Morgunblaðið - Sunnudagur - 11.07.2021, Blaðsíða 6

VETTVANGUR
6 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 11.7. 2021
Mögulega er til heimur þar sem allt er
öruggt og enginn meiðist nokkurn
tímann. Allir lifa bara sælir við sitt
og í fullkomnu öryggi. Enginn þarf að óttast
neitt.
Þessi heimur er ekki til í raunveruleikanum
vegna þess að lífið er allskonar. Það getur ver-
ið hættulegt og óþægilegt en við höfum lært að
sætta okkur við það. Við erum ekki öll eins og
það er aldrei við því að búast að allt fari á sama
veg hjá öllum.
Þannig er lífið og eins illa og það hljómar þá
er það hluti af frelsi að fá að taka ákvarðanir
sem eru kannski ekki þær bestu. Stundum
hefði verið meiri skynsemi í því að setjast að-
eins niður og hugsa málið í stað þess að láta
bara vaða.
Og hvað er þá til ráða? Ekki viljum við í
raun að fólk sé alltaf að meiða sig og lenda í
vandræðum af því það tekur rangar ákvarð-
anir. Er það ekki hlutverk okkar að reyna að
vernda borgara og koma í veg fyrir að þeir fari
sér að voða?
Svar sumra er einfaldlega að banna hættu-
lega hluti. Við höfum gert það í áranna rás og
bannað margt sem ýmsir hefðu talið eðlilegra
að leyfa. Það má til dæmis ekki auglýsa sumt,
jafnvel þótt allir viti að það sé til og þeim sé
frjálst að kaupa það. Þetta er gert á þeim for-
sendum að við séum að hafa vit fyrir fólki og
gæta þess að það fari sér ekki að voða.
Og það er ekki búið. Þannig komu fram hug-
myndir um að halda afgreiðslutíma skemmti-
staða eins og hann var í covid. Það kom í ljós
að ofbeldismálum fækkaði í Reykjavík þegar
allir voru farnir heim fyrir miðnætti. Væri þá
ekki bara lausnin að halda því þannig? Ekki
viljum við ofbeldi.
Aðrir hafa stungið upp á því að banna raf-
skútur eða svokölluð hopphjól eftir miðnætti
um helgar. Rannsóknir hafa víst sýnt að þá eru
mestar líkur á því að fólk lendi í óhappi, ekki
síst þegar það er aðeins búið að fá sér í tána.
En er algjört bann á þessum tækjum lausn-
in? Og án þess að vilja gerast sekur um algjör-
an hvaðþámeð-isma er auðvelt að hugsa um
ótalmargt annað sem getur sett fólk í hættu.
Hvað með reiðhjól, fólk án endurskinsmerkja,
nú eða bara bíla? Að ógleymdu áfengi. Við get-
um ekki með góðu móti bannað allt sem getur
komið fólki í vandræði.
Hugsanlega þurfum við aðeins að þroska
viðhorf okkar til þessara hjóla og notkunar
þeirra. Horfast í augu við að það þarf að um-
gangast þau af
meiri varúð en
hefur verið gert,
en við getum líka
horft til þess að
rafskútur eru
frábær viðbót í
samgöngumálum sem hafa leitt til færri bíl-
ferða og gætt borgina lífi. Þær gera það líka að
verkum að það þurfa ekki allir að hanga í bæn-
um langt fram eftir nóttu að bíða eftir leigubíl.
Ég held að leiðin sé að við tökum ábyrgð á
því sem við gerum. Treystum fólki til að taka
að jafnaði skynsamlegar ákvarðanir í stað þess
að gera einhverja bölvaða vitleysu. Jafnvel þó
að við vitum innst inni að fólk hefur alveg sér-
staka hæfileika til að koma sér í einhvers kon-
ar vesen. Það er nefnilega líka hluti af lífinu.
Þegar allt kemur til alls er frelsi og traust
venjulega líklegra til árangurs en boð og bönn
þegar kemur að því að hafa áhrif á það hvernig
fólk hagar lífi sínu og gera lífið ef til vill aðeins
betra.
’
Stundum hefði verið meiri
skynsemi í því að setjast
aðeins niður og hugsa málið í
stað þess að láta bara vaða
Á meðan ég man
Logi Bergmann Eiðsson
logi@mbl.is
Bönnum allt
Árum saman hefur Afríska
þjóðarráðið, sem hefur verið
leiðandi afl í suður-afrískum
stjórnmálum frá því að aðskilnaðar-
stefnan leið undir lok, glímt við sjálft
sig út af spillingarmálum. Þessi innri
barátta náði hámarki í vikunni þegar
Jakob Zuma, fyrrverandi leiðtogi
flokksins og forseti landsins, gaf sig
fram og var stungið í fangelsi. Þar
með var leiðtoginn, sem á sínum tíma
sat í fangelsi fyrir að berjast gegn
hvítu aðskilnaðarstjórninni, aftur
kominn á bak við lás og slá.
Tveir armar takast á
Í flokknum, sem hefur stjórnað land-
inu óslitið frá því að aðskilnaðar-
stjórninni var komið frá völdum, tak-
ast á þeir, sem vilja uppræta
spillingu í eigi röðum, og þeir, sem
enn lifa í ljóma baráttunnar gegn að-
skilnaðarstefnunni og telja hina vera
að sverta flokkinn og skíta í eigið
hreiður. Í augum þeirra fyrrnefndu
er Zuma holdgervingur alls, sem hef-
ur misfarist í flokknum, en hinna síð-
arnefndu frelsishetja.
