Morgunblaðið - 30.07.2021, Side 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. JÚLÍ 2021
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Af samtölum
Morgun-
blaðsins við
forystumenn á
vinnumarkaði á
undanförnum dög-
um má ráða að þeir
telji að nokkuð vanti upp á að
ríkisvaldið hafi uppfyllt allt sem
það ætlaði í tengslum við lífs-
kjarasamningana svokölluðu.
Þar er sérstaklega nefnd breyt-
ing á löggjöf um lífeyrissjóði
sem ekki var afgreidd fyrir
þinglok í vor. Aðilar vinnu-
markaðarins munu væntanlega
ræða þetta sín á milli en fjar-
stæðukennt er að þetta geti
haft nokkur áhrif á mat á stöðu
samninganna í haust. Þeir
hljóta að standa.
Framkvæmdastjóri Samtaka
atvinnulífsins segir að van-
efndir ríkisvaldsins muni „vafa-
lítið setja mark sitt á næstu
kjaraviðræður,“ og það kann
vel að vera rétt. Æskilegast
væri að það hefði þau áhrif að
ríkisvaldinu væri haldið utan
við þær viðræður og að aðilar
vinnumarkaðarins semdu hjálp-
arlaust sín á milli um kaup og
kjör. Það er ekki heppilegt að
stórir aðilar, hvort sem það eru
aðilar vinnumarkaðar eða aðrir,
geti sett þrýsting á stjórnvöld
og knúið fram lagabreytingar.
Hitt er annað mál að stjórnvöld
eiga jafnan að skapa sem hag-
stæðast umhverfi fyrir atvinnu-
líf og launamenn og
búa þannig um
hnúta að verð-
mætasköpun geti
orðið sem mest og
að skattar séu hóf-
legir svo að það
sem um er samið renni að sem
stærstum hluta í vasa launa-
manna.
Hætt er við að fram undan sé
barátta við meira atvinnuleysi
en áður hefur þekkst hér á
landi. Á þetta benti fram-
kvæmdastjóri SA í samtali við
Morgunblaðið í fyrradag og
sagðist telja að atvinnustigið
ætti að vera í forgrunni næstu
kjaraviðræðna til að tryggja
fulla atvinnu.
Þetta er afar mikilvægt atriði
sem verkalýðshreyfing, at-
vinnurekendur og ríkisvald
ættu að sameinast um. Ríkis-
valdið getur gert það með því
að skapa hér almennt hagfellt
rekstrarumhverfi fyrirtækja og
aðilar vinnumarkaðarins geta
lagt sín lóð á vogarskálarnar
með því að semja af skynsemi
með það fyrir augum að fyrir-
tæki landsins geti ráðið vinnu-
fúst fólk til starfa. Slík hófsemd
getur stuðlað að mikilli velsæld
hér á landi á næstu árum. Verði
launahækkanir hins vegar á
svipuðum nótum og verið hefur
á síðustu árum eru litlar líkur á
fullri atvinnu og vaxandi vel-
sæld.
Ríkið á ekki að vera
aðili að kjarasamn-
ingum á almenna
markaðnum}
Hófsemd mun
skapa velsæld
Í lok ágúst hyggj-
ast Bandaríkja-
menn flytja síðustu
hermenn sína frá
Afganistan. Þeir
hafa þegar flutt
langstærstan hluta hersins á
brott og samhliða því hafa talib-
anar sótt í sig veðrið, aukið
árásir og lagt undir sig land-
svæði. Þeir eru nú taldir ráða
helmingi héraða landsins og níu
af hverjum tíu landamærastöðv-
um.
Mannfall í landinu, ekki síst
meðal almennra borgara, hefur
vaxið mikið samhliða þessari
ógæfulegu þróun og her stjórn-
valda hefur reynst óviðbúinn og
ræður illa við sókn talibananna.
Enginn veit fyrir víst hvernig
þessu lyktar en líklega myndu
fáir leggja mikið undir að núver-
andi stjórnvöld í landinu hefðu
betur í baráttunni miðað við
þróun síðustu mánaða og miðað
við hvernig Bandaríkjunum
gekk. Eða jafnvel Sovétríkj-
unum, sé horft lengra aftur.
Það er heldur ekki til að
hjálpa stjórnvöldum í Afganist-
an að stjórnvöld í Kína, sem á
landamæri að Afganistan, áttu
fund í fyrradag með leiðtogum
talibana. Á fundinum sagðist
Kína virða „full-
veldi“ talibana,
hvað sem það nú
nákvæmlega þýðir,
en er vitaskuld vís-
bending um að úr
þeirri átt eigi þeir stuðning vís-
an. Kína heldur því þó fram að
það skipti sér ekki af innanrík-
ismálum annarra, en hætt er við
að stjórnvöld í Kabúl horfi á
þessa viðurkenningu á tali-
bönum sem íhlutun í innanrík-
ismál.
