og kaupmaðurinn á
horninu fór að leggja upp laupana.
Atvinnufyrirtækin uxu og færðust til
og fólk varð óháðara því að búa ná-
lægt þeim. Úthverfi fóru að byggjast
upp, heilsuspillandi húsnæði hvarf,
efnahagur fólks óx og einkabílum
fjölgaði. Samhengið milli efnahags og
hreyfanleika fólks varð hagfræð-
ingum æ ljósara og sú
rannsóknartækni sem
felst í félagslegri arð-
semisgreiningu op-
inberra framkvæmda
er nú stöðluð. Þar er
tími manna virtur til
svipaðs verðs hvort sem
ferðast er innan vinnu-
tíma eða utan.
15 mínútna hverfin
Í tengslum við nýtt
skipulag er oft minnst á
15 mínútna hverfin, þar
er boðið upp á alla daglega þjónustu
og afþreyingu innan 15 mínútna
göngufæris frá búsetustað rétt eins
og í Vesturbænum í gamla daga.
Þetta á að hvetja menn til að nota bíl-
inn minna og fæturna meir rétt eins
og menn gera enn í Vesturbænum,
enda enn stutt á stóra vinnustaði og
alla þjónustu víðast hvar úr hverfinu
og stolt þeirra, Melabúðin, enn á sín-
um stað. Vesturbæingum leiðist að
sjá krökkt af annarra hverfa bílum
standa alla vinnudaga í sínu hverfi út
frá háskólanum og miðbænum og
finnst menn eiga fremur að koma til
vinnu þar með almennings-
samgöngum. Þeir telja að ef önnur
hverfi verða líka 15 mínútna hverfi
verði fólk þar óháðara einkabílnum
og noti fremur borgarlínu. Fylgi við
hana er því meira í Vesturbænum og
nálægum hverfum en annars staðar í
borginni, þaðan sem leiðin til vinnu
er lengri.
Vandinn
Það að skapa 15 mínútna hverfi
þar sem viðskiptamiðja Kvosarinnar
er ekki í nánd er þó ekki alveg vanda-
laust. Það er ekki nóg að hafa nægt
rými fyrir þjónustufyrirtæki, það
verður líka að stækka viðskiptahóp
þeirra með því að þétta hverfin og
fjölga þannig íbúunum. Vandinn er
sá að framkvæmdir eru verulega
dýrari þar sem byggð er þétt og
þrengsli á byggingastað. Treg um-
ferð hækkar kostnaðinn einnig.
Sveitarfélög verða þá að takmarka
framboð lóða svo fasteignaverð
hækki, ella geta fjárfestar sem taka
framkvæmdirnar að sér ekki selt og
þá er sjálfhætt að byggja. Þetta hef-
ur óheppileg áhrif á húsnæðismarkað
og hækkar fasteignagjöld. Fólk er
farið að setja sig niður í byggðum ut-
an höfuðborgarsvæðisins, þótt það
haldi áfram að sækja þangað til
náms og vinnu á daginn.
Borgarlínan á að vera jafn góður
ferðakostur og einkabíllinn fyrir fólk
að sækja vinnu í miðborginni hvar
sem það býr á höfuðborgarsvæðinu.
Að óbreyttu tæki ferðin með henni
um þrefalt lengri tíma og það bil þarf
að jafna. Vagnar hennar skulu því
vera jafn óháðir annarri umferð og
járnbrautalestir og aka á sér-
akreinum í miðju vegar þar sem hún
tefur aðra umferð meir en á sér-
akreinum í útkanti vega. Umferð-
artafir á stofnbrautum Vegagerð-
arinnar gegnum Reykjavík fá að
vaxa án þess að liðkað verði fyrir.
Einnig á að minnka umferðarhraða á
ýmsum tengibrautum milli hverfa.
Ferðatími annarra bíla en borg-
arlínuvagna verður þannig lengdur
og mun það valda bæði fólki og fyr-
irtækjum á höfuðborgarsvæðinu
kostnaði sem mun í heild verða
nokkrir tugir milljarða á ári og koma
niður á velferð íbúa landsins.
Lokaorð
Allar þær tafir á umferð sem þarf
til að borgarlína verði samkeppn-
isfær við einkabílinn munu árlega
kosta þjóðfélagið miklar fjárhæðir,
jafnvel meiri en nemur stofnkostnaði
hennar. Þetta mun einkum koma nið-
ur á rekstri fyrirtækja en líka al-
menningi sem auk þess mun þurfa að
borga dýrara húsnæði og hærri gjöld
af því. Það er sárgrætilegt til þess að
hugsa að allt þetta ævintýri verður
trúlega óþarfi þar sem þjóðinni mun
sífellt fjölga hægar og hægar á
næstu árum og þá hægir á vexti um-
ferðar. Borgarlínan er martröð,
retro Reykjavík kannski líka.
Eftir Elías Elíasson » Borgarlínan á að
vera jafn góður
ferðakostur og einka-
bíllinn fyrir fólk að
sækja vinnu í miðborg-
inni hvar sem það býr á
höfuðborgarsvæðinu.
Elías Elíasson
Höfundur er verkfræðingur.
eliasbe@simnet.is
Retro Reykjavík og borgar-
lína, draumur eða martröð?