Zuma er lýst sem glaðværum og
heillandi stjórnmálamanni, smal-
anum, sem komst til metorða og varð
fjórði forseti Suður-Afríku. Millinafn
hans er Geleyihlekisa, sem merkir
„sá sem hlær á meðan hann malar
óvini sína“ á súlúsku. Hann hefur
einnig fengið viðurnefnið teflon-
forsetinn vegna þess hvernig honum
hefur tekist að koma sér undan rétt-
vísinni.
Viðurnefnið bjargaði honum þó
ekki þegar flokkurinn hrakti hann úr
embætti 2018 undir lok annars kjör-
tímabils hans og núverandi forseti,
Cyril Ramaphosa, tók við stjórn-
artaumunum.
Zuma var dæmdur í 15 mánaða
fangelsi fyrir rúmri viku og voru hon-
um gefnir fimm dagar til að gefa sig
fram. Hann var þó ekki dæmdur fyr-
ir spillingu heldur fyrir að gefa sér-
stakri rannsóknarnefnd um spillingu
langt nef. Hann neitaði að bera vitni
og þegar hann gekk út úr vitnaleiðsl-
unni sakaði hann Raymond Zondo,
sem leiðir rannsóknarnefndina og er
einnig varaforseti æðsta dómstóls
Suður-Afríku, um að vera sér
andsnúinn. Lét Zuma sér í léttu rúmi
liggja þótt tugir vitna hefðu bendlað
hann við ýmiss konar misferli.
Þetta er ekki í fyrsta skipti, sem
sótt er að Zuma. Hann á yfir höfði
sér 16 ákærur um svik og spillingu
vegna kaupa á vopnum frá evrópsk-
um vopnaframleiðendum árið 1999
þegar hann var varaforseti.
Árið 2006 var hann dreginn fyrir
dóm og sakaður um að hafa nauðgað
dóttur starfsfélaga sem var með
HIV-veiruna. Zuma sagði við rétt-
arhöldin að hann hefði haft mök við
konuna án þess að nota verjur og far-
ið í sturtu á eftir til að fá ekki veir-
una. Hann var sýknaður.
Zuma tók við forustu Afríska þjóð-
arráðsins af Thabo Mbeki árið 2007.
Voru þá miklar væringar í flokknum
og tókst honum ekki að lægja þær.
Tveimur árum síðar leysti armur í
flokknum, undir forustu Zuma, upp
nefnd, sem forveri hans hafði skipað
til að taka á spillingu. Var nefndin
orðin full aðgangshörð við Zuma og
félaga hans.
Zuma skipaði hins vegar sjálfur
nefndina, sem kennd er við Zondo
dómara, áður en hann fór úr emb-
ætti, en neitaði síðan þráfaldlega að
koma fyrir hana. Haldið er fram að á
síðustu fjórum árum valdatíma hans
hafi skaðinn vegna spillingar Zuma
og hirðar hans numið 13.000 millj-
örðum króna.
Zuma fæddist 12. apríl árið 1942.
Hann gekk í Afríska þjóðarráðið á
táningsaldri þegar hreyfingin var
neðanjarðar. Hann sat í tíu ár í fang-
elsi á Robben-eyju fyrir að berjast
gegn aðskilnaðarstefnunni. Eftir það
fór hann í útlegð og fór fyrir njósna-
deild flokksins.
Zuma hvorki reykir né drekkur.
Hann hefur kvænst sjö sinnum og á
að minnsta kosti 20 börn.
Zuma varð forseti árið 2009. Hann
á sér dyggan stuðningshóp, sem
reyndar hefur farið minnkandi með
árunum. Þá á hann sér einnig fylgj-
endur í röðum þingmanna og emb-
ættismanna.
„Látið Zuma vera“
En hann hefur alltaf verið umdeildur
og við minningarathöfn um Nelson
Mandela árið 2013 baulaði almenn-
ingur á hann þar sem hann deildi
sviðinu með þjóðarleiðtogum.
Óvissa ríkti um hvort Zuma myndi
gefa sig fram eftir að hann var
dæmdur. Lögregla sendi vopnaðar
sveitir og brynvagna til Nkandla í
KwaZulu-Natal-héraði þar sem hann
fæddist, þegar fresturinn rann út.
Fyrir utan heimili hans stóð fjöldi
manns og kyrjaði „látið Zuma vera“.
Hálftíma fyrir miðnætti á miðviku-
dag vék mannfjöldinn hins vegar til
hliðar og bílalest límúsína með Zuma
innan borðs ók honum í fangelsið.
Dudu Zuma-Sambudla, dóttir hans,
tísti að hann hefði verið kátur og haft
á orði að hann vonaði að laganna
verðir ættu enn fangafötin, sem hann
hefði klæðst á Robben-eyju.
Uppgjör í
Suður-Afríku
AFP
Karl Blöndal kbl@mbl.is
Jakob Zuma, fyrrver-
andi forseti Suður-
Afríku, ávarpar stuðn-
ingsmenn við heimili
sitt í Nkandla 4. júlí eftir
að hann var dæmdur í
15 mánaða fangelsi.
S: 555 0800 · Fornubúðum 12 · Hafnarfirði · sign@sign.is · facebook.com/signskart
WWW. S I G N . I S