Þá hafa talibanar sagt í
tengslum við fundinn í Kína að
þeir muni ekki leyfa, nái þeir
völdum í Afganistan, að landið
verði nýtt til að skipuleggja
árásir á önnur ríki. Það gerðist
þó þegar þeir réðu landinu síð-
ast og engin ástæða fyrir önnur
ríki til að taka þessi orð trúan-
leg, þó að Kínverjar virðist hafa
ákveðið að gera það.
Utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna sagði vegna fundar tal-
ibana í Kína að nái talibanar
völdum með hernaði og stjórni
með þeim hætti sem þeir hafa
gert verði Afganistan út-
lagaríki. Ekki er líklegt að þau
orð verði til að draga úr ofbeldi
og drápum talibana í Afganist-
an.
Viðurkenning á
hættulegum sam-
tökum vekur furðu}
Talibanar í Kína
D
elta-afbrigðið er mætt í öllu sínu
veldi hingað til lands líkt og víða
um heim. Þetta afbrigði hegðar
sér ekki að öllu leyti eins og
fyrri kórónuveiruafbrigði og
nokkurn tíma tekur að átta sig á sérkenn-
unum. Það eina sem við erum þó örugg með er
að fólk smitast, fólk smitar og fólk veikist.
Hversu margt, hversu víðtækt og hversu mik-
ið er óvíst nú líkt og áður. En Delta er bráð-
smitandi og er um allt samfélagið.
Sú óskastaða er uppi að við vitum hvernig
við þurfum að bregðast við og við vitum líka
hvaðan þessi vágestur kom. Við vitum hvernig
má verjast veirunni og hverja þarf helst að
verja. Þetta höfum við í hendi okkar, þökk sé
vísindafólki sem hefur unnið kröftuglega hér-
lendis og um allan heim og deilt þekkingu
sinni með okkur. Við erum líka komin þetta langt, með
mikinn fjölda bólusettra hér á landi og blessunarlega
marga sem náð hafa heilsu eftir að hafa veikst, þökk sé
framúrskarandi heilbrigðisstarfsfólki.
Engu að síður er staðan svona og við þurfum að standa
saman gegn þessum vágesti. Nýjustu fregnir herma að
verið sé að kalla heilbrigðisstarfsfólk heim úr kærkomnu
sumarfríi. Sama starfsfólk og hefur verið undir
ómennsku álagi síðustu misseri. Loksins var komið að
þeim að slaka á þegar Delta mætti á svæðið. Einhverjir
eiga tök á að svara kallinu en þá þarf að skapa skýran
hvata fyrir það starfsfólk til að fórna hinu kærkomna fríi.
Því við þurfum svo sannarlega á þeim að halda. Það er
óumdeilt því verkefnið stækkar með hverjum
deginum sem líður. Á annað hundrað smita á
dag, tugþúsundir sýna eru teknar, lækn-
isheimsóknum fjölgar, innlögnum sömuleiðis
og allt krefst þetta þjónustu heilbrigðis-
starfsfólks.
Þeir hvatar sem þarf að skapa þurfa að
vera umfram þá sem liggja í kjarasamnings-
bundnum réttindum starfsfólks þegar frí eru
skert. Síðasta vetur var lagt til að framlínu-
starfsfólk fengi álagsgreiðslur og var það við-
haft með ýmsum hætti víða um heim, til
dæmis með álagsgreiðslum og skattaaf-
sláttum. Því miður var ekki gengið nógu
langt hér á landi, sér í lagi þannig að allt
framlínustarfsfólk nyti þeirra en ekki bara
sumir, en nú er hægt að bæta úr. Því leggjum
við í Samfylkingunni til að stjórnvöld lýsi því
yfir án tafar að þau sem svara kallinu um að mæta til
starfa úr sumarleyfi fái sérstaka álagsgreiðslu fyrir vik-
ið. Það þarf slíka aðgerð, sem ekki leiðir til þess að
mannekla myndist á sömu heilbrigðisstofnunum þegar
þessum álagstíma lýkur. Það gengur illa að launa kom-
una eingöngu með því að frídagar séu bara teknir á öðr-
um tímum, því þá stöndum við frammi fyrir skorti á
starfsfólki síðar. Sérstök greiðsla kæmi sér betur og rík-
isstjórnin ætti tafarlaust að lýsa yfir vilja til að slíkar
greiðslur komi til framkvæmda.
Helga Vala
Helgadóttir
Pistill
Við þurfum þau til starfa á hásumri
Höfundur er þingman Samfylkingarinnar.
helgavala@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Baldur S. Blöndal
baldurb@mbl.is
Ú
rskurð úrskurðar-
nefndar um upplýsinga-
mál þurfti til þess að
læknir fengi skýrslu af-
henta um atvik sem hann tengdist.
Læknirinn var sviptur lækningaleyfi
tímabundið í kjölfar atviksins en
Læknafélag Íslands (LÍ) gætti hags-
muna mannsins í málinu fyrir úr-
skurðarnefndinni.
Læknirinn vildi eintak af svo-
nefndri rótargreiningu umrædds at-
viks, en slík greining fer fram þegar
alvarleg atvik eru skoðuð ofan í kjöl-
inn. Sjúkrahús Akureyrar meinaði
honum aðgang að greiningunni, m.a.
á grundvelli þess að skýrslan væri
vinnugagn og þannig undanþegin
upplýsingalögum. Úrskurðarnefndin
féllst ekki á málatilbúnað læknisins
og Læknafélags Íslands.
Reynir Arngrímsson, formaður
LÍ, segir það meðal hlutverka félags-
ins að aðstoða lækna sem lenda í
vandræðum. „Það er afstaða okkar að
styðja, en dæma ekki,“ segir Reynir
við Morgunblaðið.
Andmælaréttar
ekki alltaf gætt
Vandaðir stjórnsýsluhættir voru
að sögn Reynis virtir að vettugi um
langa hríð í þessum málaflokki: „Við
viljum tryggja það að læknar fái rétt-
láta málsmeðferð í málum sem þess-
um og stjórnsýslulögum sé fylgt. Við
höfum sérstaklega rekið á eftir því að
andmælaréttar lækna sé gætt en því
hefur um langt skeið verið ábótavant.
Við höfum verið að veita þessu við-
spyrnu og það hefur í kjölfar þess
bæst til betri vegar.“
Svipting leyfis afar þungbær
Nokkur mál eru í ferli vegna
mistaka lækna, en Reynir segir þau
koma upp reglulega en þá eru læknar
stundum sviptir lækningaleyfinu
tímabundið. Það sé afar þungbært
fyrir lækna eins og annað heilbrigð-
isstarfsfólk. „Eftir mistök eru raun-
verulega þrír sem verða fyrir áfalli.
Það er sjúklingurinn sjálfur, fjöl-
skylda sjúklingsins og heilbrigð-
isstarfsfólkið. Þau eru undantekn-
ingalaust niðurbrotin eftir að hafa
lent í atvikum sem þessum.“
Flest mistök sem verða innan
heilbrigðisstofnana eru að sögn Reyn-
is kerfislæg eða einhvers konar röð
mistaka. „Það er oftast ekki um mis-
tök einstaklings eða eins læknis að
ræða. Yfirleitt kerfislæg mistök, það
er röð ákvarðana sem leiða til mistaka
eða ákvörðunartökuleysi. Læknar
taka mistök mjög svo nærri sér.“
Læknafélag Íslands hefur
undanfarið beitt sér fyrir því að
stuðningsferli fari fljótt í gang eftir að
mistök hafa átt sér stað: „Það þarf að
fara fljótt af stað einhvers konar
stuðningsferli innanhúss sem gefur
viðkomandi andrými til þess að jafna
sig. Það gengur ekki að þeim sé bara
hent á næturvakt beint í kjölfarið eins
og lengi hefur viðgengist.“
Kalla eftir nýju kerfi
Auk breyttra rannsóknar-
aðferða telur Reynir að bæta megi
eftirfylgni eftir ákvarðanir um lækna
og hæfi þeirra.
„Ef vandræðin eru af heilsufars-
ástæðum þyrfti viðkomandi þá að
geta fengið viðeigandi meðferð eða
endurhæfingu og áætlun um hvernig
hann geti aftur náð fullri heilsu og þá
fengið starfshæfisvottorð frá viðkom-
andi aðilum. Ef hins vegar grunur
leiki á um að viðkomandi sé ekki að
sinna símenntun eða hafi gert fagleg
mistök þá þarf það koma alveg skýr-
lega fram hvað fór úrskeiðis og hvað
megi betur fara í framtíðinni svo
hann geti starfað aftur. Þetta þarf allt
að liggja fyrir svo menn endi ekki í
blindgötu.“
Mistök heilbrigðisstarfs-
fólks þurfi annan farveg
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Akureyri Læknir á sjúkrahúsinu óskaði eftir gögnum vegna atviks sem
kom þar upp og varð til þess að læknirinn missti leyfið tímabundið.
Alma D. Möller landlæknir segir
lækna ekki bera ábyrgð á mis-
tökum sem verða vegna kerfis-
bundinna þátta eins og ónóg
mönnun geti verið dæmi um.
Þetta kemur fram í svari henn-
ar við fyrirspurn Læknablaðs-
ins í nýjasta tölublaði þess.
Þar er greint frá gríðarlegri
undiröldu meðal lækna vegna
læknaskorts á Landspítalanum.
Vilhjálmur Ari Arason, 65 ára
læknir sem hafði starfað í 40
ár á bráðamóttökunni, sagði
starfi sínu lausu fyrr í sumar.
Hann sagði neyðarástand ríkja
á bráðamóttökunni vegna
læknaskorts og sagði það álag
sem fylgdi auka líkur á mistök-
um:
„Það hafa orðið mjög sorgleg
tilvik sem tengjast þessu gríð-
arlega álagi og má að hluta til
rekja til þreytu starfsmanna.
Við erum að útsetja okkur fyrir
gríðarlegri áhættu því ein mis-
tök geta skilið milli lífs og
dauða.“
Mistök tíðari
undir álagi
LÆKNAR ÓÁNÆGÐIR